علی لاریجانی، رئیس جمهور برگزیده خامنه ای؟

اکبر گنجی (روزنامه نگار و پژوهشگر) 

علی لاریجانی در ۳/۹/۹۱ تهران را به مقصد دمشق ترک کرد. در دمشق به خبرنگاران گفت:
 "متاسفانه عده‌ای که مدعی دموکراسی هستند در سوریه به دنبال ماجراجویی هستند و ما موضع‌مان، رفتار دموکراتیک و اصلاحات مبتنی بر دموکراسی است و ارسال سلاح به سوریه توسط برخی از دول عربی را یک اقدام خصمانه تلقی می‌کنیم و با هرگونه ماجراجویی مخالفیم"[۱].

 
در همان روز با گروه های فلسطینی، رئیس مجلس سوریه، و بشار اسد دیدار و گفت و گو کرد. او در دیدار با رئیس مجلس سوریه و بشار اسد،"حمایت ایران از دولت و ملت سوریه را به رئیس جمهور سوریه اعلام کرد"[۲]. به نوشته ی روزنامه ی کیهان ۶/۹/۹۱ ، لاریجانی در دیدار با اسد، مدیریت حکیمانه ی سران سوریه در بررسی بحران کنونی در این کشور را ستود و بر قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در کنار سوریه ی مقاوم و پایدار در مقابل توطئه های طراحی شده علیه منطقه تأکید کرد.
 
او افزود: "در زمانی که برخی از کشورهای منطقه حتی از این که یک فشنگ برای فلسطینی ها ارسال کنند، می ترسند، دولت و ملت سوریه تمامی امکانات خود را در اختیار ملت فلسطین قرار داده اند و این چیزی است که باعث شده برخی قدرت های منطقه ای گروه های مسلح را به سوی سوریه گسیل کنند".
 
لاریجانی دمشق را به مقصد بیروت ترک کرد و در فرودگاه گفت: "پیروزی اخیر در غزه سونامی وحشتناکی برای رژیم صهیونیستی بود"[۳]. او گفت: "ما به طور مطلق هرگونه اقدام نظامی در سوریه را رد می کنیم و اساسا معتقدیم مشکلات سوریه باید توسط خود سوری ها حل و فصل شود و نتیجه ی آن توسط صندوق های رأی و به شکلی کاملا دموکراتیک مشخص شود".
 
بعد با نمایندگان گروه های فلسطینی و رئیس مجلس لبنان دیدار کرد. سپس در نشست خبری گفت:"حرف های درست و ژست سیاسی مشکل مردم فلسطین را حل نمی کند. مردم فلسطین علاقه مند هستند کشورهای اسلامی به آنها کمک واقعی کنند. ما با افتخار اعلام می کنیم که در کنار مردم فلسطین و لبنان هستیم و در جبهه مقاومت از همه ی کشورهایی که در این جبهه باشند حمایت خواهیم کرد".
 
قبل از ترک بیروت با رهبر حزب الله دیدار و گفت و گو کرد. شیخ حسن نصرالله به او گفت:"بی‌شک جمهوری اسلامی ایران شریک اصلی در پیروزی‌های مقاومت در سال‌های گذشته در لبنان و فلسطین است"[۴].

لاریجانی از بیروت به آنکارا رفت و در ۴/۹/۹۱ با رئیس مجلس و نخست وزیر ترکیه دیدار و گفت و گو کرد[۵]. او در فرودگاه مهرآباد تهران از مذاکره‌اش با نخست‌وزیر ترکیه درباره ی سامانه ی موشکی پاتریوت خبر داد و افزود: درباره سامانه ی پاتریوت که تشدیدکننده ی شرایط منطقه است، با آقای اردوغان بحث و گفت‌وگو کردم"[۶].
 
منصور حقیقت‌پور- نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و نماینده ی همراه لاریجانی- طی مصاحبه ای گفت:"به طور معمول هر مقام ایرانی که قصد سفر دیپلماتیک داشته باشد قبل از سفر با مقام معظم رهبری دیدار می‌کند اما لاریجانی در سفر منطقه‌یی خود حامل پیام خاصی از سوی مقامات عالی‌رتبه نبود".
 
