چه کسی برنده مشاجره ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید است؟ ولادیمیر یا ولودیمیر

یورونیوز: دیدار جمعه ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید اگر یک مورد استثنایی در تاریخ دیپلماسی نباشد قطعا یکی از معدود موارد ثبت شده‌ آن مقابل دوربین‌های خبرنگاران است. برخی در تفسیر این رویداد حتی تا آنجا پیش رفته‌اند که از ظهور یک «دیپلماسی نوین» سخن به‌میان آورده‌اند.

واکنش‌های بین‌المللی به آنچه در این چند دقیقه بین رئیس‌جمهور ایالات متحده و همتای اوکراینی‌اش در اتاق بیضی گذشت، گسترده و در عین حال متفاوت بوده است. در حالیکه رهبران اتحادیه اروپا و اکثر کشورهای اروپایی سعی دارند همصدا طرف «قربانی» ماجرا را بگیرند و بخاطر شجاعت زلسنکی از او تقدیر کرده‌اند؛ عده‌ای دیگر، حتی در داخل اروپا ترجیح می‌دهند جانب ترامپ را بگیرند و از تلاش‌های خود برای به سرانجام رسیدن «صلح» در اوکراین تمجید کنند.

اما شاید تنها نظاره‌گر خوش‌اقبال این ماجرا «مرد کرملین» باشد؛ متجاوزی که ۳ سال قبل با دستور مستقیم او جنگ آغاز شد؛ جنگی خانمانسوز که علاوه بر گرفتن جان هزاران قربانی‌بی دفاع و غیرنظامی، موجبات آوارگی عده بسیاری شده و خسارات مادی فراوانی را رقم زده و هزینه کلانی نیز بر دوش حامیان «قربانی» گذاشته است.

کشورهای اروپایی اگر در رویارویی مستقیم نظامی در خط مقدم نبودند اما بدون شک در زمره اولین‌هایی بودند که با ترکش‌های عدیده این ناآرامی در همسایگی خود مواجه شدند؛ از مسائل امنیتی گرفته تا دغدغه تامین انرژی و بحران اقتصادی.

از ماه‌ها پیش و با قطعی شدن حضور دوباره ترامپ در قدرت، شائبه تلاش او برای نزدیکی به ولادیمیر پوتین و «معامله» با وی برای تمام شدن این جنگ تقویت شده بود.

او که همین چند روز پیش زلنسکی را یک «دیکتاتور» توصیف کرده بود با فراهم شدن شرایط انعقاد قرارداد با کی‌یف بر سر مواد معدنی اوکراین؛ ضمن انکار چنین تعبیری از او در کاخ سفید «استقبال» کرد. اما صحبت‌های او و زلنسکی در مقابل دوربین‌های تلویزیونی از مرز مشاجره و دعوای لفظی هم پیشی گرفت؛ کنفرانس مطبوعاتی لغو شد و ولودیمیر زلنسکی مضطرب و تنها از کاخ سفید خارج شد. بیانیه‌های بعدی دو طرف متفاوت بود؛ در حالیکه ترامپ گفت زلنسکی برای صلح آماده نیست؛ رئیس جمهوری اوکراین از او و ملت و کنگره آمریکا تشکر کرد و گفت هدفش تلاش برای برقراری صلحی عادلانه و پایدار برای ملت اوکراین است.

شاید در نگاه اول اینطور به نظر برسد که با تحقیر زلنسکی در این مشاجره، دونالد ترامپ به‌عنوان برنده اصلی ظاهر شده است، زیرا توانست موضع قاطع خود را در قبال اوکراین و رئیس‌جمهورش به نمایش بگذارد.
با تحقیر زلنسکی چه چیزی عاید ترامپ می‌شود؟
از یک سو، ترامپ در این مشاجره با لحنی تهاجمی ظاهر شد و زلنسکی را به «ناسپاسی» متهم کرد. او با تاکید بر اینکه اوکراین بدون حمایت آمریکا یارای دوام آوردن در مقابل پوتین را ندارد، خواستار قدردانی بیشتر و پذیرش توافق آتش‌بس شد. این موضع ممکن است برای هواداران ترامپ که به سیاست «اول، آمریکا» اعتقاد دارند، به‌عنوان نشانه‌ای از قدرت و قاطعیت او دیده شود. همچنین، نهایی نشدن توافق مواد معدنی که هدف اصلی سفر زلنسکی بود، به‌نوعی شاید پیروزی تاکتیکی برای ترامپ تلقی شود و قدرت مانور وی را در صورت از سر گیری مذاکرات افزایش دهد.

