انتقام هوش مصنوعی از نازی‌ها؛ معمای شناسایی هویت جلاد مشهور جنگ جهانی دوم حل شد

روزیاتو- هویت یکی از جلادان نازی که در یکی از معروف‌ترین عکس‌های جنگ جهانی دوم بارها دیده شده بود، پس از گذشت ۸۰ سال با کمک هوش مصنوعی شناسایی شد. 

مردی که در عکس مشهور با نام «آخرین یهودی وینیتسا» تپانچه‌اش را روی سر قربانی یهودی زانو‌زده گرفته، یاکوبوس اونن، افسر سازمان اس‌اس، نام دارد؛ هویت این مرد توسط یک تاریخ‌پژوه فاش شده است. اونن در زمان وقوع این قتل ۳۳ سال داشت.

این تصویر دلخراش که سال‌ها یکی از تکان‌دهنده‌ترین نمادهای جنگ جهانی دوم به شمار می‌رفت، سرباز آلمانی‌ را با عینک نشان می‌دهد که اسلحه‌اش را به سوی مردی نشانه گرفته که در کنار گودالی پر از اجساد زانو زده، در حالی‌که چند سرباز دیگر از دور صحنه را تماشا می‌کنند. 

نام قربانی هیچ‌گاه مشخص نشد، اما این عکس که گمان می‌رود در سال ۱۹۴۱ گرفته شده باشد، به نمادی از کشتار سیستماتیک یهودیان اروپا تبدیل شده است. نام قاتل را یورگن متئوس، تاریخ‌پژوهی که دهه‌ها هولوکاست را مورد تحقیق و بررسی قرار داده، فاش کرد. او با ۹۹ درصد اطمینان می‌گوید که مرد داخل تصویر همان اونن است.

متئوس پیشتر توانسته بود زمان و مکان دقیق اعدام دسته‌جمعی نشان‌داده‌شده در عکس را نیز مشخص کند؛ تصویری که نخستین‌بار در جریان دادگاه آدولف آیشمن، جنایتکار جنگی نازی، در سال ۱۹۶۱ علنی شد. این عکس پس از پایان جنگ و مدت کوتاهی بعد از آزادی یکی از بازماندگان هولوکاست به دست او رسید و سپس توسط یک خبرگزاری آمریکایی منتشر گردید. 

در آن زمان تصور می‌شد که این اعدام در شهر وینیتسا، در حدود ۲۰۰ کیلومتری جنوب‌غربی کی‌یف رخ داده؛ اما بعدها یادداشت‌های والتر ماترنا، سرباز اتریشی، نشان داد که این قتل‌عام در واقع در شهر بردیچیف، میان کی‌یف و وینیتسا اتفاق افتاده است.

این افشاگری در سال ۲۰۲۳ بار دیگر توجه‌ها را در آلمان جلب کرد و باعث شد یک معلم بازنشسته با متئوس تماس بگیرد. این مرد گفت که فرد مسلح داخل تصویر شباهت چشمگیری به عمو همسرش دارد. اگرچه نام عمو را فاش نکرد، اما اطلاعات کلیدی مربوط به بیوگرافی او را ارائه داد، از جمله محل و سال تولد. سایر اطلاعات مهم مربوط به ورود او به سازمان اس‌اس در سال ۱۹۳۲ و مرگش در سال ۱۹۴۳ هنگام مبارزه با پارتیزان‌ها بود.
با استفاده از این اطلاعات، متئوس در آرشیوهای تاریخی جستجو کرد و توانست این فرد را به نام یاکوبوس اونن شناسایی کند. قبل از جنگ، اونن در مدرسه‌ آلمانی مستعمراتی ویتزن‌هاوزن، زبان‌های فرانسوی و انگلیسی و همچنین تربیت بدنی تدریس می‌کرد. 

در سال ۱۹۳۹، او به‌طور کامل در سازمان اس‌اس فعال شد و ابتدا به‌عنوان نگهبان در اردوگاه داخائو مشغول بود؛ سپس در سال ۱۹۴۱ به جبهه شرقی و واحد Einsatzgruppe C پیوست. این واحد مأموریت داشت قبل از بازدید آدولف هیتلر، یهودیان را به قتل برساند. تخمین زده می‌شود که این واحد تا سال ۱۹۴۲ بیش از ۱۰۰,۰۰۰ نفر را قتل‌عام کرده است.

متئوس می‌گوید که ترکیب فناوری هوش مصنوعی، اسناد تاریخی و روایت‌های شخصی امکان شناسایی این جلاد را در یکی از تکان‌دهنده‌ترین تصاویر تاریخ فراهم کرد؛ تصویری که نمادی از وحشیگری جنایات نازی‌ها علیه بشریت شده است. 

ماه گذشته، این مورخ گفت که تحلیل دقیق پس‌زمینه‌ عکس به او امکان داد تا مکان دقیق صحنه را تعیین کند. سپس با استفاده از فناوری تشخیص چهره، هویت اونن را مشخص کرد. یاکوبوس اونن در سال ۱۹۰۶ متولد شد و از خانواده‌ای تحصیل‌کرده بود و تا سال ۱۹۳۳ به حزب نازی پیوست. او در تاریخ ۱۲ اوت ۱۹۴۳ هنگام نبرد در منطقه ژیتومیر، در آنچه اکنون بخشی از اوکراین است، کشته شد.

نام او هنوز در یک لوح یادبود سربازان کشته‌شده در شهر وینر، نزدیک محل تولدش در تیچلوارف در شرق فریزیای آلمان و نزدیک مرز هلند، ثبت شده است. مقامات اکنون در حال بررسی حذف نام او یا استفاده از روش‌های دیگر برای پاک کردن آن از این یادبود هستند. در طول سال‌ها، تصاویر بسیاری از رفتارهای غیرانسانی نازی‌ها منتشر شده؛ یکی از این تصاویر، بازمانده‌ای را نشان می‌دهد که در حال روشن کردن کوره‌ای است که اجساد انسان‌ها در آن قرار دارند. 

تصاویر دیگر بدن‌های لاغر و ضعیف قربانیان را نشان می‌دهد که در انتظار کشتار توسط ارتش هیتلر بوده‌اند. بسیاری از این عکس‌ها در موزه یادبود هولوکاست ایالات متحده منتشر شده‌اند و تحت سیاست دوایت آیزنهاور، رئیس‌جمهور وقت، برای آموزش مردم آمریکا درباره‌ جنایات هیتلر توزیع شده‌اند.