ماموریت گیتس؛ اعراب از چه نگرانند؟

ماموریت گیتس؛ اعراب از چه نگرانند؟

آقای گیتس پیش از ترک قاهره به مقصد ریاض به خبرنگاران گفت که آمریکا قصد ندارد دستی را که به سوی ایران دراز کرده، پس بکشد، زیرا به نظر او، هنوز فرصت‌هایی وجود دارد.

وزیر دفاع آمریکا که به منظور اطمینان دادن به مصر و عربستان سعودی در باره رویکرد دولت باراک اوباما در برابر ایران به خاورمیانه سفر کرده است، اضافه کرد که ایالات متحده در تماس با ایران بسیار شفاف و علنی عمل خواهد کرد و متحدان خود را در جریان امور خواهد گذاشت تا کسی در این مورد با امر غیرمنتظره‌ای روبرو نشود.

از همین رو، آقای گیتس تاکید کرد که دستیابی به هر نوع معامله بزرگ با ایران به صورت محرمانه کاملا غیر واقع بینانه است.

متحدان عرب آمریکا در خاورمیانه از سیاست دولت آقای اوباما برای مذاکره با ایران، نگرانند و از آن بیم دارند که آمریکا به طور محرمانه با جمهوری اسلامی به توافقی دست یابد که مطلوب آنها نباشد.

آقای گیتس به متحدان کشورش در خاورمیانه اطمینان داده است که هر نوع توافق با ایران به زیان آنها نخواهد بود.

دولت باراک اوباما خواهان گفتگوی مستقیم با ایران به منظور تعلیق برنامه هسته‌ای این کشور و تغییر سیاست آن در خاورمیانه است، اما در این مورد که چه امتیازی متقابلا به ایران خواهد داد، به طور صریح اعلام موضع نکرده است.

آقای اوباما و برخی از همکاران او البته اشاره کرده‌اند که در صورت انعطاف ایران در برنامه هسته‌ای و سیاست خاورمیانه‌ای خود، ایالات متحده نقش منطقه‌ای ایران را به رسمیت خواهد شناخت.

ظاهرا برداشت کشورهای عرب از این مساله، موافقت آمریکا با ادامه نفوذ ایران در خاورمیانه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است، نکته‌ای که اعراب آن را خطری علیه منافع خود می‌دانند.

برخی کشورهای میانه‌رو عرب در خاورمیانه، نفوذ ایران بر گروههای اسلام گرای فلسطینی، لبنانی و عراقی در کنار رابطه نزدیک آن با سوریه را به مثابه دست اندازی جمهوری اسلامی به قلمرو عربی تلقی می‌کنند و در صدد قطع یا کاهش این نفوذ هستند.

در چنین شرایطی، حتی یک اشاره مبهم دولت آمریکا به شناسایی قدرت منطقه‌ای ایران نیز می‌تواند، سبب هراس کشورهای عرب شود، هراسی که آقای گیتس در سفر خود به مصر و عربستان سعودی می کوشد تا آن را فرو نشاند.

از نظر دولت آمریکا، موافقت ایران با تعلیق برنامه هسته‌ای و تغییر سیاست آن در مورد منازعه اسرائیل و فلسطینی‌ها، به معنای تغییر جهت سیاسی ایران و همسو شدن آن با کشورهایی مانند مصر و عربستان برای استقرار صلح در منطقه است.

به همین علت، چند روز پیش هنگامی که محمود احمدی نژاد به گونه‌ای مبهم از موافقت ایران با هر راه حلی که مردم فلسطین پذیرای آن برای پایان دادن به بحران خاورمیانه باشند، سخن گفت، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به آن، از ایران خواست که گروههای به قول او "افراطی" را به قبول فرمول دو کشوری برای حل بحران خاورمیانه ترغیب کند.

در واقع پذیرش شرایط آمریکا از سوی ایران به معنای استفاده جمهوری اسلامی از نفوذ خود بر حماس و حزب الله لبنان برای همسو شدن آنان با روند صلح خاورمیانه است و بعید است که اعراب میانه‌رو از چنین تحولی نگران باشند، مگر آنکه آنان با جایگاه طبیعی ایران به عنوان یک ملت – دولت در منطقه و جهان مخالف باشند، امری که مسلما خلاف اقتضائات ژئوپولتیک خاورمیانه خواهد بود.

از این رو، بعید است که نگرانی اعراب از اصل تعامل آمریکا با ایران برای رفع اختلاف‌های دو جانبه باشد، آنها ظاهرا بیشتر از توافق محرمانه تهران – واشنگتن که از ابعاد آن بخصوص در مورد آینده عراق، بی خبر باشند، در هراسند.

ریشه این مساله گویا به اواسط دهه ۱۳۶۰ در بحبوحه جنگ هشت ساله ایران و عراق بر می‌گردد.

در آن زمان، در حالی که تصور می‌شد آمریکا جانب عراق را گرفته است، اما ناگهان اعلام شد که ایران و آمریکا درگیر معامله محرمانه‌ای برای خرید و فروش سلاح از روالی غیر منطبق با قوانین ایالات متحده بوده‌اند.

افشای این ماجرا که به رسوایی ایران – کنترا مشهور شد، دولت رونالد ریگان رئیس جمهور وقت آمریکا را با دردسر بزرگی روبرو کرد، به طوری که روسای جمهور پس از او، حتی در مواقعی که ضرورت گفتگو با ایران وجود داشت، از انجام مذاکرات محرمانه با ایران بر سر مسائل اساسی بین دو کشور خودداری کردند.

در حال حاضر نیز، برخی محافل رسانه‌ای از وجود کانال‌های ارتباطی محرمانه بین ایران و آمریکا خبر می دهند، اما با توجه به تجربه ایران – کنترا بعید است که دولت آقای اوباما دیپلماسی محرمانه را مبنای تعامل خود با ایران قرار داده باشد.

به هر حال، آقای گیتس به منطقه سفر کرده است تا به رهبران دو کشور متحد آمریکا اطمینان دهد که تعامل با ایران کاملا شفاف و علنی خواهد بود و انتظار معامله‌ای بزرگ به صورت محرمانه بین دو کشور کاملا غیر واقع بینانه است.

ظاهرا سخن آقای گیتس به معنای رد توافق های جزئی و کم اهمیت با ایران به صورت محرمانه نیست، چیزی که در پانزده ساله اخیر هم کم و بیش جریان داشته است.

احمد زیدآبادی

تحلیلگر مسایل ایران