انتشار فیلم عروسی دختر شمخانی؛ حریم خصوصی یا منفعت عمومی؟

بی بی سی: پریا منظرزاده
با گذشت پنج روز از انتشار ویدیوی عروسی دختر علی شمخانی، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در شورای‌ عالی دفاع ایران، واکنش‌ کاربران و تحلیلگران اجتماعی و سیاسی به این ویدیو همچنان ادامه دارد. این عروسی فروردین‌ماه ۱۴۰۳ برگزار شده بود اما فیلم آن ۲۷ مهر ۱۴۰۴ منتشر شد.

برخی کاربران تصاویری از آویزان شدن رنجرهای پلیس ایران به ساختمان‌ها برای جمع کردن دیش‌های ماهواره منتشر کردند. کاربری با انتشار عکسی از سال ۱۳۹۰ که ماموری را که درست مقابل پنجره یک آپارتمان نشان می‌دهد، نوشت: «حریم خصوصی مردم به روایت تصویر».

حسین قاضیان، جامعه‌شناس، انتشار ویدیوی عروسی دختر علی شمخانی را از منظر اخلاق اخلاقی تحلیل کرد
در طرف مقابل، برخی رسانه‌ها و شخصیت‌های اصولگرا هستند که انتشار تصویر عروسی دختر علی شمخانی را «غیرانسانی»، «خلاف اخلاق» و «نقض حریم خصوصی» خوانده‌اند.

یکی از کاربران نوشت: «برای انتشار تصاویر خصوصی شمخانی ناراحت نشدند، برای اینکه پرده تزویرشان کنار رفت ناراحت شدند.» کاربر دیگری «کمیته‌» دهه اول بعد از انقلاب را یادآوری کرد که افراد آن به خانه‌هایی که در آنها مهمانی برگزار می‌شد یورش می‌بردند.

به عنوان تازه‌ترین سند نقض حریم خصوصی مردم، خبری که ۳۰ مهرماه از «بازداشت ۱۸ نفر در پارتی مختلط شبانه در شهرستان کارون» منتشر شده بود، بارها بازنشر شد.

جمع‌آوری ماهواره در ایران سال ۱۳۹۰ 
تحلیل ویدیو؛ از نگاه شمخانی در مجلس زنانه تا لباس عروس و مادر عروس
فیلمی که از عروسی دختر علی شمخانی منتشر شده، دو دقیقه و ۴۶ ثانیه و بدون تقطیع است. این فیلم حضور کوتاه پدر عروس در بخش زنانه سالن عروسی را نشان می‌دهد. علی شمخانی به همراه زنی که گفته شده همسرش است، دخترش را به سمت داماد می‌برد، دست دخترش را در دست داماد می‌گذارد، و پس از گرفتن عکس خانوادگی، سالن را ترک می کند.

این ویدیو از جنبه‌های مختلفی تحلیل شده است؛ اینکه آقای شمخانی تمام مدت نگاهش به زمین است و چنانچه عباس عبدی، فعال سیاسی و پژوهشگر اجتماعی، در روزنامه هم‌میهن نوشته: «با سختی جلو می‌رفت. هنگام بیرون رفتن با سرعت حرکت می‌کرد، گویی که عذاب می‌کشید.»

نوع لباس عروس و زنی که گفته می‌شود مادر عروس است هم واکنش‌های زیادی گرفته است.

یکی از کاربران عکس حنانه کیا، معترض اهل نوشهر که در اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» کشته شد، را در کنار عکس دختر علی شمخانی گذاشته و نوشته است: «لباس کسی که بخاطر حجاب کشته می‌شود، در مقابل عروس کسی که بخاطر حجاب می‌کشد.»

کاملیا سجادیان، مادر دادخواه محمدحسن ترکمان، دانشجویی که در بابل کشته شد، در یادداشتی نوشت: «این چند روز معنای ساده‌زیستی را هم فهمیدیم!»

فواد چوبین، دایی آرتین رحمانی، که در اعتراضات ایذه کشته شد هم به اینکه «حتی زندگی از عزیزانشان دریغ شد»، اشاره کرد.

روایت زیبا بروفه از پیامدهای انتشار فیلم عروسی‌اشتعقیب و تنبیه افراد سرشناس از جمله بازیگران و چهره‌های تلویزیونی به دلیل انتشار تصاویر خصوصی آنها، از بدو انقلاب اسلامی تا کنون سابقه داشته است. انتشار تصاویر خصوصی کلاس رقص فرزانه کابلی، بازیگر، بالرین و طراح حرکات موزون، در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی، برایش یک ماه و نیم مجازات زندان به دنبال داشت.

