«شکر» دشمن شیرین انسان ها
رأی دهید
به نظر می‌رسد مصرف خوراکی‌های شیرین به ۱۰ هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع) باز می‌گردد. در آن زمان شهد گل‌ها و گیاهان به عنوان ماده شیرین کننده (البته به جز عسل) استفاده می‌شود. در قرن دهم میلادی، نیشکر به شکل افزودنی غذایی در آسیا رایج شد. اما در قرون وسطی بود که به اروپا رسید. در آن دوران شکر بسیار نایاب و گران بود و بیشتر برای مصارف دارویی مانند بهبود بیماری‌های لوزه، رفع ترشحات سینه و تهیه شربت سرماخوردگی کاربرد داشت.
با پیشرفت امکان کشت نیشکر و تصفیه آن در کشور‌های با آب و هوای مناسب، تهیه شکر به عنوان یک ماده ارزشمند وارد صنعت غذا شد که توسعه آن امکان دسترسی عموم مردم به این محصول را فراهم می‌کرد. شکر تهیه شده از چغندر قند نیز در قرن شانزدهم میلادی توسط فرانتس کارل آخارد؛ دانشمند آلمانی کشف شد و تا سال ۱۷۹۹ میلادی که وی توانست نخستین نان شیرین از این شکر را تهیه کند به عنوان یک کنجکاوی تحقیقاتی مطرح بود. سپس از سال ۱۸۰۱ میلادی، تولید نان‌های شیرین به روش صنعتی در پادشاهی پروس (یکی از ایالت‌های امپراطوری آلمان) آغاز شد و در فرانسه نیز ناپلئون اول ارزش این اکتشاف را شناخت و به سرعت و در حد گسترده این طرح را در صنعت این کشور توسعه داد.
شکر یا به عبارت بهتر ساکاروز در روده به فروکتوز و گلوکز می‌شکند که این قند‌ها از طریق خون به اندام‌های مختلف می‌رسد تا سریع به شکل انرژی مصرف یا ذخیره شوند. گرچه گلوکز نیاز مهمی برای اندام‌های بدن به خصوص مغز است، اما خوشبختانه این نیاز تنها از طریق شکر برای بدن تامین نمی‌شود و منابع نشاسته‌ای مانند برنج، سیب زمینی، حبوبات، غلات، سبزیجاتی مانند هویج، آرتیشو، شلغم و... نیز می‌توانند این قند را تامین کنند. متاسفانه شکر به رغم طعم دلنشین و شیرین، عوارض فراوانی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به ایجاد آکنه، ناباروری، بعضی از سرطان ها، پوکی استخوان و اختلالات کلیوی اشاره کرد.
شکر خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می‌دهد: مطالعات نشان داده که هر ۱۵۰ کالری شکر مصرف شده توسط فرد، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را ۱،۱ درصد افزایش می‌دهد. با توجه به اینکه شکر می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود، هیچ تعجب آور نیست که خطر ابتلا به دیابت نوع دو در افرادی که به خوردن نوشیدنی‌های سرشار از شکر علاقه دارند، ۸۳ درصد بالاتر از دیگران باشد.
شکر شما را افسرده می‌کند: تحقیقات نشان داده اند که رژیم‌های غذایی سرشار از قند‌های تصفیه شده، خطر ابتلا به افسردگیرا تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد. در واقع مقاومت به انسولین منجر به کاهش سطح دوپامین در بدن شده و خطر ابتلا به افسردگی را بالا می‌برد. دوپامین هورمون مرتبط با احساس خوب است.
شکر باعث افزایش ذخیره چربی می‌شود: فروکتوز باعث ذخیره سازی چربی در اعضای بدن می‌شود؛ به خصوص در اطراف کبد. این روند خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی از قبیل: کبد چرب غیر الکلی را افزایش می‌دهد.
شکر باعث چین و چروک‌های پوستی می‌شود: برای داشتن پوستی شفاف و صاف نیازمند سطح بالای کلاژن هستید. با خوردن قند و شکر زیاد دچار کاهش تولید کلاژن می‌شوید و به تدریج چین و چروک‌های پوستتان را به وضوح می‌بینید. آکنه نیز یکی دیگر از عوارض مواد خوراکی شیرین است.
