زنان تاثیرگذار ایران: تهمینه میلانی

قصه‌‌هایش پر از زنانگی است. روایت زندگی دختری دانشجو که اسیر دیوانگی‌های یک مرد می‌شود، قصه زندگی مادری که برای به دست آوردن فرزندانش به جدال با پدر شوهر با نفوذش می‌رود. داستان زنی که با هوسبازی‌های شوهرش دست و پنجه نرم می‌کند و یا قصه زنانی آسیب دیده که دنبال انتقام از مردان هستند. تهمینه میلانی را یک فمنیست تمام عیار می‌دانند، کارگردانی که عنصر خیر فیلم‌هایش زنان هستند و او بارها موفقیت زنان را با وجود گیر افتادن سیاه‌چال‌های وحشتناک زندگی روایت کرده است. البته او در کارنامه‌اش فیلم‌های دیگری هم دارد، از کمدی تا فیلم فلسفی و فیلم با موضوع روان شناسی، اما بیشتر فیلم‌هایش با محوریت زنان ساخته شده است.

تندروها اصلی ترین منتقدانش هستند روایت‌های او را به دور از انصاف توصیف می‌کنند و جانبداری‌های او را از زنان یک طرفه می‌دانند. او در روزهای انقلاب اسلامی جذب گرو‌ه های سیاسی چپ می‌شود و این موضوع سوژه‌ای است که هربار برای تخریب او از سوی رسانه‌های تندرو مطرح می‌شود. روزنامه کیهان او را کارگردانی خطاب می‌کند که به ارزش‌ها پایبند نیست و خبرگزاری فارس تلویزیون را برای دعوت از او در یک برنامه سینمایی سرزنش می‌کند. تهمینه میلانی همیشه مورد غضب تندروها بوده، فیلم‌های او بارها به محاق توقیف رفته‌اند، فیلم‌نامه‌هایش به سختی مجوز می‌گیرند اما او برای همه این‌ها می‌دود.

تهمینه میلانی اصالتا تبریزی است، در روزهای انقلاب او دانشجوی  رشته برق دانشگاه تبریز بود اما پس از بسته‌شدن دانشگاه‌ها به تهران برگشت و پس از بازگشایی دانشگاه‌ها در رشته معماری دانشگاه علم و صنعت تحصیل کرد. او شیفته ادبیات و فیلم دیدن بود، همین علاقه باعث می‌شد تا در همه نشست‌های ادبی و فرهنگی دانشگاه حضور داشته باشد و از همین طریق با مسعود کیمیایی آشنا شد. بیست و دو ساله بود که اولین کارش را کنار کیمیایی و در فیلم «خط قرمز» به عنوان دستیار کارگردان تجربه و خیلی زود پیشرفت کرد. او مدام کتاب می‌خواند و هر موضوع اجتماعی  توجهش را جلب می‌کرد. در تحقیقات فیلم‌نامه کمک می‌کرد، فیلمنامه می‌نوشت و بیست ونه ساله بود که اولین فیلم سینمایی‌اش را با عنوان «بچه‌های طلاق» ساخت و همان سال جایزه بهترین فیلم را در جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. تهمینه میلانی برای دومین تجربه سراغ فیلمی فلسفی رفت و «افسانه آه» را ساخت اما این فیلم در گیشه موفق نشد و او در تجربه بعدی سراغ کمدی رفت و «دیگه چه خبر» را ساخت که فروش زیادی کرد. خودش در مصاحبه‌ای با روزنامه «اعتماد» گفته بود: «اگر افسانه آه در گیشه موفق می‌شد شاید همان ژانر کاری را ادامه می‌دادم و اصلا سراغ تجربه ‌های دیگر نمی‌رفتم.»

پس از دوم خرداد هفتاد و شش و روی کار آمدن دولت اصلاحات تهمینه سراغ ساخت یک سه گانه زنانه رفت. اولین فیلم او «دو زن» بود که جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره فجر را از آن خود کرد. او پس از «دو زن» سراغ ساخت «نیمه پنهان» رفت. میلانی در زمان اکران این فیلم دستگیر و به زندان اوین منتقل شد. «نیمه پنهان»روایت دختری دانشجو است که در سال‌های 58 و 59 جذب گروه‌های سیاسی چپ می‌شود و در یک محفل روشنفکری با سردبیر یک نشریه ادبی آشنا می‌شود. تهمینه میلانی در مصاحبه با کمیته گزارشگران حقوق بشر اعلام کرده که در زمان بازداشت تفهیم اتهام نشده و پس از پنج روز با وساطت محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت و دستور رهبر جمهوری اسلامی از زندان آزاد شده است. رسانه ها جرم او را اقدام علیه امنیت ملی عنوان کرده بودند. او در همین چند روز با دختران زندانی آشنا می‌شود و زندگی آن‌ها را در فیلمی که بعدها ساخت به تصویر می‌کشد. این فیلم «تسویه حساب» نام دارد و زندگی دختران زندانی را روایت می‌کند که پس از آزادی از زندان تصمیم می‌گیرند، خانه‌ای اجاره کنند و از مردان انتقام بگیرند. آن‌ها در هیبت یک فاحشه به خیابان می‌روند و مردان را راهی خانه‌شان می‌کنند و بعد از ضرب و شتم ان‌ها پول‌هایشان را می‌دزدند. میلانی برای مجوز ساخت و مجوز پخش این فیلم سال‌ها دوندگی کرد اما پس از پخش فیلم بسیاری از منتقدان سینمای ایران آن را جزو ضعیف‌ترین آثار میلانی خواندند و افراط در فمنیسم را نقطه ضعف این فیلم دانستند.

تهمینه میلانی سال گذشته به خاطر اکران اخرین ساخته‌اش یعنی آتش بس 2 در برنامه سینمایی «هفت» که به صورت زنده از تلویزیون پخش می‌شود، حضور پیدا کرد. صحبت‌های او درباره سینمای ایران تندروها ر براشفت و روزنامه کیهان و خبرگزاری فارس همزمان صحبت‌های او را توهین به مردم ایران دانشتند و از صداو سیما به خاطر دعوت از او گلایه کردند. او در بخشی از این مصاحبه‌اش درباره نظر تندروها که جوایز جشنواره‌های بین المللی را جوایز دشمنان می‌دانند، صحبت کرده: «فیلم سیاه بی معنی است. من فیلمسازم و کار خودم را دارم می کنم. فیلم سازی هست که میخواهد فیلم اجتماعی سیاه بسازد. بگذارید بسازد. چرا فکر می کنید فستیوال ها از ما استفاده یا سوء استفاده می کنند. من اصلا با این حرف کاملا مخالفم. مگر بیکارند که به ما توجه کنند. برای چی اینقدر دشمن می پرورانیم.» او چندی پیش برای نوشتن فیلمنامه «شهرزاد زن هزار و یک شب» که سال گذشته با مجوز وزارت ارشاد منتشر شده، به  دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شد و توضیحاتی ارائه کرد.

فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی تنها فعالیت تهمینه میلانی نیست. او به همراه همسرش محمد نیک بین یک دفتر معماری دارند. هر دو در این رشته تحصیل کرده‌اند و هم در پروژه‌های معماری و هم در پروژه‌های سینمایی با هم کار می‌کنند. محمد نیک بین تهیه کننده فیلم‌های میلانی است. او در  دو فیلم همسرش «نیمه پنهان» و «تسویه حساب»، در کسوت بازیگر جلوی دوربین رفته است.