برخی کاربران ماجرای محمود شهریاری، مجری برنامه‌های صدا و سیما، و زیبا بروفه، بازیگر، را یادآور شدند. محمود شهریاری و جواد آتش‌افروز، مجری برنامه‌های صدا و سیما، پس از انتشار فیلم حضورشان در عروسی برادر آقای شهریاری از کار ممنوع شدند. زیبا بروفه هم پس از آن که فیلم عروسی‌اش منتشر شد، ممنوع‌الکار شد.

روایت محمود شهریاری از پیامدهای انتشار فیلم عروسی برادرشاظهارات علی شمخانی در آبان ۹۸ در یک راهپیمایی حکومتی مبنی بر اینکه «اغتشاش‌گران شناسایی می‌شوند و تک تک به سزای اعمالشان خواهند رسید» هم از نظر کاربران دور نمانده است.

در عین حال، برخی کاربران طنز را به خدمت گرفته و به روایت علی شمخانی از زمانی که اسرائیل به پنت‌هاوس او در کامرانیه تهران حمله کرد اشاره می‌کنند که ساعت‌ها زیر آوار مانده و نماز خوانده بود. او در مصاحبه‌ای گفت که برایش سخت بود بگوید: «حاج خانم». به همین دلیل صدا می‌زده: «آذر». کاربران تصاویری از زنی که در عروسی پیراهن آبی پوشیده بود در کنار آنچه از واژه «حاج خانم» علی شمخانی تصور می‌کردند منتشر کردند. حتی تصاویری با هوش مصنوعی ساخته شد که کنایه‌هایی به لباس همسر و دخترش، و ثروتی که خانواده شمخانی اندوخته دارد.

برخی کاربران هم به اینکه « ‏آذرمیدخت طباطبایی» همسر اول اوست و این عروسی دختر شمخانی از همسر دیگرش است، اشاره کردند.

کاربران شبکه‌های اجتماعی تاکید مسئولان بر «ساده‌زیستی» را یادآور شدند«انتشار فیلم پروژه موساد بود»
مهدیه شادمانی، دختر علی شادمانی، فرمانده سابق قرارگاه مرکزی خاتم‌ الانبیا‌ که در جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران کشته شد، با انتشار استوری در اینستاگرامش نوشت: «انتشار فیلم عروسی دختر شمخانی پروژه موساد است.»

در میان واکنش‌هایی که اصولگرایان نزدیک به حکومت ایران به این ویدیو نشان دادند، برخی انتقادها به خود علی شمخانی هم دیده می‌شد. خبرگزاری دانشجو، وابسته به سازمان بسیج دانشجویی به «تبعات بد حضور او در چنین ویدیوی حاوی اختلاط محرم و نامحرم» اشاره کرد و نوشت: «انتشار این تصاویر و احتمالا تسری این موضوع توسط بخشی از افکار عمومی به سایر مسئولین و حتی بزرگان نظام به بسیاری از شهدا و افراد شاخص همقطار علی شمخانی که ساده‌زیست هستند و زندگی عفیفانه ای دارند ظلم است!»

خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه، از «پشت پرده تخریب شمخانی» نوشت و به نقل از الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت آورد: «اینکه می‌بینیم کلیپی از یک موضوعی یکدفعه از یک عروسی خاتوادگی، مصاحبه، صحبت و یا اظهار نظری در سطح گسترده انتشار می‌یابد و ضریب می‌گیرد، همان داستان شیوه تخریب دشمن است.»

این در حالی است که برخی تحلیلگران به فاصله زمانی کوتاه انتشار این فیلم عروسی و مصاحبه آقای شمخانی و افشاگری او درباره حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین ایران اشاره می‌کنند. علی شمخانی در آن مصاحبه گفته بود که حسن روحانی از همان ابتدا خبر داشت که هواپیمای اوکراینی با موشک سپاه هدف قرار گرفته است.