از سوی دیگر، زلنسکی با مقاومت در برابر فشارهای رئیس‌جمهور آمریکا و معاونش جی دی ونس و تاکید چند باره بر نیاز اوکراین به تضمین‌های امنیتی، تلاش کرد چهره‌ای مصمم و مستقل از خود نشان دهد.

شاید «شجاعت» و « صراحت» او در برابر ترامپ حمایت بیشتری از متحدان اروپایی و کسانی که خواستار ایستادگی در برابر روسیه هستند، را نصیب ولودیمیر زلنسکی کند. واکنش‌های مثبت رهبران اروپا، مانند امانوئل ماکرون، فردریش مرتس، دونالد تاسک و پدروسانچز، که پس از این اتفاق از اوکراین حمایت کردند، نشان‌دهنده موفقیت زلنسکی در حفظ جایگاه بین‌المللی خود است.

با این حال، از منظر استراتژیک، ممکن است هیچ‌کدام از این دو «برنده واقعی» نباشند. این درگیری روابط کی‌یف و واشنگتن را در چنین مقطع حساسی تیره‌تر کرد. ولادیمیر پوتین احتمالا از تضعیف حمایت آمریکا از اوکراین استقبال می‌کند، به‌ویژه اگر این تنش به کاهش کمک‌های نظامی یا فشار بیشتر بر کی‌یف برای پذیرش شرایط آتش‌بس منجر شود.

در نهایت، شناسایی برنده یا برندگان اصلی این درگیری لفظی به نتایج عملی آن بستگی دارد: آیا ترامپ می‌تواند اوکراین را به پذیرش خواسته‌هایش وادار کند؟ آیا زلنسکی حمایت جایگزین از اروپا یا دیگر متحدان را تضمین خواهد کرد؟ تا زمانی که این پیامدها روشن نشود، شاید بتوان گفت که این تقابل بیشتر یک نمایش قدرت بود تا یک پیروزی قاطع برای یکی از طرفین.
پوتین چه سودی از این ماجرا عایدش می‌شود؟
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، می‌تواند از تنش بین زلنسکی و ترامپ به چندین شکل سود ببرد، زیرا این درگیری لفظی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به نفع اهداف استراتژیک روسیه در جنگ اوکراین و فراتر از آن عمل می‌کند.

تضعیف اتحاد غرب: تنش بین آمریکا و اوکراین، در جامه اصلی‌ترین و تاثیرگذارترین حامی کی‌یف در جنگ، می‌تواند انسجام جبهه غرب علیه روسیه را مخدوش کند. اگر روابط کی‌یف و واشنگتن رو به وخامت برود، هماهنگی میان آمریکا و متحدان اروپایی‌اش احتمالا دستخوش اختلال خواهد شد. تهدیدی که به‌سرعت می تواند برای پوتین تبدیل به یک فرصت طلایی شود تا فشار بر اوکراین را افزایش دهد، بدون اینکه با پاسخ متحد و قدرتمند غرب مواجه شود.

