ای مرد غیرتت کو؟
زنان رهگذر در خیابان فاطمی از کودکی که در آغوش یکی از تظاهرکنندگان است، عکس می‌گیرند
ندا سانیچ
بی بی سی
چهارشنبه این هفته اطراف میدان فاطمی در قلب تهران برای چند ساعت در تصرف کسانی بود که فریاد می‌زدند نگران پوشش همسران "مردان بی‌غیرت" هستند.
زنانی با چادر مشکی، مردانی با پیراهن آستین‌بلند و گاه روحانی مقابل ساختمان آجری وزارت کشور ایران شعار می‌دادند "ای مرد غیرتت کو، حجاب همسرت کو؟"
خطاب شعار‌ها بیش از رهگذران، وزارت کشور ایران بود. از نگاه شعاردهندگان، همان‌طور که مردان باید قیم حجاب همسرانشان باشند، دولت هم باید وظیفه کنترل زنان در جامعه را به عهده بگیرد و پاسخگوی "دغدغه‌های فرهنگی" معترضان باشد.
گروهی که در چند سال گذشته، وظیفه اعتراض خیابانی به زنان به گفته آنان "بدحجاب" را به گشت ارشاد سپرده بودند، دوباره به خیابان بازگشتند تا فریاد بزنند: "لبیک یا خامنه‌ای."
آیت‌الله علی خامنه‌ای و پیروانش در هفته‌های گذشته بار‌ها گفته‌اند که درباره وضعیت فرهنگی کشور نگران هستند.
هر زمان طیف محافظه‌کار خواستار رسیدگی به دغدغه‌های فرهنگی شده، یک سوی ماجرا زنان ایران بوده‌اند که مورد عتاب روحانیون و تندرو‌ها قرار گرفته‌اند.
'فرماندار زن نمی‌خواهیم'
گرچه رئیس‌جمهور ایران بر خلاف دولت قبلی هیچ زنی را برای وزارتخانه‌ای معرفی نکرد، اما انتصاب کلیک چند فرماندار زن باعث شد تا بار دیگر جرقه اعتراض‌ها زده شود.
آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، یکی از مراجع تقلید، در دیدار با یکی از وزرای کابینه به رییس جمهور پیام داد "این اقدام با کرامت زنان سازگاری ندارد" و دولت باید تجدیدنظر کند.
این واکنش چیزی نبود که دولت ایران آن را پیش‌بینی نکرده باشد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، علی یونسی، وزیر سابق اطلاعات و دستیار فعلی حسن روحانی گفته بود زنان مدیر در ایران "سالم‌تر" از مردان عمل کرده‌اند، اما وقتی یک زن فرماندار می‌شود "عده‌ای ترش می‌کنند"؛ از جمله کسانی که به گفته آقای یونسی "یک حس خودپسندی مردانه" دارند.
گرچه انتصاب فرماندار زن و انتخاب یک کلیک مدافع حقوق زنان به عنوان معاون رئیس جمهور، باعث استقبال جامعه مدنی شده است، اما دولت آقای روحانی هنوز انتظارهای آنها را برآورده نکرده است. ژیلا بنی‌یعقوب، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان به بی‌بی‌سی می‌گوید: "نیازمندی‌های زنان بسیار بیشتر از این موارد محدود است. مثلا اقتصاد زنان و اشتغال زنان عزم جدی دولت را می‌خواهد اما هنوز برنامه مشخصی در این خصوص از دولت جدید ندیده‌ایم."
شاید انتصاب فرماندار زن برای دولت کم هزینه‌تر از تغییرات اساسی باشد که فعالان زن طلب می‌کنند.
محمدجواد اکبرین، روزنامه‌نگاری که خود زمانی لباس روحانیت بر تن داشته، درباره اعتراض یکی از مراجع به انتصاب زنان می‌گوید: "این نگاه مذهبی که هر نوع مسئولیت زنان را مصداق ولایت زن بر مرد و در نتیجه غیرشرعی می‌داند، در بین مراجع به اندازه مخالفت با جلوگیری از بارداری فراگیر نیست."
وقتی پای کنترل جمعیت به میان می‌آید، نظر مراجع بیشتر هماهنگ است و مقاومت در برابر آن دشوار‌تر.
