سروش: گاهی چراغ دین دود می زند

سروش: گاهی چراغ دین دود می زند

عبدالکریم سروش، روشنفکر و فیلسوف ایرانی که این روزها در میان تعطیلات تابستانی از آمریکا به بریتانیا آمده، روزها وشب ها در جمع هواداران و شاگردانش حاضر می شود و گاهی نیز مقابل دوربین تلویوزیون به نقد آنچه که در ایران می گذرد، می نشیند.

در شرایطی که موج اعتراض ها به نتایج انتخابات و وقایع پس از آن در ایران ادامه دارد، آقای سروش به بی بی سی فارسی گفت "اینکه در این اواخر کسانی آمده اند و رای مردم را تضعیف می کنند و آن را از جایگاه بلندش تنزل می دهند، نمی گویم پدیده نوظهوری است اما آشکار شدن آن نزد پاره ای از حاکمان، امر بدیعی است."

پس از اعلام نتایج انتخابات اخیر ریاست جمهوری در ایران که با اعتراض های مردمی رو به رو شد و اینک شماری از حاکمان فعلی و سابق ایران هم جانب مردم را در آن گرفته اند و حتی پیشنهاد برگزاری همه پرسی داده اند، آقای سروش با انتشار یادداشتی با عنوان "روح مجروح و غرور رنجور" با هموطنانش همدردی و به حاکمان ایران توصیه هایی کرد.

آقای سروش در این یادداشت در سایت خود نوشت:"هیچ چیز مهیب تر از زخمی کردن غرور یک قوم نیست. سرمایه اعتمادشان را ستاندن و آب دهان برویشان افکندن، پلیدی وبی شرمی ازین بیشتر نمی شود. آدمیان دزدی ودغلی را تحمل می کنند اما اهانت مکرر به عزت وکرامت شان را هرگز. اینک روح مجروح و غرور رنجور ایرانیان به جوش آمده است و تا ننگ آن خیانت زدوده نشود و تا غاصبان به دست عدالت سپرده نشوند التهاب شان فرو نمی نشیند."

ناخرسندی از رای مردم

آقای سروش به بی بی سی فارسی می گوید به گمان او علاوه بر اینکه تنزل دادن رای مردم در میان حاکمان فعلی ایران سابقه تئوریک دارد، جنبه سیاسی و اجتماعی هم دارد. "حاکمان ایران تا زمانی که مطمئن بودند که رای مردم با آنها است همیشه از رای و اهمیت آن سخن می گفتند اما از زمانی که مطمئن شدند رای مردم ممکن است چنان که آنها می خواهند جهت گیری نداشته باشد، مشغول تخفیف رای مردم شدند."

آقای سروش می گوید: "من فراموش نمی کنم در زمانی که آقای خاتمی در ۱۲ سال پیش با آن سکوه انتخاب شد، یکی از سخنرانان تلویوزیون یعنی دقیقا آقای محسن قرائتی، در یکی از درس های قرآنی اش گفت که قرآن می فرماید، مردم عقل درستی ندارند و بنابراین به فرض که اکثریت هم رای داده باشند، دلیل حقانیت او نمی شود. این سخن قرائتی نبود، سخن کسانی بود که از رای مردم ناخشنود بودند."

"انتخاب تشیع از ابتدا مشروعیت الهی بود"

آیت الله حسینعلی منتظری که زمانی نایب رهبری جمهوری اسلامی بود، از حامیان روشنفکری دینی در ایران محسوب می شود

پس از برگزاری دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران و برگزاری دو نماز جمعه پس از آن که یکی به امامت آیت الله خامنه ای و دیگر به امامت اکبر هاشمی رفسنجانی برگزار شد، بحث درباره سرچشمه مشروعیت حاکمان در ایران از یک بحث محدود به دامنه رسانه ها و مردم کشیده است.

پاره ای از نزدیکان به آیت الله خامنه ای مشروعیت را با استناد به برخی روایات شیعی و نظرات آیت الله خمینی "الهی" می دانند و شمار دیگری از که به دنبال صورتی عرفی از حاکمیت هستند، باز هم به استناد به آرای آیت الله خمینی و برخی از روایات و آیات قران، رای مردم را مشروعیت دهنده به حاکمان می خوانند.عبدالکریم سروش اما می گوید که آیت الله خمینی در این موارد به صراحت نظر نداده است.

