از نهادهای «بی‌نام‌ونشان» با اعتبارات میلیاردی در بودجه ۱۴۰۳ چه می‌دانیم؟
رأی دهید
بنیاد «شهید جعفرپور» تنها مؤسسه بی‌نام و نشانی نیست که از منابع عمومی کشور پول دریافت می‌کند. تحقیقات رادیوفردا نشان می‌دهد دولت ایران در سال ۱۴۰۳ برای یک طرح فرهنگی-هنری که سال‌هاست متوقف مانده و دست‌کم نُه مؤسسه و بنیاد عمدتاً ناشناخته و ثبت نشده بیش از ۹۰۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته است.
این مبلغ معادل یارانه بیش از سه میلیون نفر از اعضای خانوار یارانه‌بگیر است که ماهانه ۳۰۰ هزار تومان کمک معیشتی دریافت می‌کنند.
در ردیف‌های موقت بودجه متفرقه امسال، مبلغ ۴۰۰ میلیارد تومان برای «کمک به شهر مجسمه تندیسان» پیش‌بینی شده است.
در اخبار و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های ایران از جمله پایگاه خبری-تحلیلی «شهر» و وب‌سایت وزارت ارشاد جمهوری اسلامی، «شهر تندیسان» به عنوان مجموعه‌ای «فرهنگی و هنری» و از پروژه‌های شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران معرفی شده است.
جست‌وجو در خبرهای مربوط به این مجموعه حاکی است شهر تندیسان تهران که قرار بوده بر ایجاد فضایی برای هنرهای تزئینی-تجسمی به‌ویژه «مجسمه‌سازی» متمرکز باشد، از سال ۱۳۹۷ «بین بزرگراه حکیم و همت، جنب بوستان جوانمردان» در دست احداث است اما هنوز نشانه‌ای مبنی‌بر توسعه و تکمیل این پروژه وجود ندارد.
ناظم رضوی، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی، مردادماه ۱۴۰۲ از پروژه شهر تندیسان بازدید کرده و گفته بود مهم‌ترین سیاست این شرکت، «گسترش فضای فرهنگی در تمامی مناطق ۲۲ گانه شهر تهران است».
این در حالی است که ۱۰ تیر امسال خبرگزاری ایسنا از «تشکیل کمیته ویژه برای حل مسائل بحرانی» شرکت یاد شده، وابسته به شهرداری تهران، خبر داد. بر اساس این گزارش، شرکت توسعه فضاهای فرهنگی «پنج سال است که رها شده و در برخی مقاطع اساساً هیئت مدیره نداشته است».
مشخص نیست چرا در بودجه متفرقه سال ۱۴۰۳ فقط برای «کمک به» پروژه تندیسان مبلغ ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده و یا این‌که اساساً چرا دولت برای یک پروژه شهری که بودجه آن باید از بودجه خود شهرداری تأمین بشود، اعتبار در نظر گرفته است.
۲- بنیاد شهید جعفرپور/ ۱۵۰ میلیارد تومان
در دو سال اخیر، ردیف تازه‌ای در بخش بودجه مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اضافه شده؛ نهادی موسوم به «بنیاد شهید جعفرپور» که در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۱۰ میلیارد تومان و امسال نیز ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار به آن تخصیص پیدا کرده است.
ردیف بودجه «بنیاد شهید جعفرپور» در بخش بودجه اصلی دستگاه‌های اجرایی آمده است، اما هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره این مؤسسه/شرکت/نهاد و فعالیت‌های آن در دسترس عموم نیست.
همچنین مشخص نیست منظور از «شهید جعفرپور» دقیقاً چه کسی است؛ با جست‌وجوی اینترنتی این عبارت، به اشخاص گوناگونی با نام خانوادگی مشترک «جعفرپور» برمی‌خوریم که یا در جریان جنگ ایران و عراق یا در سال‌های پس از آن، به دلایل گوناگون کشته شده و با عنوان «شهید» معرفی شده‌اند.
۳- مؤسسه علم و تمدن و عرفان/ ۱۲۰ میلیارد تومان
در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ در بخش ردیف‌های متفرقه، یک ردیف موقت با عنوان «مؤسسه علم و تمدن و عرفان» وجود دارد که برای آن ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است. ما در بررسی‌های خود اثر و نشانی از چنین مؤسسه‌ای پیدا نکردیم.
مشخص نیست برای چه فعالیت‌هایی مبلغ ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار به این نهاد ناشناخته و بی‌نشان تعلق گرفته است.