کاهش حمایت نظامی و مالی آمریکا از اوکراین: اظهارات تند ترامپ در این درگیری، از جمله تأکید بر «ناسپاسی» زلنسکی و اشاره به اینکه اوکراین بدون آمریکا دوام نمی‌آورد، همانطور که از قبل هم پیش‌بینی می‌شد می‌تواند نشانه‌ای از تمایل او به کاهش یا مشروط کردن کمک‌های آمریکا باشد. پر واضح است که قطع یا حتی تاخیر در ارسال تسلیحات می‌تواند کی‌یف را در میدان نبرد در موضع ضعف شدید قرار دهد؛ اوکراینی که هم‌اکنون هم از نظر تعداد سربازان آماده خدمت در موضعی بسیار آسیب‌پذیر قرار گرفته است.

فشار بر اوکراین برای پذیرش آتش‌بس یا پذیرش شرایط کرملین درمذاکره: موضع تهاجمی ترامپ و درخواستش برای توافق آتش‌بس، که احتمالا شامل امتیازاتی به نفع روسیه باشد (مثل به رسمیت شناختن الحاق کریمه یا خودمختاری دنباس)، می‌تواند زلنسکی را در موقعیت دشواری قرار دهد. ترامپ در دیدار پرتنش خود با زلنسکی تصریح کرد که هدف اوکراین در همراه کردن آمریکا با خود اخذ امتیاز در مذاکره است و این در حالییست که ترامپ به دنبال امتیاز نیست و فقط خواستار برقراری صلح است. بنابراین با قطع یا حتی کاهش حمایت واشنگتن از زلنسکی؛ اوکراین ممکن است مجبور شود با شرایط مسکو کنار بیاید که برای پوتین یک پیروزی دیپلماتیک بزرگ محسوب خواهد شد، بدون اینکه امتیازی به طرف مقابل داده باشد.

تقویت پروپاگاندای روسیه و تشدید احتمال سقوط زلنسکی قبل از استعفا: این درگیری لفظی به پوتین اجازه می‌دهد ضمن تقویت فرضیه «عروسک خیمه شب بازی» بودن زلنسکی بگوید: «ببینید، حتی بزرگ‌ترین حامی شما هم پشت‌تان را خالی می‌کند.» جنگی روانی که می‌تواند روحیه مردم اوکراین را تضعیف و مشروعیت زلنسکی را در داخل کشورش بیش از پیش زیر سوال ببرد و زمینه سقوط او را قبل از اینکه بخواهد با میل خودش کنار رود فراهم کند.

در مجموع، حداقل در مقطع کنونی به‌نظر پوتین نیازی به مداخله مستقیم در این تنش ندارد؛ او می‌تواند آرام بنشیند و از دور نظاره‌گر باشد، در حالی که اختلافات بین زلنسکی و ترامپ به‌طور خودکار موقعیت او را تقویت می‌کند. بزرگ‌ترین نفع او احتمالا در این است که این درگیری، اوکراین را منزوی‌تر و آسیب‌پذیرتر کند، چه از نظر نظامی و چه از منظر دیپلماتیک. اگر اروپا پشت اوکراین را خالی نکند چه می‌شود؟ آیا اتحادیه اروپا در همراهی با بریتانیا و کشورهایی نظیر کانادا و استرالیا خواهند توانست مانع از اعمال هژمونی ایالات متحده بر روابط بین‌الملل شوند و نظم نوینی را بوجود آورند؟
آیا زلنسکی می‌تواند با جلب حمایت بیشتر اروپا این مزیت را از پوتین بگیرد؟
اینکه ولودیمیر زلنسکی بتواند با جلب حمایت بیشتر اروپا از چنین مزیت و پشتیبانی نه تنها در حرف که در عمل هم برخوردار باشد با توجه به مذاکرات مستقیم بین روسیه و آمریکا که در دو مرحله در عربستان و ترکیه آن‌هم بدون حضور اروپایی ها دنبال شده؛ خیلی قابل پیش‌بینی نیست. اما بدون شک حمایت بدون قید وشرط اروپایی‌ها که می‌تواند ریشه در منافع مشترک آن‌ها داشته باشد می‌تواند ترامپ را در تجدید نظر در تصمیماتش مجاب کند؛ ترامپی که نشان داده اهل معامله است و به همان سرعت که با همه «دشمن» می‌شود می‌تواند مجددا با آن‌ها «دوست» شود.
نقاط قوت اروپا برای حمایت عملی از زلنسکی
 ظرفیت اقتصادی اتحادیه اروپا در تامین پشتیبانی مالی و نظامی: اتحادیه اروپا تاکنون نقش مهمی در حمایت از اوکراین ایفا کرده است. بر اساس گزارش‌ها، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن از آغاز تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ تا کنون بیش از ۱۶۱ میلیارد یورو (حدود ۱۷۳ میلیارد دلار) در قالب کمک‌های نظامی، مالی و بشردوستانه به اوکراین داده‌اند.