افزون بر اینها، عباس عبدی هم در یادداشتی به نفس گرفتن چنین فیلمی انتقاد کرد و نوشت: «به قول یکی از کارشناسان هیچ امر پنهانی در دنیای دیجیتال وجود ندارد. شاید این مهم‌ترین خطا در تحلیل رویکرد دفاعی ایران بود که در جنگ ۱۲ روزه نتیجه آن را دیدند.»
واکنش علی شمخانی به انتشار فیلم عروسی دخترش
آقای شمخانی روز ۳۰ مهر در گفتگو با ایسنا بدون اشاره به فیلم عروسی تاکید کرد: «ما همه سوار بر کشتی‌ای هستیم که شهدای انقلاب اسلامی به آب انداخته‌اند و حیف است که خدای ناکرده با اختلافات ما، در این کشتی نقطه ضعف و سوراخی پیدا شود.»

پایگاه اطلاع‌رسانی تابناک ۲۸ مهر با انتشار تصویر علی شمخانی در مراسم یادبود علیرضا افشار، دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی، با تیتر «زبان بدن شمخانی پس از انتشار فیلم عروسی دخترش» نوشت: «از رسانه‌ها فاصله‌اش را حفظ کرد و حاضر به گفت‌وگو نشد اما اعتماد به نفس همیشگی‌اش را داشت.»

علی شمخانی گفتگویی با جواد موگویی، مستندساز نزدیک به حکومت داشت، که حدود دو هفته قبل از انتشار فیلم عروسی منتشر شده بود.

آقای شمخانی در آن مصاحبه، پس از بحث درباره اینکه اسرائیل دوباره برای کشتن او تلاش خواهد کرد، به نقل از شخصیت فیلم «پاپیون» گفته بود: «حرامزاده‌ها! من زنده‌ام.» او همین دیالوگ را چند روز پس از انتشار فیلم عروسی دختری در پستی در شبکه ایکس، به دو زبان فارسی و عبری تکرار کرد.

فیلم پاپیون درباره یک زندانی است که از زندان مخوف گویان فرانسه فرار می‌کند. این جمله اوست در حالی که روی آب غوطه‌ور است و آزادی را تجربه می‌کند.

تابناک با انتشار این ویدیو نوشت: «زبان بدن شمخانی پس از انتشار فیلم عروسی دخترش»«مردم حق دارند در زندگی خصوصی مقام‌های سیاسی سرک بکشند»
حسین قاضیان، جامعه‌شناس، در گفتگو با بی‌بی‌سی، انتشار گسترده این فیلم را از منظر اخلاق اجتماعی تحلیل کرد:

«افراد مشهور حریم خصوصی متفاوتی با مردم دارند چون سلبریتی و مشهور شدن آنها به توجه مردم به آنها منوط بوده است. وقتی مردم به آنها توجه می‌کنند، یعنی به همه چیز آنها توجه می‌کنند؛ از جمله زندگی خصوصی‌شان. همین است که باعث شهرت آنها می‌شود. بنابراین حریم خصوصی آنها به هر حال محدود خواهد شد.»

آقای قاضیان در ادامه گفت: «در مورد مقام‌های سیاسی، حریم خصوصی از این هم تنگ‌تر است. چون این مقام‌ها سال‌ها به خودشان اجازه داده‌اند و هنوز اجازه می‌دهند که در زندگی خصوصی مردم سرک بکشند. مردم هم حق دارند در زندگی خصوصی آنها، که دیگر خصوصی نیست، بلکه بخاطر کنترل منابع عمومی مردم، عمومی شده، سرک بکشند تا مطمئن شوند منابع عمومی را برای منافع خصوصی خرج نمی‌کنند؛ یعنی دچار فساد نیستند؛ اینجا فقط فساد مالی مطرح نیست. بنابراین حریم خصوصی آنها محدودتر است.»

حسین قاضیان اضافه کرد: «به علاوه اینکه این مقام‌ها در جاهای مختلفی نشان داده‌اند که دچار فسادند. یعنی از منابع عمومی در جهت منافع خصوصی خودشان، خانواده‌شان و کسانی که به آنها تعلق دارند، استفاده کرده‌اند. پس به مراتب باید زندگی خصوصی آنها هم مدنظر قرار بگیرد. اما در نهایت، اگر رفتار جامعه نسبت به افشای زندگی خصوصی افراد مشهور، شکل منصفانه پیدا نکند، این شیوه سرک کشیدن در زندگی خصوصی، حتی اگر بخاطر نظارت بر فساد باشد، ممکن است به ضد خودش تبدیل شود و مردم کم کم از این شیوه سرک کشیدن آنقدر ناراضی شوند که دیگر آن را نپسندند.»