حقیقت‌پور اندکی درباره ی دیدار لاریجانی و اردوغان اطلاع رسانی کرد و گفت:
 "رییس مجلس شورای اسلامی در دیدار با مقامات ترک، قصد داشت به آنها بفهماند که ترکیه در موضوع سوریه اشتباه می‌کند و ایران آمادگی دارد ترکیه را از این مشکل خارج کند. گرچه دیدار لاریجانی با اردوغان خصوصی بود، اما قطعا رییس مجلس شورای اسلامی درباره ی سامانه ی موشکی پاتریوت و حمایت از معارضان سوری به نخست‌وزیر ترکیه تذکر جدی داده است. لاریجانی در دیدار خصوصی با اردوغان از وی خواسته است برای رسیدن به یک نظر و تحلیل مشترک نشستی با حضور مقامات ترک و سوری در ایران برگزار شود که اردوغان پیشنهاد لاریجانی را پذیرفته است"[۷].
 
علی لاریجانی در ۷/۹/۹۱ عازم عراق شد. ابتدأ در نجف با آیت الله بحرالعلوم، فیاض، سیستانی، سید محمد سعید حکیم و بشیر نجفی دیدار و گفت و گو کرد. سپس وارد بغداد شد و با نخست وزیر، وزیرامورخارجه و رئیس مجلس عراق دیدار و گفت و گو کرد. لاریجانی در جمع اعضای مجلس اعلای عراق ‌گفت:
 
"نباید به رژیم صهیونیستی مهلت بدهیم که خودش را جمع و جور کند چراکه این رژیم اکنون در انزوا است...ما در موضوع سوریه قائل به اصلاحات هستیم اما به هیچ‌عنوان نباید مؤلفه ی مقاومت در منطقه تضعیف شود چراکه به حمایت از مقاومت افتخار می‌کنیم؛ برخی کشورها که درباره ی سوریه حرف‌های زیادی می‌زنند حتی یک فشنگ هم به فلسطینی‌ها ندادند و می‌خواهند با برخی مقاصد مقاومت را تضعیف کنند"[۸].
 
قرار است علی لاریجانی در ۱۲/۹/۹۱ به هند رفته و با رئیس جمهور، نخست وزیر، رئیس مجلس و رئیس مجلس سنای آن کشور دیدار و گفت و گو کند[۹].

سفر علی لاریجانی به پنج کشور منطقه در کمتر از دو هفته، چه معنای سیاسی ای دارد؟
 
یکم- پس از ایستادن های محمود احمدی نژاد در برابر رهبری،آیت الله خامنه ای استراتژی پائین کشیدن گام به گام فتیله ی او،تداوم ریاست جمهوری با کمترین هزینه تا پایان فرصت قانونی، و انداختن مسئولیت همه ی مسائل و مشکلات به گردن احمدی نژاد را دنبال کرد. احمدی نژاد از پرونده ی هسته ای کنار گذاشته شد و جلیلی مذاکرات را تحت سیاست و مدیریت مستقیم رهبری دنبال می کند. مذاکرات احتمالی با آمریکایی ها نیز توسط افراد خودش صورت می گیرد، نه احمدی نژاد و یارانش.
 
دوم- منطقه خاورمیانه در یکی از حساس ترین شرایط خود به سر می برد. سرنوشت ایران نیز با تحولات منطقه گره خورده است و هر رویدادی به سود یا زیان ایران تمام می شود. اما روشن است که توازن قوا در سطح منطقه به زیان ایران به هم خورده است.
 
دیدار و گفت و گوی رئیس جمهور، دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر امور خارجه در این موارد با کشورهای منطقه، عادی، ضروری و مفید است. اما چرا به جای آنان، علی لاریجانی عازم سوریه، لبنان، ترکیه و عراق شده است؟ نمی توان این مدعا را مطرح ساخت که دیدارهای او، بخشی از دیدارهای نوبه ای روسای پارلمان های کشورها با یکدیگر است. برای این که لاریجانی در این سفرها درباره ی مهمترین مسائل مذاکره کرده است.
 
"قبل از سفر با مقام معظم رهبری دیدار کرده است"[۱۰]. مواضعی که در مصاحبه ها بیان کرده، مواضع دائمی آیت الله خامنه ای است. وقتی محمود احمدی نژاد در نیویورک از مذاکره ی با آمریکا سخن گفت، سخنانش به سرعت توسط علی اکبر ولایتی و دیگر رهبران جمهوری اسلامی تکذیب گردید و گفته شد که مذاکره و عدم مذاکره ی با آمریکا از اختیارات رهبری است.
 
اما وقتی علی لاریجانی به اردوغان پیشنهاد می کند تا:"برای رسیدن به یک نظر و تحلیل مشترک، نشستی با حضور مقامات ترک و سوری در ایران برگزار شود"، این طرح توسط هیچ یک از زمامداران جمهوری اسلامی رد نشد و هیچ کس اعلام نکرد که تصمیم گیری در این امر مهم هیچ ارتباطی به رئیس مجلس ندارد.
 