طرح‌های جدید نظامی: اتحادیه اروپا در حال برنامه‌ریزی برای بسته کمکی نظامی حداقل ۲۰ میلیارد یورویی به اوکراین است که شامل فزایش نقدینگی و ارسال تجهیزات نظامی مثل موشک و مهمات می‌شود. همچنین ایده‌هایی مثل اعزام نیروهای صلحبان اروپایی (به پیشنهاد ماکرون و استارمر) در صورت توافق صلح مطرح شده که نشان‌دهنده آمادگی برای نقش‌آفرینی عملی است. هر دو این دو رهبر در دیدار اخیر خود با ترامپ در کاخ سفید روی این موضوع تاکید داشته‌اند و رئیس‌جمهور آمریکا هم تلویحا با این پیشنهاد موافقت کرده‌است.

دارایی‌های مسدود شده روسیه: اگر اروپا بتواند وعده افزایش کمک‌های مالی و نظامی خود به زلنسکی را عملی کند (مثلا از طریق استفاده از سود دارایی‌های مسدود شده روسیه به ارزش ۲۸۰ میلیارد دلار) و اوکراین را تا پایان ۲۰۲۵ در میدان نبرد نگه دارد، می‌تواند موضع زلنسکی را در برابر فشارهای ترامپ تقویت کند. این سناریو به هماهنگی قوی و افزایش تولیدات دفاعی اوکراین نیز بستگی دارد و خیلی با واقعیات میدانی هم‌خوانی ندارد.
چالش‌ها و محدودیت‌های اروپا
 وابستگی به آمریکا: زلنسکی خود اذعان کرده که «تضمین‌های امنیتی بدون آمریکا کامل نیستند.» تسلیحاتی مثل سامانه‌های پاتریوت آمریکایی برای دفاع در برابر موشک‌های روسی حیاتی‌اند و اروپا هنوز جایگزین کاملی برای این سطح از حمایت نظامی ندارد. طبق برخی گزارش‌های غیررسمی اروپا برای گرفتن جای آمریکا در حمایت از اوکراین به حدود ۳۰۰ هزار سرباز و بیش از ۲۶۰ میلیارد یورو نیاز دارد که با توجه به چالش‌های اتحادیه در دسترس به‌نظر نمی‌رسد.

ظرفیت محدود نظامی: اروپا در تولید انبوه تسلیحات و لجستیک ضعف دارد. به عنوان مثال، بسیاری از کشورهای اروپایی تعداد کمی از سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته تولید می‌کنند و توانایی تامین مداوم نیازهای جنگی اوکراین را حتی در میان مدت هم ندارند.

اختلافات داخلی و «همصدایی مشروط»: با وجود حمایت گسترده اتحادیه اروپا، کشورهایی مثل مجارستان تحت رهبری ویکتور اوربان و یا حتی ایتالیای ملونی همچنان از سیاست‌های «ضد اوکراینی» حمایت می‌کنند و ممکن است مانع اجماع کامل شوند. همچنین، افزایش محبوبیت احزاب پوپولیست و راست‌های افراطی در اروپا می‌تواند در بلندمدت حمایت از اوکراین را بشدت تضعیف کند. این در حالیست که لجبازی ترامپ و تحت فشار دادن اروپا مثل عملی کردن تهدید تعرفه‌های تجاری می‌تواند اروپا را در یک موضع تدافعی قرار دهد.