دو دیدار و این همه سر و صدا

مجید محمدی ( جامعه شناس)

رادیو فردا : در پی دیدار یک هیئت پارلمان اروپا با جعفر پناهی و نسرین ستوده در سفارت یونان در آذرماه ۹۲ و بعد کاترین اشتون با مادر ستار بهشتی و نرگس محمدی و چند تن دیگر از فعالان زن در سفارت اتریش در اسفند ۹۲ سروصدای زیادی از سوی مقامات جمهوری اسلامی به پا شد.

پس از دیدار اول:

- وزیر اطلاعات در پی دیدار اول به مجلس فرا خوانده شد و مقامات دولت و مجلس و قوه قضاییه هر یک مسئولیت را بر عهدهی دیگری انداختند؛

- کاظم جلالی رییس مرکز پژوهش های مجلس گفت "دیدار هیات پارلمان اروپا با برخی افراد در جریان سفر به ایران در سفارتخانه های برخی کشورهای اروپایی خارج از عرف دیپلماتیک بود... این کار بدی بود" (تابناک ۳۰ آذر ۱۳۹۲)؛

- محمد جعفر منتظری، رئیس دیوان عدالت اداری گفت "دیدار هیات پارلمانی اروپا با دو نفر از محکومین فتنه نشان داد که ریشه و آبشخور فتنه ٨٨ در کجا بوده است" (همانجا)؛

- جمهوری اسلامی با احضار کاردار یونان رسماً نسبت به ملاقات نمایندگان پارلمان اروپا با نسرین ستوده و جعفر پناهی در سفارتخانۀ یونان در تهران اعتراض کرد؛

پس از دیدار دوم:

- رئیس مجلس دیدار دوم را زشت، دون شان اروپایی ها، و دزدانه خواند (فارس ۲۱ اسفند ۱۳۹۲)؛

- رئیس قوه قضاییه این دیدارها را دهن کجی به نظام خوانده و از دستگاه های اجرایی شکایت کرد که "مگر این کشور بی در و پیکر است که هر کسی آمد، هر کجا خواست برود؟" (تابناک ۲۱ اسفند ۱۳۹۲)

- یکی از اعضای مجلس (مهدی کوچک زاده) این دیدارها را با کاپیتولاسیون مقایسه کرد؛

- ۲۰ تن از اعضای مجلس در نامه ای به وزیر امور خارجه نوشتند "هیئت های اروپایی با جسارت به خود اجازه میدهند با محکومین کشور به بهانه بررسی حقوق بشر در ایران ملاقات کنند ... آیا این قبیل دیدارها و بازشدن پای غرب در مسائل داخلی ایران یکی دیگر از مفاد نانوشته توافقنامه ژنو است؟... دیدار مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با یک مجرم امنیتی در سفارت اتریش نقض آشکار حاکمیت ملی بوده و استقلال کشور را مخدوش کرده است" (تسنیم ۲۱ اسفند ۱۳۹۲)؛

- کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در بیانیه ای می گوید "ملاقات خانم اشتون با برخی معاندین و عوامل فتنه، اقدامی خارج از عرف دیپلماتیک و دخالت آشکار در امور داخلی کشور است" (فارس ۲۰ اسفند ۱۳۹۲)؛

- بسیج چند تن از نیروهایش را برای اعتراض به جلوی سفارت اتریش برد و خواهان اعدام "سران فتنه" شد (تسنیم ۲۱ اسفند ۱۳۹۲)

- به هزینه شهرداری بیلبوردهایی در تهران نصب شد که نیمی از صورت اشتوت صورت صدام است و وی را در جنایات صدام شریک می کند.

