ویروس جهش یافته کرونا؛ «خوشه پنج» چیست؟

منشا شیوع کرونا در مینک انسان است

ویروس جهش یافته کرونا که در دانمارک شناسایی شده پیشتر هم در مینک دیده شده بود.

به گفته یکی از پژوهشگران برجسته هلندی این ویروس در ماه مه در یک مزرعه پروش مینک در هلند دیده شد و مینک‌های مبتلا معدوم شدند و به انسان سرایت نکرد.

کرونا در مزرعه‌های پرورش مینک در شش کشور دنیا شیوع پیدا کرده و جهش‌های آن باعث معدوم شدن حدود ۱۷ میلیون مینک پرورشی در دانمارک شده است.
ویروس کرونا با پروتئین خار مانند خود (قرمز) به گیرنده آنژیوتانسین ۲ سلول انسان (آبی) می‌چسبدپس از آنکه دانشمندان دانمارکی متوجه تغییری ژنتیکی در ویروس کرونا شدند که ممکن است تاثیر واکسن‌های در دست ساخت را کاهش دهد، مقررات قرنطینه در مناطقی از این کشورکه مزرعه‌های پرورش مینک دارند اعمال شده است.

بیش از ۲۰۰ نفر در دانمارک در اثر تماس با مینک، پستانداری کوچک و گوشت‌خوار از خانواده راسویان، به کرونا مبتلا شده‌اند. بریتانیا به دلیل نگرانی از شیوع این سویه جدید، ورود کلیه مسافران از دانمارک را بلافاصله ممنوع کرد.

در بین پنج ویروس جهش‌یافته کرونا که در مینک شناسایی شده دانشمندان نگران سویه‌ای هستند (موسوم به خوشه پنج) که تا بحال دوازده نفر را مبتلا کرده و به پادتن‌های کرونا کمتر حساس است. این اسباب نگرانی‌ از تاثیر واکسن‌های در حال ساخت شده است.
سازمان بهداشت جهانی از این بابت اظهار نگرانی کرده اما گفته برای شناختن تاثیر این جهش بر واکسن و درمان‌های آتی به تحقیقات بیشتری نیاز است.

پروفسور ویم فن ‌در پوئل متخصص دامپزشکی در دانشگاه واخنینگن هلند به بی‌بی‌سی گفت بررسی یافته‌های ژنتیکی نشان می‌دهند اوایل ماه مه (اواسط اردیبهشت) یک مورد جهش‌یافته در یک مزرعه پرورش مینک در هلند شناسایی شده بود.

"ما یک ویروس را که در رمز ساخت پروتئین خاری‌شکل جهش مترادفی کرده بود، یکبار در یک مزرعه پرورش مینک در هلند دیدیم اما تمام مینک‌های آن مرزعه معدوم شدند."
از بین بردن مینک‌های پرورشیویروس کرونا هم مانند سایر ویروس‌ها در طول زمان جهش ژنتیکی می‌کند و هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این جهش‌ها در دانمارک خطر بیشتری دارند.

دکتر ماریسا پیره همه‌گیرشناس موسسه تحقیقات سیراد فرانسه می‌گوید این موضوع "نگران‌کننده" است اما هنوز تصور روشنی از آن نداریم: "هر بار که ویروسی از حیوانی به حیوان دیگر سرایت می‌کند، دچار تغییر می‌شود و اگر با نمونه‌ای که در انسان شیوع دارد فرق زیادی داشته باشد، ممکن است به این معنی باشد که هر واکسن یا درمانی که در آینده نزدیک تولید شود خیلی موثر نخواهد بود".
جهش در پروتئین خار مانند ویروس کرونا اسباب نگرانی شده استاین سیر رویدادها غیرعادی است؛ یک ویروس ابتدا از یک حیوان وحشی، احتمالا خفاش به یک میزبان واسط نامعلوم و از آن به انسان منتقل شد و همه‌گیری جهانی پیدا کرد. مینک‌هایی که به تعداد زیاد در مزرعه‌های پرورش مینک نگهداری می‌شوند، این ویروس را از کارگران آلوده گرفتند و در موارد اندکی ویروس دوباره از مینک به انسان منتقل شد و در این مسیر تغییر ژنتیکی پبدا کرد.