۴- بنیاد هدایت/ ۹۵ میلیارد تومان
در قانون بودجه ۱۴۰۳ در بخش بودجه‌های اضافه فرهنگی (جدول شماره ۱۲)، برای سازمانی موسوم به «بنیاد هدایت» مبلغ ۹۵ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
بررسی‌ها در وب‌سایت این سازمان با نام کامل «بنیاد جامعه‌پردازی هدایت» نشان می‌دهد این نهاد مذهبی-تبلیغاتی توسط «سازمان تبلیغات اسلامی» در سال ۱۳۹۹ راه‌اندازی و مأموریت آن «تعالی شبکه امامت و مساجد» عنوان شده است.
بررسی بایگانی خبرهای منتشر شده در وب‌سایت این سازمان نشان می‌دهد که عمده فعالیت‌های آن به برگزاری سلسله نشست‌های مذهبی و تقویت مساجد در محلات مختلف شهرهای گوناگون اختصاص دارد.
این سازمان همچنین با «مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه»، «سازمان اوقاف و امور خیریه»، «سازمان بسیج مستضعفین»، «شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه»، «کمیته امداد امام» و «صدا و سیما» همکاری نزدیک دارد.
۵- مؤسسه نور مبین/ ۵۰ میلیارد تومان
در قانون بودجه ۱۴۰۳ در بخش بودجه‌های اضافه فرهنگی (جدول شماره ۱۲)، مبلغ ۵۰ میلیارد تومان به «مؤسسه نور مبین» اختصاص پیدا کرده است؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد این مؤسسه زیر نظر «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی» وابسته به وزارت ارشاد جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند.
این مؤسسه مذهبی-تبلیغاتی مستقر در قم، مأموریت خود را «حمایت از طلاب و روحانیان» عنوان کرده است تا این افراد بتوانند «به عنوان مدیر و راهبر، هدایت مدارس را برعهده داشته باشند».
مشخص نیست اعتباری که دولت ایران برای این مؤسسه مذهبی-تبلیغی در نظر گرفته است، دقیقاً از چه راه‌هایی برای حمایت از طلاب و روحانیان هزینه می‌شود و آیا تفاوت بنیادینی بین فعالیت‌های این مؤسسه و سازمانی مانند «بنیاد هدایت»، وجود دارد یا نه.
برای مؤسسه‌ای موسوم به «خانه اندیش ورزان» بر اساس ردیفی که در جدول شماره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۳ تعریف شده است، مبلغ ۵۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
در جدول شماره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۳، ردیف «خانه اندیش ورزان» در میان اعتباراتی آمده است که با ارقام متفاوت به نهادهای مذهبی-تبلیغی حکومت ایران مانند «ستاد مرکزی اربعین»، «تقویت طرح ولایت»، «دانشگاه اهل بیت»، «ستاد مرکزی اعتکاف» و «مجمع جهانی فقه اسلامی» اختصاص یافته است.
در بررسی‌های گروه داده‌کاوی رادیوفردا، اثری از «خانه اندیش ورزان» در منابع عمومی یافت نشد اما یک مؤسسه فرهنگی با عنوان «خانه اندیشه‌ورزان» به نشانی خیابان انقلاب تهران، حوالی دانشگاه تهران در مهرماه ۱۴۰۰ ثبت رسمی شده است.
مشخص نیست که آیا یک اشتباه تایپی در جدول شماره ۱۲ بودجه رخ داده یا بعداً «خانه اندیش ورزان» به «خانه اندیشه‌ورزان» تغییر نام یافته است.
در هر حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مؤسسه در زمینه تولید محتوای مذهبی و تبلیغاتی جمهوری اسلامی و فعالیت‌هایی مانند برگزاری نشست‌های گوناگون، اغلب با حضور افرادی وابسته یا نزدیک به سازمان تبلیغات اسلامی، مشغول است.
در وب‌سایت رسمی این مؤسسه و بخش معرفی آن آمده است که خانه اندیشه‌ورزان موسوم به «خانا» با هدف «ایجاد ارتباط و شبکه‌سازی بین اندیشه‌ورزان و نهادهای حاکمیتی» راه‌اندازی شده است.
۷- بنیاد سپهر/ ۴۰ میلیارد تومان
عنوان دقیق این نهاد به احتمال زیاد «بنیاد سپهر تبلیغ نوین» است که وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است و در ردیف بودجه‌های اضافه فرهنگی در جدول شماره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۳ لحاظ شده است.
ثبت رسمی این نهاد در سال ۱۳۹۹ به عنوان یک مؤسسه غیرتجاری انجام گرفته و مأموریت آن، طبق اخبار منتشر شده در خبرگزاری‌های ایران، «انجام فعالیت‌های تبلیغاتی و ترویجی با به‌کارگیری و هدایت ظرفیت‌های حاکمیتی و مردمی عرصه فرهنگ» است.