"اگر نگاه کنید از زمانی که تسنن و تشیع به عنوان دو شاخه بزرگ اسلامی تشکیل شد، حقیقت این است که نزاع بر سر مشروعیت بود. اهل سنت به دنبال مشروعیت سنتی رفتند و ابوبکر به عنوان خلیفه انتخاب شد. اما شیعیان از همان ابتدا به دنبال مشروعیت کاریزماتیک و الهی بودند و اعتقاد داشتند به دلیل نصب الهی که برای آنها وجود داشته، حکومت، حق حضرت علی و فرزندانش است. تا امروز هم این داستان ادامه دارد."

به گفته آقای سروش وقتی که آیت الله خمینی بحث ولایت فقیه را مطرح می کرد، تکیه به نیابت از امامان معصوم کرد. "این معنایش این است که همان مشروعیت الهی و کاریزماتیک و الهی امام معصوم منتقل می شود به ولی فقیه. پس اگر به دل تئوری ولایت فقیه آیت الله خمینی وارد شوید، قصه همین است. یعنی مشروعیت در اصل از خداوند و پیامبر گرفته می شود و فره ایزدی که شخص در اثر اتصال با این بزرگان پیدا می کند، او را شایسته حاکمیت قرار می دهد."

اما در شرایطی که محمود احمدی نژاد و نظریه پردازن نزدیک به او از جمله محمد تقی مصباح یزدی، همواره براین نکته تاکید دارد که این دولت به دنبال تشکیل حکومت اسلامی است و می خواهد این نظام را به دست "صاحب اصلی اش" برساند و در احکامی که صادر می کند دلبستگی به امام دوازدهم شیعیان را ملاک می دهد، مردم و رضایت مندی آنها در حکومت اسلامی، موضوع پرسش قرار می گیرد.

عبدالکریم سروش در این زمینه می گوید: "ولی امر وکیل الرعایا نیست، ما در تاریخ ایران کریم خان زند را داشته ایم که خود را وکیل الرعیا می نامید اما ولی فقیه، ولی مردم است. ولایت فقیه یعنی خواجگی، یعنی سروری، این غیر از وکالت است، غیر از نیابت از مردم است."

به گفته آقای سروش "چنانکه باید در مفهوم ولایت فقیه در ایران صراحت به خرج داده نمی شود چرا که این موضوع چهره ای ناخوشایند نیز دارد ولی حقیقتا قصه ولایت فقیه این است."

به اعتقاد آقای سروش "مساله مشروعیت یک امر بیرون دین است نه در درون دین. شما به این مستندات درون دینی هرچه بیشتر [برای مشخص شدن پایه مشروعیت حکومت] استناد کنید، آب تیره تر و داوری مشکل تر خواهد شد."

فتوای فقها و دولت دمکراتیک

عبدالکریم سروش پس از آنکه در اواخر دهه هفتاد خورشیدی گروههای افراطی، موسوم به گروه فشار، چندین بار در جریان سخنرانی های او در ایران اخلال ایجاد کردند، بیشتر وقت خود را به تدریس در دانشگاه های خارج از ایران گذرانده است

در پی وقایع اخیر در ایران و اعتراض های مردمی در این کشور به حوادث صورت گرفته پس از انتخابات، آیت الله حسینعلی منتظری از مراجع تقلید بلند مرتبه شیعه اخیرا در پاسخ به پرسش های شرعی مقلدانش گفته است که تصدی مسئولانی که عدالت و امانتداری را از دست می دهند مشروعیت ندارد و متولی امور جامعه که "با احکام شرع، موازین عقل و میثاق های ملی" عمدا مخالفت کند "جائر و ولایتش جائرانه است."

آقای سروش از زمان حضورش در لندن، در جلسات مختلف مورد این پرسش قرار گرفته که مصداق این فتوا چیست و حاکم جائر کیست و منظور آیت الله منتظری که بوده است؟

او در گفت و گو با بخش فارسی بی بی سی دیدگاه آیت الله منتظری را نظر فقیهی محترم خواند که بر اساس جایگاه اش تعیین مصداق نمی کند و این وظیفه مقلدانش است که تطبیق به مصداق کنند که چه کسی مشمول این فتوا است.

اما سروش درباره نقش "فتوا" در حکومت دموکراتیک دیدگاه روشنی دارد: "باید به سویی برویم که در آن نتوان با فتوای هیچ مفتی ای کسی را نصب کرد یا کسی را عزل کرد. البته ما در یک شرایطی به سر می بریم که خود نظام ما فتوا را مهم و محترم می شمارد. تمام نکته همین است که در یک نظام دمکراتیک اساسا این بساط باید جمع شود. ما قانون داریم و قانون داریم و همین."