۱. شکر نه تنها مواد مغذی به رژیم غذایی اضافه نمی‌کند بلکه برای دندان‌ها هم مضر است
می‌دانم که درباره‌ی مضرات شکر و خراب شدن دندان‌ها میلیون‌ها بار شنیده‌اید، اما این موضوع آن‌قدر مهم است که ارزش تکرار کردن را دارد. شکر و قند اضافی (مثل ساکاروز و شیره‌ی ذرت حاوی فروکتوز بالا) در واقع یک بسته‌بندی کامل از کالری بدون هیچ مواد مغذی است، یعنی مصرف آن فقط و فقط کالری وارد بدن می‌کند، همین و بس! چیزی که مخصوصا برای کاهش وزن همیشه به دنبال کم کردن آن هستیم. هیچ پروتئینی، حتی هیچ چربی ضروری و ویتامین یا مواد معدنی در شکر وجود ندارد. تصور کنید وقتی ۱۰ تا ۲۰ درصد (شاید هم بیشتر) کالری دریافتی بدن از مصرف شکر باشد دچار مشکلات عمده‌ای از جمله کمبود مواد مغذی خواهیم شد. از طرفی شکر برای دندان‌ها بسیار مضر است، چون انرژی لازم برای رشدونمو باکتری‌های بد دهان را فراهم می‌کند و محیط را آماده می‌کند تا به راحتی در دهان ما گشت‌وگذار کنند.
۲. مصرف شکر سرشار از فروکتوز، منجر به پری کبد می‌شود
برای آنکه به خوبی درک کنید مصرف شکر چقدر می‌تواند بد باشد، باید ابتدا بفهمیم این خوراکی مضر از چه عناصری تشکیل شده است. قبل از اینکه شکر یا همان قند موجود در شکر از دستگاه گوارش وارد جریان خون شود، ساختار آن شکسته می‌شود و به دو نوع قند ساده‌ی گلوکوز و فروکتوز تبدیل می‌شود.
گلوکوز در هر سلول زنده‌ای وجود دارد و حتی اگر ما آن را به رژیم غذای‌مان اضافه نکنیم بدن آن را می‌سازد.
فروکتوز متفاوت است و، چون بدن به لحاظ فیزیولوژیکی به آن نیاز ندارد، معمولا آن را تولید نمی‌کند.
موضوع قابل توجه درباره‌ی فروکتوز این است که این ماده به مقدار قابل توجهی توسط کبد متابولیزه (دچار سوخت‌وساز) می‌شود. البته در صورتی‌که مقدار کمی مواد خوراکی مثل انواع میوه، مخصوصا بعد از ورزش مصرف کنیم، مشکلی در این رابطه نخواهیم داشت. فروکتوزی که توسط میوه‌ها دریافت می‌شود به کلیکوژن تبدیل می‌شود و تا زمانی‌که بدن به آن نیاز پیدا کند در کبد ذخیره می‌شود. در این حالت اگر گلیکوژن اضافی در کبد ذخیره شود (این نارسایی بسیار شایع است) فروکتوز اضافی ناگزیر به چربی تبدیل می‌شود.
۳. ازدیاد فروکتوز در کبد به بیماری کبد چرب منجر می‌شود
یکی از مضرات شکر ازدیاد فروکتوز در کبد است. هنگامی‌که فروکتوز در کبد به چربی تبدیل شد، به صورت ذرات کلسترول (VLDL) وارد بدن می‌شود. اما تمام چربی به این صورت از کبد خارج نمی‌شود، بلکه مقداری از آن در کبد باقی می‌ماند. این اتفاق می‌تواند علائمی شبیه به کبد چرب ایجاد کند. متاسفانه این یکی از مشکلات رو به رشد، به‌ویژه در کشور‌های غربی است که با علائم متابولیک همراه است. مطالعات نشان می‌دهد افراد مبتلا به کبد چرب حدودا ۲ تا ۳ مرتبه بیشتر از متوسط افراد جامعه فروکتوز مصرف می‌کنند.