- مسوولان وزارت اطلاعات در جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس گفتند که درباره دیدار اشتون با فعالان ایرانی به وزارت خارجه هشدار داده بودند (ایسنا، ۲۵ اسفند ۱۳۹۲)

- به دلیل قانع نشدن اعضای مجلس از توضیحات وزارت اطلاعات کمیته حقیقت یاب برای بررسی دیدارهای انجام شده در سفر اشتون به تهران تشکیل می شود. (همانجا)   

اگر شهروندان ایرانی و غیر ایرانی در ملاقات با هر کسی آزاد هستند (بر اساس حقوق مدنی و اساسی جمهوری اسلامی و دیگر کشورها) و کار خلافی در این دیدارها صورت نگرفته چرا باید چنین واکنشی از سوی مقامات صورت گیرد؟ چرا در مورد دیدار اشتون و سعید جلیلی که دیگر مقامی در سیاست خارجی کشور ندارد چنین حساسیتی بروز نکرده است؟ مگر مقامات جمهوری اسلامی با معترضان به نظامهای سیاسی دیگر کشورها ملاقات نمی کنند؟

تابویی که چپ ها ساختند

بر اساس تابویی که حزب توده و بعد فداییان خلق، مجاهدین خلق و دیگر گروه های چپ مارکسیستی و مذهبی بر اساس دو نظریه امپریالیسم و توطئه ساختند هر ایرانی که با مقامات کشورهای غربی دیدار می کرد (مقام دولتی یا غیر دولتی) خائن و گول خورده و دست نشانده معرفی می شد. روحانیون (حتی مخالفان رژیم پهلوی) پیش از انقلاب ۵۷ چنین ایده ای را ترویج نمی کردند اما آنها و اسلامگرایان همپیمانشان در سال های انقلاب در رقابت با مارکسیست ها دیدار با مقامات اتحاد جماهیر شوروی (و نه همه کشورهای کمونیستی) را به این تابو افزودند و بر اساس آن با اتهامات جاسوسی اعضای مجاهدین خلق، حزب توده و فداییان خلق را نیز محاکمه و حتی اعدام (محمد رضا سعادتی از اعضای مجاهدین خلق و بعد صدها تن از مارکسیست ها) کردند. بدین ترتیب چپ ها قربانی نظریه ای شدند که خود برساخته و ترویج می کردند.

سلاح برایی برای اسلامگرایان

مقامات جمهوری اسلامی پس از به دست گرفتن قدرت با استفاده از بدبینی عمومی به بیگانگان و بیگانه هراسی، متوجه شدند که چه سلاح برایی در پیش چشم آنهاست. آنها برای خائن معرفی کردن رقبای خود به همین تابو رو کردند و نه تنها دیدار با مقامات خارجی بلکه مصاحبه ها با رسانه های بیگانه را محکوم کرده و با اتکای بر آنها برای افراد پرونده سازی می کرده اند. آنها برای محروم کردن منتقدان خود از داشتن صدایی در خارج از کشور بر طبل این تابو کوبیدند در حالی که خود آنها در دوران پهلوی و دوران انقلاب هم با مقامات رژیم دیدار داشتند و هم با مقامات خارجی. البته مقامات کشور و آنها که به دستگاه ولایت متصل هستند حتی اگر مقام رسمی نباشند می توانند با هر کسی ملاقات کنند چون به " آب کر" ولایت متصل هستند.

علی مطهری در بیان خاطرهای از منتظری می گوید: "آبان سال ۵۷ بود که آیت الله منتظری میخواست به دیدن امام خمینی در نوفل لوشاتو برود. آن شب به منزل ما آمدند تا صبح زود به فرودگاه بروند. مذاکراتی با پدرم داشتند و درباره مطالبی که باید با امام در میان گذاشته شود، صحبت میکردند. ناگهان زنگ منزل به صدا درآمد. تیمسار مقدم، رئیس ساواک و یک نفر دیگر بودند که اجازه خواستند وارد شوند. قطعا از سفر آیت الله منتظری باخبر بودند و به قول خودشان میخواستند پیغامی را به امام خمینی برسانند. من و برادرم حرف های این چهار نفر را از پشت در گوش میکردیم. " (ایسنا ۱۸ اسفند ۹۲) رفسنجانی نیز این دیدار را تایید می کند و می گوید دیدار با مقامات رژیم پهلوی و مقامات خارجی در آن زمان تابو نبود. (همشهری، ۲۰ بهمن ۱۳۸۶)

اعضای شورای انقلاب مثل  بهشتی، بازرگان و موسوی اردبیلی با مقامات امریکایی مثل هایزر و سولیوان دیدار داشتند (اسناد لانه جاسوسی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، بهار ۱۳۸۷) اما این دیدارها در رقابت با مارکسیست ها پنهان نگاه داشته می شد. نزدیکان خمینی بعدا دیدار اعضای نهضت آزادی با مقامات امریکایی را در بوق می کردند تا آنها را امریکایی جلوه دهند. به همین دلیل فهرست دیدارهای مقامات جمهوری اسلامی نزدیک به خمینی با مقامات خارجی در اسناد منتشره از سوی دانشجویان خط امام در سالهای دهه شصت سانسور می شد.