آقای سروش درباره دخالت دادن هرچه بیشتر احکام فقهی در اداره امورکشور، به تازگی به بی بی سی فارسی گفته است "وقتی شما فتیله بعضی از این احکام را بالا بکشید چراغ دین دود می زند و همه خانه آتش می گیرد. لذا اتفاقا در جامعه چند فرقه ای [که در آن انواع دینداران و حتی بی دینان وجود دارند] باید این فتیله را پایین نگه داشت تا همگان بتوانند در این جامعه فعالیت کنند."

iran-azad - ایران - تهران آقای سروش دین چراغ نیست که گاهی دود کند نور گندابی است که گاهی لجن می پراکند پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

IRAN ZAMEN - نروژ - روگنان سروش.خود تو هم دود میزنی.مزدور پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

ehsasoeshgh - گوتنبرگ - سوئد اقای سروش دیگر دیر شده بساطت را جمع کن پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

punisher - ایران - شیراز ای بابا این دین شما از اولش هی دود میکرد ولی کسی ککش نگزید...... بهترین راه برای رهایی همان است که روش خودشونه ...... باید چراغ رو شکست..... پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

ahour - انگلیس - منچستر * **فیلسوف قرن ایران*** خدای مغلطه . خدای سفسطه. خدای ماله کشی . خدای دروغ . خدای توهم.خدای لق لقه زبان .خدای حرف های پوچ وبی اساس . خدای..... (شرم اور است اقای مثلا دکتر هر چه برسر ایران وایرانی می اید از مزخرفات ومهمل گوی های شما وامثال منتظری ورحیم پور و...(کم که نیستید) شما هستید که با یاوه گویی انسانیت را زیر سوال برده ایدوجامعه ایران رابه سوی استبداد سوق داده اید پس جای تعجب نیست که نخبگانی(با توجه به سیر تفکر شما)مانند احمدی نژاد که در 24 ساعت 25ساعت ان را در اسمانها وسوار بر اسب سفید در کنار امام زمانتان شمشیر میزند ظهور میکند..... ایرانیان عزیز اصلا چیزی به نام روشنفکر دینی وجود ندارد واین کلمه جزئ ازمغالطات است مانند جمهوری اسلامی پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

ehsan_2nd_time - یوکی - لندن برو کشکتو بساب بابا . مردم تو اون خراب شده جون به لب شدن تو بیا فیلسوف بازی دربیار که فرق و کریم خان و ولی فقیه یعنی چی . خب اینو که همه میدونن و بخاطرش جون میدن پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

Nim Rokh - ایران - تهران تو را غایب نامیده اند، چون «ظاهر» نیستی، نه اینکه «حاضر» نباشی. «غیبت» به معنای «حاضرنبودن»، تهمت ناروائی است که به تو زده اند و آنان که بر این پندارند، فرق میان «ظهور» و «حضور» را نمی دانند، آمدنت که در انتظار آنیم به معنای «ظهور» است، نه «حضور» و دلشدگانت که هر صبح و شام تو را می خوانند، ظهورت را از خدا می طلبند نه حضورت را. وقتی ظاهر می شوی، همه انگشت حیرت به دندان می گزند با تعجب می گویند که تو را پیش از این هم دیده اند. و راست می گویند، چرا که تو در میان مائی، زیرا امام مائی. جمعه که از راه می رسد، صاحبدلان «دل» از دست می دهند و قرار از کف می نهند و قافله دل های بی قرار روی به قبله می کنند و آمدنت را به انتظار می نشینند... پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

majid63 - فرانسه - پاریس درود بر تو و پدر مادرت . ما ایرانیها تا کی میخواهیم کتاب نخوانده را تفسیر کنیم! و تا کی میخواهیم خرافاتی باشیم. ای مادر عزیز و پدر عزیز یک کمی گوش به بچه ات بده. 1500 سال پیش تو نمیدانی چه پیش امدو اخوند از کجا امد!!! پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