سوم- ساده ترین تفسیر این است که آیت الله خامنه ای این بار برای ارسال نظراتش از علی لاریجانی- رئیس مجلس- استفاده کرده است. اما احتمالات دیگری را هم باید در نظر گرفت.
 لاریجانی کاندیدای اصلی اصول گرایان در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ بود که در روزهای آخر جایش با احمدی نژاد عوض شد. او یکی از کاندیداهای اصلی این دوره به شمار می رود. آیت الله خامنه ای نیز به دنبال کاندیدای مطلوب خویش است که کاملاً مطیع او باشد.
 
شاید علی لاریجانی رئیس جمهور مد نظر اوست و بدین ترتیب جا انداختن او را آغاز کرده است. حداد عادل و ولایتی بیشتر به او وفادارند، اما اولی فاقد کارایی است و معلوم نیست که رهبری سپاه نیز نظر کاملاً موافقی با این دو داشته باشد. اما لاریجانی عضو سپاه بوده و نسبت به آن دو خودی تر به شمار می رود.
 
چهارم- علی لاریجانی- و گروهش- در مجلس، پیگیر اصلی پرسش از احمدی نژاد بود. جبهه ی پایداری- طرفداران احمدی نژاد- و طیف حداد عادل به شدت مخالف این امر بودند، اما لاریجانی هیچ اهمیتی به مخالفت آنان نداد  و پرسش در دستور کار قرار گرفت. آیت الله خامنه ای که نگران شیوه و محتوای پاسخگویی احمدی نژاد بود، به طور علنی سخنرانی کرد و خواستار لغو پرسش شد. این امر ظاهراً به زیان گروه لاریجانی تمام شد، اما احمدی نژاد نیز خشنود نگردید و به این خاطر از رهبری تشکر نکرد. در واقع خامنه ای به طور ضمنی قصد احمدی نژاد را برملا ساخت و گفت:
 
"مسئولان کشور[احمدی نژاد] با اعتماد به نفس و با شجاعت قابل تحسین می گویند آماده هستند که بیایند توضیح بدهند...مسئولان قوه‌ی مجریه ما نشان می دهند که به صحت عمل خودشان و صداقت خودشان اطمینان دارند و اعتماد دارند...دستگاه دولتی می گوید می خواهد با اعتماد به نفس پاسخ بدهد و از عهده‌ی پاسخ برمی‌آید - که این را به ما هم گفتند-...لکن من معتقدم که همین جا تمامش بکنند؛ همین جا تمام کنند قضیه را...ادامه‌ی این کار همان چیزی است که دشمنان می خواهند"[۱۱].
 
احمدی نژاد ترجیح می داد تا در مجلس حاضر شده و با روشنگری در نقش اپوزیسیون ظاهر شود. عدم شرکت در مراسم عزاداری محرم بیت رهبری و رفتن به شهرری و قم، نمادی از این ناخشنودی محسوب می شود. خامنه ای یک فرصت را از احمدی نژاد گرفت. اما لاریجانی از سوی جبهه ی پایداری و طیف حداد عادل به عدم درک منویات رهبری متهم شد. اگر منظور رهبری را نفهمیده بود، با معضلی دست به گریبان است. اما اگر منظور رهبر را می دانست و برخلاف آن عمل کرد، تابع ولی فقیه نیست.
 

پنجم- علی لاریجانی و طیف همراه او در حال اصلاح قانون انتخابات هستند. در این خصوص نیز جبهه ی پایداری و حداد عادل- رئیس فراکسیون اصول گرایان مجلس- در صف مخالف قرار گرفته اند[۱۲]. مخالفان می گویند که آنها قانون انتخابات را به گونه ای اصلاح کرده و می کنند که رقبای لاریجانی حذف شوند و او به راحتی به ریاست جمهوری دست یابد.
 
نادر قاضی‌پور- نماینده ی ارومیه- در آخرین نشست کار مجلس گفت: "متأسفانه، در این باره عجله می‌شود و با توجه به این که فصل انتخابات است، این شایبه وجود دارد که شما[لاریجانی] و کسانی که می‌خواهند کاندیدا شوند، در پی حذف رقبا هستند". سایت محسن رضایی- تابناک- نیز به نوعی موضوع را به کاندیداتوری لاریجانی ربط داده است[۱۳].
 
در مورد لغو پرسش از رئیس جمهور، حداد عادل فعال بود. در این مورد هم او به صراحت مخالفت خود را بیان کرده است. آیا مخالفت حداد عادل را باید مخالفت رهبری به شمار رود. حتی اگر این گونه باشد،نیازی به دخالت مستقیم رهبری نیست، چون شورای نگهبان می تواند به جای رهبری اصلاحیه را رد کند.
 
