تریاک علیه تریاک؛ توزیع تنتور اوپیوم در ایران

تریاک علیه تریاک؛ توزیع تنتور اوپیوم در ایران

وزیر بهداشت ایران از آغاز توزیع سراسری شربت تریاک برای درمان معتادان به ماد مخدر خبر داده است

تنها چند روز به آغاز سال ۱۳۸۹ باقی مانده و با تحویل سال جدید تاریخ قانون گذاری و مبارزه رسمی با اعتیاد در ایران، یکصد ساله می شود.

اعلام رسمی آغاز توزیع 'تنتور اوپیوم' (شربت تریاک) در ایران، شاید مهمترین خبر واپسین روزهای سال 88 برای صدها هزار مصرف کننده مواد مخدر و میلیون ها نفر از اعضای خانواده های آنها باشد که با فرا رسیدن نوروز نگران آن هستند که عضو معتاد خانواده را در تعطیلات سال جدید در خانه رها کنند و یا او هم می تواند امسال به جمع مسافران نوروزی بپیوندد.

شاید هم بیش از اعضای خانواده، خود مصرف کنندگان مواد مخدر خوشحال شوند که می توانند بدون تحمل درد و دردسرهای تهیه مواد، به جایگزینی قانونی برای ماده مخدر مصرفی خود دسترسی داشته باشند و حداقل برای مدتی از بد اخلاقی های "ساقی" و یا "تلکه شدن" توسط این و آن رهایی یابند.

به گزارش ایسنا، مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت ایران، روز دوشنبه (۱۷ اسفند - ۸ مارس) گفت که تحقیقات یکساله در وزارتخانه تحت امر او، از مفید بودن تجویز "شربت تریاک" (تنتور اوپیوم) برای درمان معتادان حکایت دارد.

خانم وحید دستجردی گفته است که نتایج پژوهش های وزارت بهداشت ایران نشان می دهد که نزدیک به ۷۰ درصد از کسانی که تحت درمان با شربت تریاک قرار گرفته اند و همزمان از خدمات حمایت روانی و روانپزشکی هم بهره مند شده اند، به اعتیاد بازنگشته اند و به اصطلاح اعتیادشان عود (Relapse) نکرده است.

اما به گفته وزیر بهداشت ایران و بنا بر همین پژوهش ها، بسیاری از معتادانی که تنها به استفاده از شربت تریاک بسنده کرده و از خدمات حمایت روانی و درمان های روانشناختی استفاده نکرده اند، پس از توقف درمان، دوباره به اعتیاد قبلی خود بازگشته اند.

اعتیاد؛ بیماری زیستی-روانی-اجتماعی و روحانی

یافتن اکسیری که شفا بخش معتادان باشد، آرزویی جدید نیست و هزاران سال است که معتادان به امید رهایی یک شبه از اعتیاد، "امشب را هم دود می کنند" تا فردا اعتیادشان را "کنار بگذارند".

اما از زمانی که نگاه مجرمانه و گناه آلود به اعتیاد جای خود را به دیدگاه بیماری و آسیب شناسی داده است، درمان اعتیاد هم از به غل و زنجیر کشیدن و به تخت بستن معتادان به سوی درمان های دارویی و غیردارویی سوق کرده است.

همزمان با نتایج پژوهش های جدید، رفتارشناسان دلایل اعتیاد را فراتر از در دسترس بودن مواد و وابستگی جسمی به مخدرها ارزیابی کرده و دلایل زمینه ساز اعتیاد را در میان خصوصیات روانی، ویژگی های اجتماعی و مشخصات زیست شناختی معتادان جستجو کردند.

شناخت اعتیاد به عنوان یک بیماری زیستی، روانی و اجتماعی (Bio-psycho-social) عمری به اندازه دو دهه دارد اما در همین زمان کوتاه، تأثیرات این رویکرد بر اقدامات درمانی و پیشگیرانه بسیار بوده است.

کارشناسان می گویند که اگر اعتیاد ریشه های زیستی، روانی و اجتماعی دارد، پس در درمان آن هم باید علاوه بر دارو و اقدامات پزشکی به حمایت های روانی و مددکاری اجتماعی هم توجه کرد.

به عبارت دیگر، اگر ناملایمات روانی و محیط زندگی فرد از علل اصلی گرایش او به سوء مصرف مواد است، به هنگاه درمان نمی توان با تجویز چند قرص و آمپول امیدوار بود که معتاد را از 'مهلکه' نجات داد.

آنها می گویند که درمان پزشکی و دارویی نخستین گام در درمان اعتیاد است اما مهمترین آن نیست و چنانچه در برنامه درمانی معتادان تنها بر مصرف دارو تأکید شود، ممکن است پس از توقف مصرف دارو، علل روانی و اجتماعی اعتیاد، فرد معتاد را دوباره به دایره اعتیاد بازگردانند.

بدین ترتیب توصیه های نوین برای درمان موفقیت آمیز اعتیاد "اتحاد درمانی" است.

درمان جامع یا اتحاد درمانی به استفاده از درمان های زیستی، روانی و اجتماعی به موازات یکدیگر اطلاق می شود و طی آن جسم و ذهن و محیط اجتماعی فرد معتاد به طور همزمان مورد توجه درمانگران قرار می گیرد.

در سالهای پایانی دهه نخست قرن بیست و یکم، کارشناسان درمان های جدیدتری را هم مورد توجه قرار داده اند که به موجب آن علاوه بر ابعاد زیستی، روانی و اجتماعی اعتیاد به عوامل روحانی (Sprituality) نیز توجه شده است.

در تعریف علل روحانی، کارشناسان جدا از اعتقادات مذهبی و آیینی به آن بخش از خصوصیات افراد توجه می کنند که منحصر به فرد است و هر کس تعریفی کاملا یکتا از آن برای خود دارد.

تعریفی از واژه "روحانی" که کمتر به تعاریف مذهبی و آیینی برای واژه "روحانی" نزدیک می شود و بیشتر در دایره 'احساس و ادراک و مکنونات قلبی' افراد جای می گیرد.

بدین ترتیب، در درمان های قرن بیست و یکمی، اگر اکسیری برای علاج معجزه آسای اعتیاد وجود داشته باشد، آن را در لا به لای قرص و کپسول های رنگارنگ نمی توان پیدا کرد.

به عبارت دیگر، درمان های نگهدارنده با متادون، شربت تریاک، بوپره نورفین و سایر مواد شبه مورفینی، هنگامی اثربخش خواهند بود که با مراقبت های روانشناختی و مددکاری اجتماعی همراه شوند.

به نظر می رسد با آغاز توزیع شربت تریاک به عنوان داروی جایگزین و نگهدارنده برای معتادان به مواد اعتیاد آور از دسته مخدرها (تریاک، شیره، مورفین و هروئین)، درمان اعتیاد در ایران وارد مرحله جدیدی خواهد شد که اگر چه در صد سال اخیر بارها تکرار شده، اما طی سی سال گذشته برای نخستین بار خواهد بود که پس از توقف طرح توزیع کوپنی تریاک در دهه ۵۰ شمسی و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، دوباره تریاک علیه تریاک به کار گرفته می شود.