گزارشی از بازار سیاه تخمک: ۲۰ میلیون تومان به شرط صیغه

ایران وایر : دلالان بازار تخمک گاهی تا 20 میلیون تومان از این کاسبی درآمد دارند. طرفین هم به این قیمت های گزاف تن می دهند چون هر دو سوی این ماجرا ناچار به انجام این معامله هستند.

 

یک طرف ماجرا، زنی است- احتمالا سرپرست خانوار- که قادر نیست مخارج زندگی خود را تامین کند و با تزریق هورمون و تحمل آمپول های رشد دهنده تخمک در یک دوره زمانی خاص، تن به تولید و فروش تخمک می دهد. سوی دیگر، زنی است که در رویای مادرشدن است ولی به علت ناتوانی فیزیکی، قادر نیست هیچ تخمکی تولید کند، به شکل طبیعی یا حتی «آی وی اف»(IVF) بچه دار نمی شود و به همین دلیل هم دست به دامن تخمک های «اهدایی» می شود.

 

در ایران، خرید وفروش تخمک جرم به شمار می رود و هیچ بانک اطلاعاتی درباره تخمک های اهدایی وجود ندارد ولی بازار سیاه آن داغ است.

 

«مریم.ن» که در کلینک اهدا «مرکز ناباروری حضرت مریم» ساری شاغل است، می گوید در طول سه سال سابقه کارش درآن کلینیک، حتی شاهد یک مورد اهدا کننده تخمک نبوده که با کمال میل و بدون دریافت پول به این پروسه تن داده باشد:«اساسا چیزی به نام اهدا تخمک وجود ندارد. درصدی از زنان به دلایلی هم‌چون یائسگی زودرس یا داشتن تخمدان های نابالغ، قادر به تولید تخمک نیستند اما رحم سالمی دارند. آن ها دنبال تخمک های اهدایی می‌روند و تخمک های دریافتی ضمن باروری با اسپرم، در محیط آزمایشگاه به رحم این افراد منتقل می شود. اما واقعیت ماجرا این است که هیچ زن جوانی فقط به خاطر این که کار خیر انجام داده باشد، نمی آید تن به تزریق داروهای هورمونی قوی بدهد تا تخمدان هایش تحریک شوند و بعد خود را به یک جراحی سرپایی بسپارد تا تخمکش را اهدا کند.  تقریبا همه زنانی که تخمک خود را به دیگری واگذار می کنند،  قیمت‌های گزافی برای آن می گیرند. بیش‎تر آن ها بعد از مدتی حرفه ای شده و بارها تخمک تولید می کنند که البته این کار می تواند سلامتی این زنان را به مخاطره بیاندازد.»

 

با این حال، دکتر«حسنی» از پژوهشگاه «رویان» خرید و فروش تخمک را به کلی رد می کند و می گوید: «این تخمک ها بیش‎تر برای خانم هایی استفاده می شوند که در مسیر شیمی درمانی هستند و آرزوی بچه دار شدن دارند ولی به علت شیمی درمانی، فیزیک بدن آن ها برای بارداری طبیعی جواب‌گو نیست. اما این که بخواهد به حالت بازار درآمده باشد، اصلا درست نیست.»

 

این در حالی است که وجود بازار سیاه تخمک از سوی مسوولان رده بالای حوزه بهداشت و درمان انکار نشده و در گزارشی که آبان ماه 1393 توسط خبرگزاری «فارس» منتشر شد، «محمدآقاجانی»، معاون درمان وزیر بهداشت و درمان گفت: « گزارش هایی از تخلف در این زمینه وجود دارد که اخیرا در جلسه‌ای که با متخصصان حوزه ناباروری داشته‌ایم، مورد بررسی قرار گرفته اند.»

 

کارشناسان علت شکل گیری بازار سیاه تخمک و اسپرمی که به طور موازی در کنار سیستم بهداشت و درمان کشور رشدی سرطانی دارد را ناشی از نبود یک متولی و سازمان مشخص دولتی برای اهدای جنین می دانند.

 

اگر زنی که مشتاق فرزندآوری است، فاقد تخمک باشد، از تخمک واگذار شده استفاده کرده، آن را با اسپرم پدر تلفیق و بارور می کنند. ولی اگر هر دو سوی ماجرا قادر به بچه آوری نباشند، یک تخمک و یک اسپرم اهدایی در محیط مصنوعی آزمایشگاه تلقیح شده و به رحم متقاضی منتقل می شود.