جزئیات بیشتری درباره فعالیت‌های این مؤسسه/نهاد در دسترس نیست، اما آخرین آگهی‌های درج‌شده در روزنامه رسمی نشان می‌دهد که احمد مداحی سمت مدیرعاملی این بنیاد را برعهده دارد. این فرد در رسانه‌های داخل ایران پیشتر با عنوان «مدیر مرکز رسانه و عملیات ویژه سازمان تبلیغات اسلامی» معرفی شده بود.
۸- مؤسسه اخلاق و تربیت/ ۲۰ میلیارد تومان
در قانون بودجه سال ۱۴۰۳، بیست میلیارد تومان برای «مؤسسه اخلاق و تربیت» در بخش «ردیف‌های موقت» بودجه متفرقه پیش‌بینی شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد این مؤسسه دولتی در شهر قم مستقر است و بر اساس آن‌چه در توضیحات وب‌سایت «مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت» آمده، مجوز راه‌اندازی آن را «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» صادر کرده است.
مأموریت این مؤسسه «تربیت نیروی متخصص جهت رفع نیازهای جامعه در زمینه مسائل اخلاقی، تربیتی و خانواده» عنوان شده و ضمناً در چند رشته تحصیلی از جمله رشته موسوم به «روان‌شناسی اسلامی»، «تربیت اخلاقی» و «اخلاق کاربردی» در مقطع کارشناسی‌ارشد «دانش‌پژوه ممتاز» می‌پذیرد.
۹- بنیاد شهید مدنی/ هفت میلیارد تومان
حدود ۷ میلیارد تومان برای «کمک به بنیاد شهید مدنی» در بخش «ردیف‌های موقت» بودجه متفرقه سال ۱۴۰۳ بودجه در نظر گرفته شده است.
در شهرهای مختلف ایران چندین مؤسسه و بنیاد با عنوان «شهید مدنی» فعالیت دارند. هیچ‌یک از این مؤسسات وب‌سایت فعالی ندارند و جزئیات فعالیت آنها مشخص نیست. با این حال، به نظر می‌رسد این موارد همگی به یاد اسدالله مدنی، امام جمعه پیشین همدان، نام‌گذاری شده‌اند. این روحانی شیعه از آبان ۱۳۵۸ تا ۲۰ شهریور ۱۳۶۰ امام جمعه تبریز بود. او حین اقامه نماز جمعه در تبریز هدف سوءقصد قرار گرفت و کشته شد.
«این‌که بنیاد شهید مدنی در تهران تشکیل شده و مؤسسه شهید مدنی در همدان فعالیت دارد اقدام شایسته‌ای است و ما آماده حمایت و پشتیبانی از کنگره شهید مدنی در همدان هستیم.» این جمله‌ای است که چند سال پیش خبرگزاری ایسنا در بخش خبرهای مربوط به استان همدان از محمدعلی آل هاشم، امام جمعه پیشین تبریز نقل کرده بود. آل هاشم بهار امسال در سانحه سقوط هلی‌کوپتر به همراه ابراهیم رئیسی کشته شد.
۱۰- بنیاد چهارم خرداد/ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان
سال‌هاست در بخش «ردیف‌های موقت» بودجه متفرقه، ردیفی به «بنیاد چهارم خرداد» اختصاص یافته و در قانون بودجه سال ۱۴۰۳، برای این بنیاد یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
وب‌سایت «بنیاد چهارم خرداد» و دیگر حساب‌های این نهاد در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام در حال حاضر فعال نیست. ولی در بایگانی وب‌سایت «بنیاد چهارم خرداد» از آن به عنوان یک «سازمان مردم‌نهاد فرهنگی» نام برده شده است.
همچنین مأموریت این بنیاد، «آگاه‌سازی نسل‌ها از [...] پایداری‌ها و مقاومت مردم ایران خصوصاً مردم دزفول در دفاع از ارزش‌های اسلامی» در دوران جنگ هشت ساله ایران و عراق اعلام شده است. در تقویم جمهوری اسلامی، روز چهارم خرداد به عنوان «روز دزفول، روز مقاومت و پایداری» نام‌گذاری شده است.
از فعالیت‌های این بنیاد، جزئیات بیشتری در دسترس نیست. با این حال، اغلب محتوای تولیدی آن در شبکه‌های اجتماعی متمرکز بر تبلیغات مذهبی و سیاسی حکومت ایران است.
برای نمونه آخرین پست در صفحه اینستاگرام «بنیاد چهارم خرداد» مربوط به قانون حجاب اجباری است که دقیقاً یک هفته پس از جان باختن ژینا مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد و آغاز اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» در اواخر شهریورماه ۱۴۰۱ منتشر شده بود.