abdi1 - ایران - تهران لپ کلام اینکه ما واسه خودمان قیم داریم و نباید حرف زیادی بزنیم پس سرمان را مثل گوسفند باید بیندازیم پایین و به چریدنمان ادامه بدهیم در غیر اینصورت ما به سلاخانه می برند و... این نتیجه کار ولایت فقیه است پس باید به فکر تغییر قانون اساسی و نظارت ولایی باشیم تا بتوانیم از انتصابات کم کنیم و بار انتخابات را بیشتر کنیم. پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

parang - سوید - سوندسوال Nim Rokh - ایران - تهران ها ها ها... عجب جوکی!!!!! پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

malek khorshid - هلند - روتردام مرگ بر اسل....ون چه با دود چه بی دود.درود بر لامپ دموکراسی. پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

pezhvak - ایران - تهران جناب! با این دیدگاهت مقام اولیا و انبیا الهی را پایین آوردی. نکنه بشما هم مشتبه شده! ما 12 امام معصوم داشتیم تمام. لابد حالا هر که از حوزه بیرون بیاید نه خود امام زمان که رابط و همتای اوست! والا حالا دارم به مظلومیت ائمه حتی در میان پیروانشان می برم. پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

mahnadi - هلند - هارلم مشارو بخدا اگر صحبت نکنید بهتر است ندای آزادی وسهرابها وبسیار فرزندان ایران را گلوله به جرم بی گناهی کشتند شما میگویید چراغ دین ننگ و نفرین بر دین خون وآیین هموطن کشی وبیگانه پرستی شما در جای دیگر برای شهید حجاب مصر تمبر یاد بود درست میکنید وامضاءمیزنید خدا تابه کی ما شاهداین نامردمی ها باشیم فیلم؛ اعتراضات شبانه جوانان در تهران https://www.youtube.com/watch?v=7kTgGxO_I8E اما امیدوارم که سحر پیروزی نزدیک است ودست این فرزندان شریف ایران میرسد به دامان آزادی پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

TAAT - ایران - اردبیل آقای سروش متوجه نبود که دین که برای بشریت حکم عصاره ناب فرهنگها و اندیشه ها را دارد مثل شیر پاستوریزه زودتر از همه امکان فساد دارد و از اینرو دین را کسانی پاسدارند که انرا از گزند آسیب های دنیائی ایمن داشتند و به اندرون دلها بردند.وگرنه این دینی که ما در خیابانها با داد و بیداد سر کار آوردیم،درد پوست اندازیهای گاه و بیگاهش همه را کشته،بقیه دردهایش پیشکش... پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

bij - المان - المان ahour گرام، هم مکاتبه ای عزیز! دقیقن حرف دل من و خیلی از ایرانیان اسلام زده را میزنی! اما ایا انچه که من و تو خارج از ایران در یک جامعه نسبتن متمدن مشاهده و در اندازه بالا یاد گرفته ایم بما اجازه میدهد که مخالفمان را که دیروز خود را تا حدودی غیر قابل انکار بهبود بخشیده پلهای عقب نشینی و اصلاح را پشت سرشان خراب کنیم؟! چرا که چنین کاری پرورش نیروی تهاجم و سرکوب خواهد بود! ما در خارج یاد گرفته ایم - که مجرم تا لحظه حکم قضایی مظنون باقی می ماند، - لغو اعدام، - لغات زیبای - (compromise) مدارا - (coalition) هماهنگی و وحدت دو حزب برای یک هدف بزرگتر با وجود اختلافات نظری - (democracy) حکومت مردم بر مردم بدون در نظر گرفتن عقیده، نژاد، مذهب و گذشته افراد!!! - و بسیاری از مفاهیم مدنی و انسانی که در جوامع عقب نگاه داشته شده مترادف با خارج شدن از چارچوب های مکتبی میباشد. به امید انکه جنبش سبز راهی برای رسیدن به رفاه برای همه، خارج از چارچوب های مکتبی باشد! با احترام! پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

