دیدار با سه مرجع منتقد در قم

دیدار با سه مرجع منتقد در قم

قائم مقام سابق

"به خانه خودتان خوش آمدید"وقتی که در قم، در خانه آیت الله حسینعلی منتظری به دیدار او رفتم این گونه و به زبان انگلیسی مورد استقبال قرار گرفتم.

آیت الله منتظری گفت زمانی که در دوره پادشاه ایران زندانی بوده مقداری زبان انگلیسی آموخته است.

این اولین دیدار من با یکی از عالیرتبه ترین روحانیون ایران بود که در عین حال از صریح اللهجه ترین منتقدان حکومت این کشور است.

آقای منتظری لبخند خوشایندی برلب داشت و پشت میزی نشسته بود. مرا دعوت کرد که کنارش روی یک صندلی راحتی بنشینم.

بلافاصله حس کردم در خانه خودم هستم. پسرش احمد که او هم روحانی است و یکی از دستیاران پدرش محسوب می شود از دیدار ما فیلمبرداری می کرد و یکی از دوستان ما هم دراین جمع حاضر بود.

آیت الله منتظری که بیش از هشتاد سال عمر دارد کمی رنجور به نظر می رسید و گفت داروهایی که برای بیماری پروستات خود می خورد تمام روز به او حس خواب آلودگی می دهد.

خانه آیت الله منتظری در مرکز شهر در نزدیکی حرم حضرت معصومه قرار دارد. خانه ای قدیمی و ساده که هم محل سکونت او و هم دفتر کارش است.

زمانی که در انتظار ملاقات او بودم دهها نفر از مقلدانش را دیدم که از نقاط مختلف ایران به دفتر او آمده بودند تا در امور مذهبی از او راهنمایی بخواهند.

در سال 1997 زمانی که آیت الله منتظری قدرت مطلق رهبر ایران را زیر سئوال برد، حامیان تندروی آیت الله خامنه ای رهبر ایران به منزل او حمله کردند.

میزان آسیب به خانه او در حدی بود که می توان آسیب ندیدن آیت الله منتظری را از خوش اقبالی اش دانست.

در همین زمان بود که او بلافاصله تحت بازداشت خانگی قرار گرفت، بازداشتی که بیش از 5 سال به طول انجامید.

در طول گفتگوی یک ساعته ما، آقای منتظری بارها از پذیرفتن نقش قائم مقامی بنیان گذار جمهوری اسلامی، آیت الله خمینی ابراز تاسف کرد.

از آنجایی که آیت الله منتظری از شخصیت های کلیدی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شد چند سال پس از انقلاب اسلامی به مقام قائم مقامی رهبری وقت منصوب شد.

زمانی که از او پرسیدم چه چیزی در نهایت به علنی شدن اختلاف او و آیت الله خمینی منجر شد پاسخ داد روزی یکی از روحانیون نزدیک او، هراسان به دیدارش آمد و گفت دختر 13 ساله اش به ظن حمایت از یک گروه مخالف دولت در خطر اعدام است.

آیت الله منتظری گفت هر چه در توانش بوده برای جلوگیری از این اعدام انجام داده اما به جایی نرسیده است.

وی گفت تدریجا و به دلیل نقض حقوق بشر در حکومت عقیده اش نسبت به آن تغییر کرده اما در عین حال تاکید کرد که کشته شدن آن دختر باعث شد نامه مشهورش را به آیت الله خمینی بنویسد و به او هشدار دهد که رفتار وزارت اطلاعات به مراتب بدتر از پلیس مخفی محمدرضا پهلوی شده است.

آیت الله منتظری به عنوان یکی فقهای ارشد کشور پیروان زیادی دارد و یکی از اصلاح طلبان کلیدی محسوب می شود که در تلاش است با صدور فتواهای پیشرو، اسلام را با نیازهای جهان مدرن تطبیق دهد.

از او پرسیدم چگونه می توان حکم شرعی قتل مسلمانانی که تغییر کیش داده اند را توجیه کرد.

پاسخ آیت الله منتظری این بود که محمد پیامبر اسلام حکم قتل مرتدین را از این رو صادر کرد که دشمنانش با گرویدن به اسلام و باز برگشتن از آن قصد بدنام کردن این دین را داشتند.