 

اهدا تخمک شرایطی دارد؛ بر اساس معدود قوانینی که در این زمینه موجود است، زن اهدا کننده تخمک باید مطلقه یا بیوه باشد و شرایط اهدا کننده با گیرنده به لحاظ فرهنگی، مذهبی و اجتماعی هماهنگی داشته باشد.

 

در صورت دارا بودن این شرایط، به اهدا کننده هورمون تزریق می کنند تا یک یا چند تخمک به طور هم‎زمان تولید شود و البته اهدا کننده در ابتدا امضا می کند که تا پایان عمر حق مداخله در زندگی کودکی که به دنیا خواهد آمد را نخواهد داشت .

 

«مریم. ن» که در کلینیک درمان ناباوری حضرت معصومه کار می کند، از مشکلاتی می گوید که برخی از خانم های خریدار تخمک درگیر آن هستند: «دلال ها ممکن است پول بگیرند و غیب‌شان بزند. به اهداکننده دو تا سه میلیون می رسد و بقیه سود عاید دیگران می شود. اما نمی شود گفت این سود فقط به جیب دلال ها می رود چون تخمک یک دانه پرتقال نیست که وسط کوچه و خیابان خرید و فروش بشود؛ به هر حال، پای یک عده پزشک و مطب و کلینک هم در میان است.»

 

«فریبا» از کارمندان پژوهشگاه رویان است. او به شرط مخفی ماندن هویتش حاضر می شود در این مورد اطلاعاتی به «ایران‌وایر» بدهد:

«تخمک ها اصلا و ابدا از طرف افراد خیر اهدا نمی شوند مگر این که پای یک عضو خانواده یا یک دوست در میان باشد. تخمک ها صد در صد خرید و فروش می شوند. عده ای هم هستند که از اهدای تخمک درآمدزایی کرده و چندین بار تخمک خود را اهدا می کنند و یا رحم اجاره می دهند. اخاذی های زیادی هم در این میانه اتفاق می افتد.»

 

او درباره شرایط بین خریدار و فروشنده هم توضیح می دهد: «شرایط خاصی وجود ندارد؛ بین زن اهدا کننده تخمک و پدر بچه ای که قرار است اسپرمش در محیط آزمایشگاه با این تخمک لقاح کند، صیغه ای خوانده می شود و خلاص.»

 

این پرستار با اشاره به این که رقم دست به دست شده برای هر تخمک متفاوت است، می افزاید:«رقم واقعی بازار را دلال ها تعیین می کنند . اما وقتی از بازار سیاه حرف می زنید، باید همه فاکتورهای آن را در نظر داشته باشید. قیمت ها هم از 3 میلیون تا 20 میلیون تومان در نوسان است.»

 

از مریم می پرسم آیا بانک بیولوژیک خاصی برای ثبت مشخصات اهدا کننده و گیرنده  وجود دارد؟

می گوید:«چیزی به اسم شناسنامه بیولوژیک معنی ندارد و جایی ثبت نمی شود که چه کسی تخمک را اهدا کرده و چه کسی آن را گرفته است. همین مساله در یک جامعه ایدئولوژیک صد در صد مشکل ساز خواهد بود چون به هر حال مساله محرم و نامحرم بودن مطرح است و از سوی دیگر، ممکن است خواهر و برادرهای ژنتیکی باشند که خبر ندارند با هم نسبت خواهر و برادری دارند و ازدواج کنند. جدا از این، آسیب های زیادی اهدا کنندگان حرفه ای در بازار سیاه را به واسطه مصرف بی رویه داروهای هورمونی و مراحل تخمک گیری تهدید می کند.»

 

حتی  در مراکز درمانی پیشرفته نیز که اهدا کنندگان و گیرندگان زیادی به آن ها مراجعه می کنند، مدرکی به نام شناسنامه بیولوژیکی علمی و مدون وجود ندارد و مراحل کار به گرفتن مدارک محدود و اطلاعات ناقصی منتهی می شود که از اهدا کننده و گیرنده تخمک دریافت و بایگانی می شوند.

 

ایران در مورد امور پزشکی مرتبط با ناباروری و اهدای تخمک و جنین اگرچه در رده کشورهای پیشرفته قرار گرفته است اما درباره خرید و فروش تخمک خلاء قانونی وجود دارد.