جهش ژنتیکی در بعضی از سویه‌های مربوط به مینک، در پروتئین خارمانند ویروس رخ داده است، همان نقطه هدف برخی واکسن‌های در دست ساخت.

دکتر پیِره به بی‌بی‌سی گفت: "اگر این جهش در همان پروتئینی باشد که سازندگان واکسن برای برانگیختن پاسخ ایمنی هدف گرفته‌اند، اگر سویه جدید ویروس از مینک دوباره به انسان منتقل شود، حتی با وجود واکسن، انسان آن را منتشر می‌کند و واکسن هم از آن پیشگیری نمی‌کند".
مینک هم مثل خویشاوندش راسوی اهلی، به ویروس‌های تنفسی مصون نیستسالانه بیش از ۵۰ میلیون مینک برای خزشان پرورش داده می‌شوند، بیشتر در چین، دانمارک، هلند و لهستان. شیوع کرونا در مزرعه‌های مینک در هلند، دانمارک، اسپانیا، سوئد، ایتالیا و آمریکا گزارش شده است و میلیون‌ها حیوان معدوم شده‌اند.

هلند ممنوعیت پرورش مینک را از سال ۲۰۲۴ به سال آینده جلو انداخت و فرانسه هم آن را از سال ۲۰۲۵ ممنوع کرد. در بریتانیا پرورش مینک برای خز ممنوع است.

مینک هم مثل خویشاوندش راسوی اهلی، به ویروس‌های تنفسی مصون نیست و مثل انسان، طیف وسیعی از علائم بیماری را از خود نشان می‌دهد. در این حیوانات هم کرونا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد یا مشکل جدی مثل عفونت ریه ایجاد کند. کرونا از انسان به شماری دیگری از حیوانات وحشی هم منتقل شده اما به نظر می‌رسد مینک آسیب‌پذیرتر بوده است. نگهداری هزاران مینک در کنار هم در مرزعه‌های پرورش هم شرایط بسیار مناسبی را برای انتشار ویروس‌های تنفسی ایجاد می‌کند.

دانشمندان حدس می‌زنند کرونا در مینک از راه قطرک‌های حاوی ویروس، از غذا یا جای خواب یا از غبار حاوی فضولات منتقل می‌شود. کرونا از انسان به مینک منتقل شده ولی بررسی‌های ژنتیکی نشان می‌دهند در موارد اندکی کرونا در جهت عکس حرکت کرده و از مینک به انسان برگشته است.
در دانمارک میلیون‎ها مینک را بین بردندپروفسور جوآن سانتینی از دانشگاه یوسی‌اِل لندن می‌گوید مینک "مخزن ویروس" شده‌ از این رو نظارت بر حیوانات وحشی و اهلی که احتمالا مستعد ابتلا به کرونا هستند لازم است:

"مورد مینک شدیدترین حالت ممکن است اما می‌تواند در جای دیگری هم در حال وقوع باشد و ما این را نمی‌دانیم پس چیزی است که باید بررسی کنیم. چیزی که می‌دانیم این است که مینک از انسان کرونا می‌گیرد و به آن آلوده می‌شود و کرونا بین خودشان پخش و دوباره به انسان منتقل می‌شود".

پژوهشگران دانمارکی مشغول تحقیق درباره کروناهای مرتبط با مینک هستند و یافته‌هایشان را در دسترس همگان گذاشته‌اند.

پروفسور سانتینی می‌گوید: "ما باید بفهیم این جهش‌های ژنتیکی کجا اتفاق ‌افتاده‌اند و چه تاثیری بر مسری بودن و بیماری‌زایی ویروس می‌گذارند چون اگر ویروس در حال تغییر باشد و بیماری‌زاتر شود و میزبان‌های بیشتری پبدا کند جدا ترسناک است ولی شاید هم اینطور نباشد، ما نمی‌دانیم".

بعضی از دانشمندان خواستار محدودیت پرورش مینک هستند چون معتقدند به مقابله و ازسرگذراندن همه‌گیری کرونا لطمه می‌زند. سه دانشمند از دانمارک، چین و مالزی اخیرا در نامه‌ای به نشریه "دانش" نوشتند: "باید فورا پرورش مینک را زیر نظر گرفت و آن را محدود و هر جا ممکن است ممنوع کرد."

سازمان بهداشت جهانی از کشورها خواسته نظارت را افزایش دهند و ایمنی زیستی مزارع پرورش مینک را بهتر کنند.