حق انحصاری ملاقات با مقامات خارجی

با استفاده از همان ذهنیت توطئه باورانه و با اتکای به موفقیت بیگانه هراسی در سالهای اتقلاب برای حذف رقبا بود که دیدار با مقامات خارجی به صورت یک گناه در آمد اما به تدریج دیدار مقامات جمهوری اسلامی با مقامات خارجی مجاز شمرده شد. البته این کار به آسانی صورت نگرفت.

افشای دیدارهای مقامات دولت هاشمی با دولت ریگان توسط مهدی هاشمی به محاکمه وی به اتهام قتل شمس آبادی و اعدامش انجامید. با همین ذهنیت است که رئیس قوهی قضاییه می گوید: "در کجای دنیا اجازه میدهند که یک خارجی بیاید و هر جا دلش خواست برود و با هر کسی دیدار کند؛ مگر کشور در و پیکر ندارد؟" یا تهدید می کند که "اگر بناست چنین روندی ادامه یابد و بر خلاف امنیت و مصالح کشور در چنین سفرهایی اقداماتی صورت گیرد؛ قوه قضاییه وارد عمل می شود و تبعات آن نیز در آینده بر عهده وزارت امور خارجه خواهد بود." (تابناک ۲۱ اسفند ۱۳۹۲) او توضیح نمی دهد بر اساس کدام قانون کشور چنین دیدارهایی منع شده است.

مقامات جمهوری اسلامی با اتکا به همین دیدگاه بیگانه هراسانه و توطئه اندیشانه دیدار ایرانیان مخالف در خارج از کشور با مقامات دیگر کشورها را خیانت به کشور و گناه کبیره معرفی کرده اند. برخی از مخالفان جمهوری اسلامی نیز تحت تاثیر همین ذهنیت از ملاقات با مقامات خارجی پرهیز می کنند یا دیدار دیگران با مقامات خارجی را منع می کنند.

خود- حق- پنداری و دیگر- باطل- پنداری

جمهوری اسلامی معترضان امریکایی و اروپایی و معترضان کشورهای خاورمیانه (مثل عراق دوران صدام و بحرین و عربستان سعودی) به روندها و سیاست های جاری در کشورهایشان را به بهانههای مختلف به ایران دعوت می کند و مقامات با آنها ملاقات می کنند. اگر این کار برای مقامات اروپایی نقض حاکمیت ملی ایران باشد جمهوری اسلامی نیز ۳۵ سال است حاکمیت دیگر کشورها را نقض کرده است. آنها این کار را حق خود و آن معترضان می دانند اما معترضان ایرانی ممنوع الخروج می شوند و دیدار آنها در تهران نیز با مقامات خارجی نقض حاکمیت ملی و دزدانه و بی شرمانه تلقی می شود. تنها ملاک و معیاری که این دوگانگی را توجیه می کند خود حق پنداری و دیگر باطل پنداری مقامات جمهوری اسلامی است.

رقابت سیاسی با دولت روحانی

در سر و صداهای مربوط به این دو دیدار هم مقامات قوه قضاییه و هم مقامات مجلس به چالش سیاست خارجی دولت روحانی که تنش زدایی با دول اروپایی است پرداخته اند. در این موضع گیری ها تنها اعضای جبهه پایداری و مخالفان مذاکرات اتمی حضور ندارند بلکه سران دو قوه به محکومیت و تهدید پرداخته اند. این امر را می توان در کنار حملات چند جانبه به سیاست های فرهنگی و اقتصادی و سیاست خارجی دولت باز کردن جبهه ای تازه علیه دولت جهت کنترل بیشتر آن تلقی کرد. دو قوه مقننه و قضاییه نمی خواهند دولت روحانی با کاهش تنش در روابط خارجی دست بالاتر را در سیاست داخلی در اختیار بگیرد. بیگانه هراسی علاوه بر سرکوب منتقدان در رقابت های سیاسی نیز نقش بازی می کند.