زنان طبیعی بزایند
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله جعفر سبحانی دو نفر دیگر از مراجع شیعه چند روز پیش تاکید کردند که دولت باید استفاده از وسایل جلوگیری را ممنوع کند.
آیت‌الله مکارم شیرازی، مرجع حامی حکومت ایران به وزیر بهداشت که به دیدارش رفته بود، گفت "باید عمل‌های جلوگیری [از بارداری] جرم شناخته بشود و قابل تعقیب بشود."
آیت‌الله سبحانی هم علاوه بر تاکید بر ضرورت افزایش جمعیت شیعیان وارد جزئیات بیشتر برنامه‌ریزی جمعیت شده و گفته بود "قانونی به تصویب برسد که زایمان مادران تنها به صورت طبیعی صورت گیرد" مگر در مواردی که پزشکان به سزارین توصیه کنند.
حسن یوسفی اشکوری، پژوهشگر دینی، می‌گوید این اظهارات سیاسی است و از لحاظ فقهی، بارداری باید با توافق دو طرف باشد و اگر زن نخواهد، مرد نمی‌تواند او را مجبور کند.
به گفته آقای اشکوری که خود در گذشته لباس روحانیت بر تن داشته، از نظر فقهی نمی‌توان گفت جلوگیری از بارداری حرام است: "اگر اینطور است، چطور در سی سال گذشته حرام نبود؟"
گرچه سخنان مراجع قم بخشی از سیاست‌های کلان ایران برای افزایش جمعیت است، اما فعالان حقوق زنان میگویند مجرمانه شناخته شدن روش‌های جلوگیری از بارداری باعث آسیب زنانی خواهد شد که ناخواسته حامله شده‌اند.
بعضی تظاهرکنندگان گفته‌اند، الگوی آنها برای حضور و امر به معروف، آیت‌الله خامنه‌ای است
چرا دوباره اعتراض‌ها شروع شد؟
به گفته مریم حسین‌خواه، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان "گرچه شرایط زنان در دولت آقای روحانی چندان تغییری نکرده اما زمزمه‌های تغییر باعث نگرانی روحانیونی شده که دولت فعلی را بر خلاف دوره اول دولت محمود احمدی‌نژاد چندان همراه فکری خود نمی‌دانند."
او هم مانند شماری دیگر از تحلیلگران سیاسی معتقد است با تغییر دولت، طیفی از روحانیون قم دوبارهکلیک احساس خطر کرده‌اند.
رضا علیجانی، فعال ملی مذهبی هم با اشاره به ماجرای تجمع اعتراضی علیه "بدحجابی" گفته است که جریان‌های افراطی کم‌کم پروژه‌های خود را علیه دولت آقای روحانی شروع کرده‌اند.
به گفته تحلیلگران سیاسی، فضا تا حدودی شبیه دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی می‌شود که در آن گروه‌های فشار گاهی کنترل اوضاع را به دست می‌گرفتند.
آقای اشکوری معتقد است گرچه آقای روحانی بهتر از رئیس‌جمهور پیشین ساختار قم را می‌شناسد اما نمی‌تواند دربرابر فشار تندرویان مقاومت کند. با این وجود محمدجواد اکبرین اعتقاد دارد که اگر جامعه زنان مطالباتش را تکرار کند، ممکن است مراجع سکوت کنند.
جامعه مدنی ایران از جمله فعالان حقوق زنان در یک دهه گذشته زیر فشار زیادی بوده و به گفته خانم بنی‌یعقوب، رمقی برای مقابله ندارد در حالی که طیف سنتی و به تعبیری "ضد زن" در این سال‌ها تقویب شده است.
خانم بنی‌یعقوب، روزنامه‌نگاری که برای ۳۰ سال ممنوع‌القلم شده، می‌گوید: "اشکالی ندارد طیف سنتی به خیابان بریزند و خواسته‌شان درباره حجاب را فریاد بزنند، به شرطی که دیگران هم چنین اجازه‌ای داشته باشند."
از نگاه او، دولت لازم نیست تظاهرات علیه "بدحجابی" را ممنوع کند. کافی است اجازه بدهد فعالان حقوق زنان هم تظاهرات کنند و مطالبات قانونی و حقوقی خود را مطرح کنند.
