نشست بیش از سی ‌سال با ایرانیکا در سوئد

نشست بیش از سی ‌سال با ایرانیکا در سوئد

این نشست در آخرین روز هفته جهانی ایرانیکا (۱۲ تا ۱۹ اردیبهشت)، به همت "فروغ حاشا بیکی"، پژوهشگر و استادیار دانشگاه "اپسالا" برگزار شد.

خانم حاشا بیکی در ابتدای مراسم، وجود دانشنامه ایرانیکا را در محافل آکادمیک و تحقیقاتی سراسر جهان، یک ضرورت دانست و گفت: "مهم‌ترین نکته در تالیف و تدوین دانشنامه ایرانیکا، حفظ بی‌طرفی در طرح موضوع‌های مختلف و توجه به رنگارنگی زبانی، فرهنگی و قومی در ایران است".

وی سپس از "کارینا جهانی"- رئیس بخش زبان‌های فارسی دانشگاه اپسالا- خواست تا به معرفی دانشنامه ایرانیکا بپردازد.

کارینا جهانی که به زبان فارسی و بلوچی تسلط دارد، از دانشنامه ایرانیکا، به‌عنوان اثری درخشان یاد کرد و آن را برای کارشناسان مسایل فرهنگی ایران در خارج از کشور ضروری دانست و گفت: "برای استادان دانشگاه در رشته‌های مختلف مربوط به شرق، وجود دانشنامه ایرانیکا بسیار مفید است."

او افزود: "هم از حیث بهره ‌برداری از مقالاتی که از پژوهشگران مختلف در آن ارائه شده برای تدریس، و هم از حیث یافتن منابع مختلف. از سویی دیگر وجود این کتاب در کتابخانه‌های مختلف نیز برای مطالعه دانشجویانی که رشته تحصیلی‌شان به گونه‌ای به ایران و شرق مرتبط است بسیار ضروری است."

دانشنامه ایرانیکا که با هدف معرفی فرهنگ و تمدن ایران به محافل علمی جهان، به زبان انگلیسی منتشر می‌شود، یکی از جامع‌ترین تحقیقات در زمینه فرهنگ و تاریخ ایران در جهان است. تدوین این دانشنامه به همت "احسان یارشاطر"، از دهه ۵۰ شمسی، در ایران آغاز شده است. وی از سال 1357 به بعد، تدوین این دانشنامه را در بخش ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک ادامه می‌دهد.

تا به امروز بیش از ۴۰ ویراستار و ۱۶۵۰پژوهشگر ایرانی و خارجی در تنظیم این دانشنامه مشارکت داشته‌اند و "احمد اشرف" و چند پژوهشگر دیگر که جزو هیئت ویراستاران این کار تحقیقی هستند یار شاطر را در این کار گسترده یاری می‌دهند.

نخستین جلد دانشنامه ایرانیکا در سال 1361 منتشر شده و گفته می‌شود چهاردهمین جلد ایرانیکا تا پایان سال 2008 روانه بازار کتاب خواهد شد.

در مراسم "بیش از سی‌سال با ایرانیکا" در اپسالا، "بو اوتاس"، پروفسور بازنشسته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه اوپسالا که پاره‌‌ای از آثار حافظ، فردوسی، عبید زاکانی، مولانا، صادق هدایت و فروغ فرخزاد را به زبان سوئدی ترجمه کرده برای حاضران در جلسه سخن گفت.

وی که به زبان فارسی تسلط دارد، پنج مقاله درباره موضوعاتی چون "شطرنج"، "وامق و عذرا"، "عنصری بلخی"، "اریک هرمه لین" (نخستین مترجم شعرهای مولانا در سوئد) برای دانشنامه ایرانیکا نوشته است.

بو اوتاس با اشاره به مشکلات متعددی که تا به امروز برای تدوین و انتشار دانشنامه ایرانیکا پیش روی احسان یارشاطر قرار داشته، گفت: "یکی از مشکلات چاپ و پخش ایرانیکا این است که مدام ناشر عوض کرده. این امر ممکن است روند انتشار آن را کندتر کرده باشد. از سویی دیگر نیز نشان می‌دهد سازماندهی اقتصادی دانشنامه ایرانیکا که هیچ حامی مالی دولتی ندارد تا چه میزان دشوار است".

بو اوتاس با اشاره به اینکه دانشنامه ایرانیکا از سال 1357 تاکنون با حمایت مالی اشخاص، به کار خود ادامه داده، تاکید کرد که از سال 1357 تاکنون هیچ دولت و دانشگاهی از این پروژه تحقیقی حمایت مالی نکرده است و فقط دانشگاه کلمبیا به آنها دفتر و امکانات اداری داده است.

وی ادامه داد: "تا به حال کمتر از یک ثلث از این طرح 40 جلدی منتشر شده است. با توجه به دشواری‌های اقتصادی موجود شاید اگر دایره موضوعات آن تا این حد وسیع نبود و می‌شد دامنه آن را برای بخش‌های کار نشده اندکی بست، می‌شد زودتر به نتیجه رسید و در دراز مدت آن را پرورش داد."

"فرهاد شاکلی"، استاد زبان کردی در دانشگاه اپسالا نیز ضمن تجلیل از احسان یارشاطر و هیئت مولفان دانشنامه ایرانیکا تاکید کرد بهتر است این دانشنامه گستره کار خود را شامل همه قومیت‌های ایرانی کند تا محدود به ادبیات فارسی نشود.

وی گفت: "وقتی این دانشنامه نام ایران را بر پیشانی خود دارد باید از جمله به فرهنگ‌های کرد و لر و بلوچ و دیگر اقوام نیز بپردازد. در این کتاب به‌عنوان نمونه به شاعران و فیلسوفان کرد از جمله به مصطفی بارزانی، به‌عنوان یک چهره سیاسی پرداخت ویژه نشده است. به بزرگانی از جمله مولانا خالد، و قاضی محمد نیز پرداخته نشده است".

وی که درباره "احمد خانی" مقاله‌ای برای ایرانیکا نوشته، هم‌چنین افزود: "با این‌که فعالیت آکادمیک کردها روبه افزایش است اما در این کتاب کمتر از آن‌ها برای نوشتن درباره مسایل مربوط به کردستان استفاده شده و بیشتر از متخصصان خارجی استفاده شده است".

"مهرداد فلاح‌زاده"، پژوهشگر موسیقی در بخش زبان‌های خارجی دانشگاه اپسالا که دو مقاله زیر عنوان "سماع" و "صوفیسم" برای دانشنامه ایرانیکا نوشته است گفت: "در بخش موسیقی این دانشنامه کمی زاویه دید آقای دورینگ، پژوهشگر و استاد دانشگاه در فرانسه پررنگ است. یعنی روی رابطه موسیقی ایرانی و صوفیسم تاکید ویژه شده است. من فکر می‌کنم بهتر است با نگاه فراگیرتری به موضوعات پرداخته شود تا نگاه ویژه یک محقق روی این دانشنامه سایه نیندازد".

پنج مقاله با عنوان‌های "انقلاب مشروطه"، "پوشاک در ایران‌زمین"، "ادبیات داستانی در ایران"، "خوشنویسی" و "تاریخ روابط ایران و آلمان" توسط انتشارات امیرکبیر در ایران ترجمه و منتشر شده است.

مراسم هفته معرفی جهانی دانشنامه ایرانیکا امسال برای نخستین‌بار در شهرهایی مانند لندن، پاریس، نیویورک، ژنو، دبی، سیدنی و کپنهاک برگزار شد.