وی تاکید کرد چنین حکمی در دنیای مدرن امروز مصداق ندارد و مردم باید برای انتخاب دین خود آزاد باشند.

آیت الله منتظری با انتقاد شدید از انتخابات پارلمانی اخیر ایران گفت رد صلاحیت گسترده نامزدها به این معنی است که نمایندگان فعلی در واقع منتخب مردم نیستند بلکه منصوب مقاماتند.

آیت الله منتظری از بی بی سی به خاطر پوشش خبری حصر خانگی اش تشکر کرد و گفت حتی زمانی که قائم مقام رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران بوده به رادیوی فارسی بی بی سی گوش می داده است.

احمد منتظری نیز گفت دولت ایران می خواهد با بازداشت خانگی پدرش نام او را از حافظه مردم محو کند اما پیروان پدرش و مردم با شنیدن اخبار بی بی سی فارسی ازآنچه بر او می گذشته مطلع می شدند.

آیت الله منتظری در پایان دیدارمان، گزیده ای از کتاب های جدیدش و نیز یک سی دی به من داد که حاوی سخنرانی مشهور سال 1997 او بود؛ سخنرانی ای که در آن مشروعیت حکومت آیت الله خامنه ای رهبر فعلی ایران را زیر سئوال برد.

زمانی که منزل آیت الله منتظری را ترک می کردم مردی بدون معرفی خودش مرا متوقف کرد و از من پرسید که هستم ودر خانه آیت الله چه می کنم.

محافظه کار تندرو

آیت الله منتظری تنها روحانی عالیرتبه در قم نیست که با حکومت ایران مخالف است.

در سفرم به قم با فقیه عالیرتبه دیگری ملاقات کردم که زمانی که هنوز آیت الله منتظری در قدرت بود به مخالفت با حکومت پرداخت.

آیت الله صادق روحانی یکی از اولین روحانیون عالیرتبه ای بود که به دستور مستقیم آیت الله خمینی، درست چند سال پس از وقوع انقلاب اسلامی تحت بازداشت خانگی قرار گرفت.

آیت الله روحانی در خانه اش به گرمی از من استقبال کرد. او اگر چه بیش از هشتاد سال دارد اما پرانرژی و سرحال به نظر می رسید.

آیت الله روحانی بر روی یک صندلی نشست و من کنار او روی زمین؛ آقای روحانی به نوشته های فقهی خود بسیار می بالید و کتابخانه عظیمش که هزاران جلد کتاب در آن بود پشت سر او قرار داشت.

درست برخلاف آیت الله منتظری، آقای روحانی یک فقیه سنتی است و مخالفتش با آیت الله خمینی نیز بر اساس همین دیدگاه محافظه کارانه تر او بوده است.

آیت الله روحانی گفت اختلاف او با دولت جدید زمانی زیاد شد که در اوایل دهه هشتاد آیت الله منتظری توسط مجلس خبرگان به عنوان رهبر آینده کشور و معاون رهبر وقت انتخاب شد.

وی گفت شخصا با آیت الله منتظری مشکلی ندارد و آروزی رهبر شدن نیز در سر نداشته است.

آقای روحانی تاکید کرد به نظر او رهبر مذهبی یک کشور اسلامی نه توسط مجلس خبرگان بلکه باید با قدرت الهی برگزیده شود.

آیت الله روحانی آنقدر از انتخاب آیت الله منتظری به این مقام برآشفته شد که حکومت آیت الله خمینی رهبر وقت ایران را غیراسلامی خواند.

نیروهای مسلح امنیتی بلافاصله در نیمه شب به خانه او حمله کردند و 15 سال تمام او را تحت بازداشت خانگی قرار دادند.

آیت الله روحانی در عین حال با برخی از سیاست های دیگر حکومت ایران از جمله مجاز کردن بازی شطرنج و گوش دادن به موسیقی مخالف است.

در میانه دیدار ما، یک روحانی از صدا وسیمای ایران، رسانه دولتی این کشور، برای پرسیدن نظر وی درخصوص ساخت یک فیلم تلویزیونی به دیدن او آمد.

این روحانی خود را مشاور مذهبی تلویزیون دولتی ایران معرفی کرد و گفت این برنامه درباره رابطه عاشقانه یک زوج شیعه و سنی در غرب ایران است.