۴. شکر باعث مقاومت به انسولین می‌شود و بدن را به سمت سندرم متابلیک و دیابت پیش می‌برد
انسولین هورمون بسیار مهمی در بدن است که اجازه می‌دهد گلوکوز (قندخون) از طریق جریان خون وارد سلول‌های بدن شود تا سلول‌ها به جای سوزاندن چربی، گلوکوز بسوزانند، چون ازدیاد بیش از حد گلوکوز در خون بدن را مسموم می‌کند. دلیل از دست رفتن بینایی در افراد دیابتی هم همین مسمومیت با گلوکوز است.
یکی از دلایل اختلال در سوخت‌وساز بدن که توسط رژیم غذایی نامناسب ایجاد می‌شود، توقف فعالیت انسولین است. در این حالت سلول‌ها به سمت مقاومت در برابر انسولین پیش می‌روند. این مسئله بدن را به سمت انواع بیماری‌ها از جمله سندرم متابولیک، چاقی، بیماری‌های قلبی و عروقی و به‌ویژه دیابت هدایت می‌کند. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که مصرف شکر به‌ویژه مصرف زیاد آن با مقاومت به انسولین همراه است.
۵. مقاومت به انسولین ممکن است به دیابت نوع ۲ منجر شود
هنگامی‌که سلول‌های بدن نسبت به تأثیرات انسولین مقاومت نشان می‌دهند، سلول‌های بتا در لوزالمعده مقدار بیشتری از آن را تولید می‌کنند و این خیلی مهم است، زیرا قندخون بالای مزمن، آسیب‌های شدیدی به بدن می‌زند. در نهایت با زیاد شدن تدریجی مقاومت به انسولین، لوزالمعده نمی‌تواند به تقاضای بدن نسبت به تولید انسولین کافی پاسخ دهد؛ بنابراین نمی‌تواند سطح قند خون را به اندازه‌ی کافی پایین نگه دارد.
در این مرحله سطح قندخون به سرعت برق‌وباد بالا می‌رود و دیابت نوع ۲ در فرد تشخیص داده می‌شود. با توجه به اینکه شکر می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود، هیچ تعجب‌آور نیست که خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در افرادی که به خوردن نوشیدنی‌های سرشار از شکر علاقه دارند، ۸۳ درصد بالاتر از دیگران باشد.
۶. شکر می‌تواند سرطان‌زا باشد
سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌و‌میر در سراسر جهان شناخته می‌شود که به علت تکثیر سلول‌ها و رشد کنترل‌نشده‌ی آن‌ها به‌وجود می‌آید. انسولین یکی از هورمون‌های کلیدی در تنظیم این نوع رشد سلولی است. به همین دلیل بسیاری از محققان بر این باورند که بالارفتن مداوم سطح انسولین (که یکی از نتایج مصرف شکر است) می‌تواند در بروز سرطان نقش داشته باشد. علاوه براین، مشکلات متابولیکی مرتبط با مصرف شکر که محرک التهابات مختلف شناخته می‌شوند یکی دیگر از علل بالقوه‌ی ابتلا به سرطان شناخته می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که مقدار زیادی شکر مصرف می‌کنند بیشتر از سایرین دچار التهابات مختلف می‌شوند و در معرض ابتلا به سرطان هستند.