ششم- در خیز علی لاریجانی برای ریاست جمهوری هیچ شک و تردیدی وجود ندارد. او کار خود را در داخل و خارج آغاز کرده است. اما حتی داوطلب شدن بدون مجوز رهبری ناممکن است، چه رسد به رئیس جمهور شدن. آیا آیت الله خامنه ای با کاندیداتوری لاریجانی مخالفت نخواهد کرد؟ آیا علی لاریجانی فردی است که او قصد دارد جایگزین احمدی نژاد سازد؟
 
آیا با بستن فضای انتخابات به روی کاندیداهای اصلی اصلاح طلبان، آیت الله خامنه ای به هدف خود که "مشارکت حداکثری مردم در انتخابات" است می رسد؟ آیا علی لاریجانی قدرت بسیج اجتماعی برای انتخابات را داراست؟ آیا لاریجانی- با مواضعی که در سفر به منطقه اتخاذ کرد- می تواند کوچکترین گشایشی در روابط ایران با دولت های غربی و منطقه ایجاد کند؟
 
هفتم- لاریجانی،حداد عادل، جلیلی، ولایتی یا هر فرد دیگری که رئیس جمهور باشد، با "مجلس سلطانی" و رئیس جمهور "تدارکاتچی"- به تعبیر محمد خاتمی- چه می توان کرد؟ مسأله، مسأله ی "ولایت مطلقه ی فقیه" و "حکومت مطابق میل سلطان" است. ایران و ایرانیان را در موقعیت بسیار خطرناکی قرار داده و متوهمانه می گوید: "نگاه به اوضاع منطقه و جهان به‌خوبی دست برتر جمهوری اسلامی را در این تحولات نشان می‌دهد"[۱۴].
 
---------------------------------------------------------
 نظرات مطرح در این مقاله الزاما بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.
 
پاورقی ها:
 ۱- رجوع شود به لینک:https://www.icana.ir/NewsPage.aspx?NewsID=212478
 ۲- رجوع شود به لینک:  https://www.icana.ir/NewsPage.aspx?NewsID=212484
 ۳- رجوع شود به لینک: https://www.icana.ir/NewsPage.aspx?NewsID=212491
 ۴- رجوع شود به لینک:  https://www.icana.ir/NewsPage.aspx?NewsID=212517
 ۵- رجوع شود به لینک: https://www.icana.ir/NewsPage.aspx?NewsID=212516
 ۶- رجوع شود به لینک: https://www.icana.ir/NewsPage.aspx?NewsID=212524
 ۷- روزنامه اعتماد، ۷/۹/۹۱، ص ۲.
 ۸- رجوع شود به لینک:https://khabaronline.ir/detail/260475/politics/diplomacy
 ۹- رجوع شود به لینک: https://www.entekhab.ir/fa/news/85460
 ۱۰- ملاقات علی لاریجانی با حسنی مبارک همچنان مورد انتقاد مخالفان و منتقدان اوست. وی در ۱/۸/۹۱ در این خصوص به داشنجویان دانشگاه علم و صنعت گفت:
 "من از زمانی که در صدا و سیما بودم، مقید بودم که نظر رهبری را درباره سفرهای خارجی کسب کنم، هنگامی که می‌خواستم به مصر بروم، از رهبری سوال کردم که گاهی حضورا خدمتشان می‌رسم اما گاهی که فرصت نشود، از دفترشان سوال می‌کنم؛ بنده آن زمان از دفتر رهبری پرسیدم که به مصر می‌روم و می‌خواهم با حسنی مبارک دیدار کنم و نظر رهبری در این زمینه را جویا شدم، به بنده از دفتر رهبری گفتند که اگر رهبر انقلاب پاسخی ندادند یعنی نظرشان تائید است. بعد از دیدارم با حسنی مبارک، عده‌ای اعتراض کردند اما آقای حجازی از مسئولان دفتر رهبری مصاحبه کرد و گفت که فراموش کرده است سوال بنده را از رهبر انقلاب بپرسد و به همین دلیل مقام معظم رهبری آن زمان گفتند که از بنده درباره دیدار لاریجانی با حسنی مبارک سوالی نشده است".
 رجوع شود به لینک: https://www.jahannews.com/vdchmzniq23nmvd.tft2.html
 ۱۱- رجوع شود به لینک: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21587
 ۱۲- نامه نیوز رجوع شود به لینک: https://tinyurl.com/cfeul4t
 ۱۳- تابناک رجوع شود به لینک:https://tinyurl.com/bt5udod
 
۱۴- رجوع شود به لینک: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=21642