IranBozorgMehr - ایران - اهواز آقای سروش می گوید: "من فراموش نمی کنم در زمانی که آقای خاتمی در ۱۲ سال پیش با آن سکوه انتخاب شد، یکی از سخنرانان تلویوزیون یعنی دقیقا آقای محسن قرائتی، در یکی از درس های قرآنی اش گفت که قرآن می فرماید، مردم عقل درستی ندارند و بنابراین به فرض که اکثریت هم رای داده باشند، دلیل حقانیت او نمی شود. این سخن قرائتی نبود، سخن کسانی بود که از رای مردم ناخشنود بودند." ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ قرائتی راست میگوید. تا کنون در کجا دیده اید که مسلمان عقل داشته باشد آقای سروش فیلسوف؟ مسلمان اگر عقل داشت میفهمید که اسلام را به زور به وارد کردند مسلمان اگر عقل داشت خود را از این ننگ تازی پرستی رها میکرد هیچ مسلمانی ایرانی نیست و هیچ ایرانی مسلمان نیست آیین ایرانی، میهن دوستی و مردم دوستی است آیین مسلمان مرده پرستی و خرافه پرستی است آیین ایرانی مهرورزی و آبادانی است آیین مسلمان مردم ستیزی و جنگ است آیین ایرانی ............................ آیین مسلمان .......................... پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

bij - المان - المان Nim Rokh گرام، ظهور برای چه که مثلن همانطور که تو تایید میکنی از زندانیان اعتراف بگیرد. پسر خوب شاید هاله ای از کمک به همنوع در تو سو سو می زند اما از خود با توجه به این هاله انسانی بپرس که انسانیت ایا بالاتر از عقیده ام قرار نگرفته؟! رسول اسلام مثل خیلی از منادیان مکاتب ادعای رفاه برای همه در سر داشت اما در منجلاب قدرت چیزی جز چارچوب های خودی باقی نگذاشت. متاسفانه این گمراهی همانست که در حکومت وحشت، شکنجه و اعتراف گریبانگیر حکومت اسلامی ایران در 3 دهه گذشته شده و راهی جز خشونت و دروغ برایش باقی نمانده است! پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو کسی باید بی سواد و لمپن باشد که اصطلاح مسخره ی روشنفکر دینی را بپذیرد وقتی اصل دینی چون اسلام توحش و خونریزی و توهین به شعور انسان باشد روشنفکری در این دین چه کوفتی است.!!!! همین سروشها شریعتی ها کدیورها گنجی و شیرین عبادی ها با نیرنگ در صدد بقای این دین در جامعه هستند و بودندزیر نقاب روشنفکر دینی. پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

بابک - ایران - سبزوار با درود فراوان به دکتر سروش که زیر یار ابو سفیان زمان نرفت. مرگ براحمدی نژاد و خامنه ای و روسیه روسیاه دوستان حرف نفاق نزنید و گرنه احمدی نژادی هستید پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

bij - المان - المان ARTEMIS-SW گرام، هم مکاتبه ای عزیز! همانطور که میگویی باید از حداکثرها برای مقابله با جهالت استفاده برد. ((...وقتی اصل دینی چون اسلام توحش و خونریزی و توهین به شعور انسان باشد روشنفکری در این دین)) چه صیغه ای است همانند کمدیتراژیک “جمهوری اسلامی„ دو لغت متضاد با هم! این گزاره ها برای من و تو ابزار رسیدن به جامعه مدنی انسانیست. ملاک ما هم اخلاق انسانی و روش دموکراتیک میباشد! اکثریت جوامع متمدن را غیر مکتبیون و ازادگان تشکیل میدهند. در کشوری چون ایران با اکثریت مسلمان راه و ساز دیگری را میطلبد که بر ملاک ما اخلاق انسانی منطبق باشد. وقتی عده ای چون روشنفکران دینی می خواهند پلی بین اکثریت و نظرات ما (برگرفته از تجربیات انسانی خارج از ایران) باشند، از اینرو باید به انها اهمیت داده شود. گفتمان دموکراتیک را بگشاییم و با همان حداکثرهای خواسته هایمان بدور از احساسات به تبادل نظر بنشینیم. پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

ehsan_2nd_time - یوکی - لندن Nim Rokh - ایران - تهران خودتو به روانشناس نشون بده که بدجوری و آب روغن قاطی کردی دایی پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

Shamoosh - آلمان - دوسلدورف بی پدرهای عرب سرنگون باد دربار ننگین اسلام ! اچین و مچین ... اسلام رو برچین ! پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

nirvana20 - کانادا - تورنتو نیم رخ اگر امان زمانی که تو میگویی زمانی ظهور بکند اولین کسانی که باید یک سوراخ موش پیدا کنند تا قایم بشوند تو و امثال تو خامنه ای کثافت و دزد و تمام سردمداران جمهوری اسلامی است . چون به قول شماها زمانی ظهور میکند که همه جا راظلم گرفته باشد و الان وجود شماها باعث شده که همه جا پر از ظلم و ستم بشود . پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