۷. باتوجه به تأثیر قند روی هورمون‌ها و مغز، شکر می‌تواند باعث چاقی شود
تمام کالری‌ها یکسان تولید نمی‌شوند. غذا‌های مختلف تأثیرات مختلفی روی مغز و هورمون های کنترل‌کننده‌ی مصرف مواد غذایی دارند. مطالعات نشان می‌دهد که فروکتوز تأثیرات مشابه گلوکوز روی حس سیری ندارد. در یک پروژه‌ی تحقیقاتی تعدادی از افراد مورد پژوهش، نوشیدنی حاوی فروکتوز و عده‌ای دیگر نوشیدنی گلوکوزدار مصرف کردند. پس از مطالعات مشخص شد مراکز سیری در مغز مصرف‌کنندگان فروکتوز فعالیت بسیار کمتری داشتند و بیشتر احساس گرسنگی می‌کردند. از طرفی فروکتوز فعالیت هورمون گرسنگی (گرلین) را به اندازه‌ی گلوکوز پایین نمی‌آورد. از آنجا که کالری دریافتی از شکر کافی نیست، بدن به مرور زمان نیاز به دریافت کالری بیشتری پیدا می‌کند، در نتیجه فرد بیشتر می‌خورد و چاق می‌شود.
۸. شکر دوپامین زیادی در مغز آزاد می‌کند، بنابراین اعتیادآور است
شکر می‌تواند برای بسیاری از مردم اعتیادآور باشد، چون مانند تأثیر سوء مصرف مواد مخدر، شکر هم به‌عنوان پاداش در مرکز مغز دوپامین آزاد می‌کند.
مشکلی که شکر و سایر تنقلات دارند این است که خیلی بیشتر از سایر مواد غذایی موجود در طبیعت باعث ترشح دوپامین می‌شوند. به همین دلیل است که افراد مستعد ابتلا به اعتیاد ممکن است به شدت به شکر و سایر تنقلات وابسته شوند. بهتر است «همه چیز در حد اعتدال» باشد. هرچند ممکن است این پیام به مذاق عاشقان هله‌هوله خوش نیاید، اما دوستان عزیزم متأسفانه تنها راه‌حل ترک اعتیاد، ترک اعتیاد است.
۹. شکر یکی از عوامل مؤثر در چاقی بزرگ‌سالان و کودکان است
شکر روی هورمون‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود مغز برای فاجعه‌ای به‌نام چاقی نسخه‌ی ویژه‌ای بپیچد. مغز روند ایجاد سیری را کاهش می‌دهد، در نتیجه فرد کنترل خود را از دست می‌دهد و در خوردن افراط می‌کند و مسلما افرادی که بیشتر می‌خورند، مستعد چاقی و اضافه‌وزن هستند. مهم است بدانید که این امر درباره‌ی تمام گروه‌های سنی صدق می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد بین مصرف شکر و چاقی رابطه‌ی قوی وجود دارد که البته همه از آن مطلع هستیم. این موضوع به‌خصوص درباره‌ی کودکانی که همراه وعد‌ه‌های غذای‌شان عادت به نوشیدن نوشابه‌های شیرین‌شده با شکر دارند، نگران‌کننده به نظر می‌رسد، چون خطر چاقی در این کودکان ۶۰ درصد بیشتر از سایرین است. اگر واقعا نیاز به کاهش وزن دارید یا تصمیم گرفته‌اید لاغرتر شوید بهتر است با شکر خداحافظی کنید.
۱۰. این چربی نیست که کلسترول را بالا می‌برد و باعث افزایش بیماری‌های قلبی می‌شود، همه‌چیز تقصیر شکر است
برای چندین دهه، افراد چربی‌های اشباع‌شده را قاتل شماره یک قلب می‌دانستند. اما مطالعات جدید نشان می‌دهند که چربی‌های اشباع‌شده بی‌ضرر هستند و در واقع این شکر است که به خاطر تأثیرات مضر فروکتوز روی سوخت‌وساز، بدن را به سمت بیماری‌های قلبی هدایت می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که ازدیاد فروکتوز منجر به افزایش تریگلیسیرید، کلسترول بد (LDL) متراکم و LDL اکسیدشده (کلسترول بسیار بسیار بد) می‌شود. بالا رفتن سطح گلوکوز و انسولین خون چاقی شکمی را در کمتر از ۱۰ هفته افزایش می‌دهد و همه‌ی این‌ها عوامل عمده و خطرناک بروز بیماری‌های قلبی است. پس عجیب نیست که مطالعات ارتباط آماری قوی بین مصرف شکر و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی پیدا کرده باشند.