این مشاور مذهبی می خواست از عدم مخالفت آیت الله روحانی با این فیلم تلویزیونی در زمان پخش مطمئن شود با این همه آقای روحانی تمایلی به تایید این پروژه نشان نداد و روحانی مذکور بعد از حدود نیم ساعت تلاش بی ثمر مجبور به ترک دفتر او شد.

آیت الله روحانی گفت در سال های گذشته آیت الله خامنه ای رهبر ایران بارها خواسته او را ملاقات کند اما او همواره این خواسته را رد کرده است.

او گفت خود را بلندمرتبه ترین مرجع شیعیان درجهان می داند و افزود هیچ کس حتی آیت الله سیستانی در عراق با او قابل مقایسه نیست.

آیت الله لیبرال

خانه آیت الله یوسف صانعی مقصد بعدی من بود.

اگرچه از پیش برای این ملاقات وقتی نگرفته بودم اما زمانی که دستیار آیت الله به او گفت که من از بی بی سی هستم او مرا به گرمی پذیرفت.

بعداز ظهر شده بود و آیت الله صانعی در اتاقی بزرگ روی یک صندلی نشسته بود در حالی که حدود 200 نفر از مقلدانش روی زمین نشسته بودند و با هم صحبت می کردند.

آیت الله صانعی در حال حاضر یکی از پیشروترین فقهای ایران محسوب می شود.

او در دوره آیت الله خمینی عالیرتبه ترین مقام قضایی کشور بود اما پس از آن تصمیم گرفت به قم نقل مکان کند و به مسائل فقهی بپردازد.

تا به امروز وی توانسته با پرهیز از به چالش کشیدن علنی رهبر ایران خود را از دردسر دور نگاه دارد.

با این همه روزنامه های محافظه کاران مرتبا او را به دلیل فتواهایش مورد انتقاد شدید قرار می دهند.

چند سال پیش آیت الله صانعی با اعلام اینکه زنان و مردان در تمام جنبه های زندگی سیاسی و اجتماعی با یکدیگر برابرند در حلقه مذهبیون جنجال آفرین شد.

او در این فتوا تا آنجا پیش رفت که حتی زنان را مجاز به رهبری کشور دانست.

دیدگاه های او با دیدگاه های برادرش آیت الله حسن صانعی که دبیرکل موسسه ای خیریه است کاملا در تضاد است.

این موسسه خیریه پس از انتشار کتاب آیات شیطانی سلمان رشدی و کفرآمیز خوانده شدن آن، جایزه ای نقدی برای قتل نویسنده کتاب تعیین کرد.

جشن عروسی روحانیون

پس از ترک منزل آیت الله صانعی با دوستی به مراسم عروسی رفتم که عروس و داماد مجلس هر دو فرزندان دو روحانی بودند.

مراسم عروسی در تالاری امروزی که در مرکز شهر کرایه شده بود برگزار می شد.

وقتی که به عنوان خبرنگار بی بی سی به پدر عروس معرفی شدم، او مرا مهمان افتخاری خود دانست و به شوخی از من خواست مراسم ازدواج را به طور زنده از رادیو پخش کنم.

زنان و مردان در این مراسم از هم جدا بودند و داماد تنها مردی بود که برای رفتن به بخش زنانه مجاز بود.

زمانی که او برای خوشامد گویی به تک تک مهمانان به تالار مردان آمد متوجه شدم که کت و شلواری مد روز و کراوات به تن دارد و موهایش نیز به سبکی آراسته شده که مورد قبول مقامات ایران نیست.

دوستان نزدیک داماد نیز همگی کراوات به گردن داشتند. درواقع بیشتر مهمانان با کراوات بودند و من از معدود مهمان های بی کراوات مجلس!

میوه و غذا و شیرینی فراوان بود و تنها مشروب الکلی در مجلس نبود.

دو خواننده مرد، بدون همراهی موزیک نیز بخشی از شب را با صدای خوش آواز خواندند.

از یکی از روحانیون که نزدیک من نشسته بود پرسیدم آیا پدر داماد با لباس و مدل موی پسرش موافقت کرده؟ جواب داد حرف پدر داماد در این گونه موضوعات خریدار چندانی ندارد.