بابک خرم دین - آلمان - هامبورگ اسم واقعی این مردک .حسین حاج فرج الله دباغ است ولی خودش ترجیح میدهد بهش بگن سروش .وای به حال مملکتی که کسی که از اسم خودش بیزار است روشنفکرش باشد . لغنت بر این سیاه دلان که چراغ دلشان دود زده و سیاه دل وسیاه فکر شده اند . لعنت بر تو آقای حسین حاج فرج دباغ یا بهت بگیم عبداکریم سروش پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

METRADAT - انگلستان - لیدز اقای سروش کسی که تنش به تن مستبد خورد . نمی تواند ادعای دمکرات بودن را بکند.گرامی...... پنج‌شنبه 1 مرداد 1388

ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو سروش و چند نفر دیگر از بنیانگزاران انقلاب فرهنگی و اختناق در دانشگاهها بودند زهر خود را ریختند اکنون اشک تمساح....این ویدئو ار سال 1358 است. https://www.youtube.com/watch?v=tXVLDxigioIhl=nl جمعه 2 مرداد 1388

azadmard - ایران - تهران این مردک بی‌ حیا همان پایه گذار انقلاب فرهنگی‌ است که از طرف خمینی مسولیت بستن دانشگاه‌ها را به عهده گرفت و دوران سیاه پاکسازی دانشگاه هارا را تئوریزه کرد... یکی‌ خواجه بچه گرگ میپرورید...چو پرورده شد خواجه را بر دارید، همان جنایت کار‌هایی‌ را که او به نام سهمیه رزمندگان به سیستم دانشگاهی ایران تحمیل کرد به جان خودش افتادند و خواجه هم از ترس جان اکنون به دانشگاه‌هایی‌ پناه برده که آنروز استکباری میخواند ولی‌ حالا دمکراتیک هستند. زهی بی‌ شرمی، رجاله گری فکری این مزدور را پدران دینیش امروز در ایران با شکنجه و اعدام تکرار میکنند. بس کن این بازی که ریشت را بسوخت...جهل مطلق را بدامانت بدوخت. جمعه 2 مرداد 1388

bij - المان - المان در یک کشور با نظام "جمهوری" (دموکراتیک و سکولار) علاوه بر اکثریت، اقلیت‌ها نیز اعم از ملی، قومی، نژادی(* عرب و غیر عرب *)، مذهبی، جنسی و... بدون هیچ محدودیتی از حقوق دموکراتیک برخوردارند یعنی اینکه در رفتار و زندگی خصوصی، در ابراز و تبلیغ هرگونه عقاید، در تشکیل هرگونه سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی ـ سیاسی آزاد و مختارند! جمعه 2 مرداد 1388

coolboy - ایران - کرمان حضور یعنی ظهور وظهور یعنی ... دوست گرامی وقتی هنوز توی فکر این باشی که یه ادم 1000سال زنده باشه وحاضر به فرمان اون خدای قلابی که بیاد ونجاتت بده صحبت از دموکراسی کردن با تو خیلی زوده مارا به خیر شمایان امیدی نیست لطفا" شر نرسانید جمعه 2 مرداد 1388

bahram55 - نروژ - ریوان اینان که چراغ کهنه بر دوش می کشند از دود ان خفه خواهند شد .وجدان یگانه محکمه ایست که احتیاج به قاضی ندارد .سروش گذشته را فراموش کردی.فیتیله تو هم به اخر رسیده مواظب باش دود نزنی............. جمعه 2 مرداد 1388

نهفت - ایران - تهران دوستان عزیز خواهش میکنم در ارتباط با آقای سروش (امروز) انصاف بیشتری داشته باشید. در حوصله این کامنت نیست که به خدمات ایشون اشاره بشه. Nim Rokh - ایران - تهران دوست عزیز : همانطور که از نامت پیداست از دیدن نیمی از تمام رخ ناتوانی.و این باعث شده که حاضر و غایب را درک نکنی. از جهتی به مدرسه هم نرفتی تا تمام رخ شوی . اما مایوس نباش . روزی هزار بار جمله (من عاقل هستم ) را تکرار کن و کمتر فکر کن .بیشتر به کارهای سخت و بدنی رجوع کن تا شبها بدون فکر کردن بخوابی. ضمنا هر نوع موسیقی که کلمه انتظار توش باشه برات خطرناکه. شنبه 3 مرداد 1388