زنان تاثیرگذار ایرانی: نسرین ستوده

نسرین ستوده لنگرودی، حقوق‌دان و وکیل ایرانی به واسطه فعالیت‌های‌اش در زمینه حقوق بشر، حقوق زنان، حقوق کودکان و وکالت فعالان این حوزه‌ها، عضوی شناخته شده در جامعه جهانی حقوق بشر است. او از اعضای کانون مدافعان حقوق بشر، کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان و انجمن حمایت از حقوق کودکان است. نسرین ستوده به دنبال وقایع پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ در ایران و بر عهده گرفتن وکالت تعدادی از فعالان سیاسی و مدنی که به زندان رفتند یا اعدام شدند، بازداشت و به ۶ سال زندان و ۱۰ سال محرومیت از کار وکالت محکوم شد. ستوده در شهریور ۹۲ از زندان آزاد و محرومیت او از کار وکالت نیز به ۹ ماه کاهش پیدا کرد.

 

نسرین ستوده در سال ۱۳۴۹ در تهران متولد شد. ۱۹ سال بعد، او با مدرک کارشناسی ارشد در رشته حقوق بین‌الملل از دانشگاه بهشتی فارغ‌التحصیل و سال ۷۴ در آزمون وکالت قبول شد. او هشت سال در انتظار صدور پروانه وکالت ماند و در عین حال فعالیت‌های اجتماعی خود را از طریق نوشتن مقالات در نشریات اصلاح‌طلبی مانند جامعه، آبان، صبح امروز، توس، نامه و جمهوریت ادامه داد.

نسرین ستوده تا پیش از انتخابات سال ۱۳۸۸ با قبول وکالت فعالان سیاسی، اجتماعی و زنان، چهره‌ای سرشناس در جامعه حقوق بشر ایران بود. از مشهورترین پرونده‌هایی که ستوده وکالت آن را بر عهده داشت، پرونده شیرین عبادی، وکیل و فعال حقوق بشر ایرانی است. او هم‌چنین وکالت برخی دیگر از فعالان اجتماعی و سیاسی مانند حشمت‌الله طبرزدی، عیسی سحرخیز، محمد صدیق کبودوند، پروین اردلان و نوشین احمدی خراسانی را بر عهده داشته است. احمد نجاتی کارگر و آرش رحمانی پور دو موکل دیگر نسرین ستوده بودند. نجاتی کارگر در جریان حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ کشته و آرش رحمانی‌پور اعدام شد.

 

نسرین ستوده در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۸۹ به اتهام‌های "اقدام علیه امنیت ملی" و "تبلیغ علیه نظام" بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. در ۴ آبان همان سال، او به نخستین اعتصاب غذای خود که ۲۸ روز ادامه داشت، پایان داد. وی در مهرماه دست به اعتصاب غذای دیگری زد؛ این اعتصاب غذا این بار ۴۹ روز ادامه داشت و پس از بازدید برخی از نمایندگان مجلس از زندان اوین و رسیدگی به درخواست‌های او تمام شد. در خرداد ۱۳۹۱ رضا خندان همسر نسرین ستوده و مهراوه دختر ۱۲ ساله او در حکم‌هایی جداگانه، ممنوع‌الخروج شدند.

بازداشت، اعتصاب غذا و ممنوع‌الخروج کردن همسر و او، واکنش‌های بین‌المللی زیادی به دنبال داشت. شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل در نامه‌هایی به کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل متحد و صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) از تعقیب کیفری و ممنوع‌الخروج کردن دختر ۱۲ ساله نسرین ستوده نوشت.

سازمان عفو بین‌الملل نیز بیانیه‌ای منتشر کرد و از مقامات ایران خواست تا «دست از آزار خانواده خانم ستوده» بردارند. واتسلاو هاول رییس‌جمهور سابق چک و فعال حقوق بشر نیز در اکتبر ۲۰۱۰ و در جریان همایش بین‌المللی «فوروم ۲۰۰۰» در پراگ از نسرین ستوده حمایت و خواستار آزادی فوری او از زندان شد. شیرین عبادی نیز در نامه‌ای دیگر که به امضای ۸ فعال حقوق بشر رسیده بود، همین خواسته را مطرح کرد.

ستوده اما با وجود فشارهای بین‌المللی، در دادگاه بدوی به ۱۱ سال حبس تعزیری، ۲۰ سال محرومیت از وکالت، و ۲۰ سال ممنوع‌الخروجی محکوم شد. این حکم در دادگاه تجدیدنظر به ۶ سال زندان و ۱۰ سال محرومیت کاهش پیدا کرد. او هم‌چنین در دی ماه سال ۸۹ یک بار دیگر و این بار به اتهام بی‌حجابی محاکمه و به علت اعتراض به روند رسیدگی به پرونده‌اش در دادگاه به پنج روز حبس تعزیری دیگر محکوم شد.

این حقوق‌دان ایرانی، نخستین جایزه حقوق بشری خود را در سال ۲۰۰۸ و در سال‌روز تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر از کمیته بین‌المللی حقوق بشر ایتالیا دریافت کرد. انجمن آمریکایی قلم (پن) نیز در سال ۲۰۱۱ جایزه آزادی قلم باربارا گلداسمیت را به او داد. در سال ۹۱ پارلمان اروپا، جایزه آزادی اندیشه ساخاروف را  به نسرین ستوده و جعفر پناهی اهدا کرد؛ جایزه‌ای که با مطرح شدن درخواست هیات پارلمانی اروپا برای سفر به تهران و دیدار با این دو زندانی سیاسی، حاشیه‌هایی در داخل و خارج از ایران به وجود آورد؛ در حالی که مشاور امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی پذیرش هر‌گونه پیش‌شرط در رابطه با سفر این هیات به تهران را رد کرد، هیلاری کلینتون، وزیر وقت امور خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای، ضمن اعلام تبریک به نسرین ستوده و جعفر پناهی برای دریافت جایزه ساخاروف، از عدم امکان حضور آن‌ها در مراسم اهدای جوایز ابزار تاسف کرده بود. این هیات سرانجام درسال ۹۲ با نسرین ستوده و جعفر پناهی در سفارت یونان دیدار کردند. دیداری که اعتراض وزارت خارجه ایران و برخی از چهره‌های سیاسی و محافظه‌کار را به دنبال داشت تا جایی که سه وزیر کابینه حسن روحانی، برای توضیح درباره این دیدار به مجلس احضار شدند.

 

ستوده در ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ و پس از گذراندن نیمی از دوران محکومیت‌اش به همراه ۱۰ زندانی سیاسی دیگر آزاد شد. پس از آن دادسرای اوین درخواست محرومیت او از وکالت را مطرح و دادگاه انتظامی وکلا این محرومیت را برای مدت سه سال تایید کرد. ستوده در اعتراض به این رای، به همراه چند فعال حقوق بشری دیگر، دست به تحصن روزانه در برابر دفتر کانون وکلا زد تا آن‌که در ۲ تیرماه سال ۹۴ کانون وکلا در رای صادر شده تجدیدنظر کرد و محرومیت ستوده از کار وکالت را به ۹ ماه کاهش داد. فعالیت‌های اجتماعی و حقوق بشری او نیز پس از آزادی از طریق عضویت فعال در «انجمن بانوان وکیل»، «انجمن کودکان» و «کارزار گام به گام برای لغو اعدام ـ لگام» ادامه دارد.