اگر اسپرم و تخمک با هم ترکیب شوند...

اشتباه نکنید. این مطلب درباره قصه‌های مجید هوشنگ مرادی کرمانی، یا فیلم کیومرث پوراحمد نیست؛ درباره یک جور روش پیشگیری از بارداری است.

خب،‌ اگرچه توضیح دادنش مشکل است، اما در قالب یک سوال کاملا علمی می‌شود قصه را خیلی استریلیزه شروع کرد. سوال: اگر اسپرم و تخمک با هم ترکیب شوند، آیا دیگر نمی‌شود جلوی هیچ‌چیز را گرفت؟

یاد «سقط جنین» می‌افتید و لبتان را گاز می‌گیرید، اما اینجا حرفی از جنین نیست. فقط یک سلول تخم تشکیل شده که اگر در دیواره رحم «لانه‌گزینی» کرد و رشد کرد و بزرگ‌شد، به آن جنین می‌گویند. پس ماجرا اساسا ربطی به جنین و سقط و این‌حرف‌ها ندارد.

حالا می‌شود راحت‌تر صحبت کنیم. بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری هستند که نمی‌گذارند هیچ سلولی به وصال سلول دیگر برسد. یعنی اصلا اجازه نمی‌دهند سلول تخم تشکیل شود. (کاندوم، دیافراگم و...) بعضی دیگر هستند که اساسا نمی‌گذارند سلولی پایش را توی کوچه بگذارد که بخواهد با سلول دیگری چشم تو چشم شود. (قرص‌های ضدبارداری و...) اما گروهی دیگر هم هستند که کاری ندارند سلول به سلول می‌رسد یا نه. اگر هم برسد، آنها نمی‌گذارند این سلول در جایش مستقر شود که بخواهد رشد کند و «آدم» شود. آی‌یودی معروف‌ترین اینهاست که باعث می‌شود جداره رحم دیگر پذیرش سلول تخم را نداشته باشد.

برگردیم به سوال اول. اگر اسپرم و تخمک با هم ترکیب شوند، آیا دیگر نمی‌شود جلوی هیچ‌چیز را گرفت؟ جواب این است که می‌شود؛ اما باید عجله کرد تا سلول تخم، لانه‌اش را در جداره رحم نسازد. اگر ساخت و مستقر شد، آن‌وقت از بین‌بردنش شاید بشود مصداق سقط و این‌جور حرف‌های خطرناک.

این، شروع قصه ای‌است که «صبح روز بعد» نام دارد.

مقدمه: پیش از این‌که بگوییم قصه این روش «اورژانس» پیشگیری از بارداری از کجا شروع می‌شود،‌ این 3 نکته را باید به خانم‌های محترم یادآوری کنیم:

1- این روش فقط و فقط درموارد اورژانس به کار می‌آید. پس، بی‌خیال روش‌های معمول ضد بارداری نشوید، به امید «صبح روز بعد».

2- هر کس خربزه می‌خورد، پای لرزش می‌نشیند. اگر برای اولین‌بار از این روش استفاده کردید و اذیت شدید، این ضرب‌المثل یادتان بیاید.

3- اگر یک بار از این روش استفاده کنید، یعنی شما و همسر محترم به‌احتمال زیاد هنوز نتوانسته‌اید یک روش پیشگیری از بارداری درست و حسابی پیدا کنید. پس یک‌بار دیگر با پزشک مشورت کنید، لطفا.

صبح روز بعد:  در اولین فرصت، ۲ قرص خوراکی ضد بارداری  HD همراه با حداقل یک لیوان شیر یا آب بخورید. این نوبت اول است. پس باید طوری برنامه‌ریزی کنید که  نوبت دوم، یعنی ۱۲ ساعت بعد، 2 قرص دیگر هم بخورید.

 البته، مصرف نوبت اول را بی‌دلیل نباید به تأخیر انداخت. هرچه زمان بیشتری بگذرد، احتمال موفقیت کم می‌شود. چرا؟ چون گفتیم که کار این قرص‌ها جلوگیری از لانه‌گزینی سلول تخم است و اگر سلول تخم زرنگ باشد و زود خودش را به سنگر برساند، قرص‌ها دیگر معجزه نمی‌کنند.

 اگر بیش از ۷۲ ساعت از رابطه جنسی گذشته باشد، دیگر با قاطعیت می‌شود گفت از دست قرص‌ها هیچ کاری برنمی‌آید. «صبح روز بعد» گفته‌اند؛ صبح سه روز بعد که نگفته‌اند.

نکته امیدوار کننده: ناراحت نشوید. قرص صبح روز بعد دقیقا فقط برای روز بعد نیست و می‌شود آن را تا 72 ساعت بعد هم استفاده کرد. با این وجود، هرچه زودتر مصرف شود، نتیجه بهتری دارد و ایده‌آلش این است که تا 24 ساعت بعد مصرف شود.

اما چرا بعد از 72 ساعت فایده‌ ندارد؟ چون اسپرم حداکثر در رحم می‌تواند 72 ساعت زنده بماند. بعد از آن، یا سلول تخم تشکیل و بازی تمام شده، یا این‌که اصلا اسپرمی‌ زنده نمانده که بخواهد دردسر درست کند. یا رومی‌روم شده، یا زنگی زنگ.

عصر روز بعد:  ۱۲ساعت پس از خوردن قرصهای نوبت  اول، ‌۲ قرص HD دیگر می‌خورید، البته اگر در این 12 ساعت اتفاق خاص دیگری نیفتاده باشد. مثلا اگر تا دو ساعت پس از مصرف قرص‌ها در نوبت اول یا دوم، استفراغ کنید (عارضه کاملا شایعی است. خربزه و لرزش که یادتان نرفته؟) در اولین فرصت باید ۲ قرص دیگر HD میل کنید. اگر این اتفاق بعد از خوردن قرص‌ها در نوبت اول رخ دهد، قرصهای نوبت دوم کماکان باید ۱۲ ساعت بعد از نوبت اول مصرف شوند.

استفراغ اگر بیش از دو ساعت بعد از مصرف قرصها رخ دهد، اهمیتی ندارد. دارو جذب شده است. خلاص.

توضیح واضحات1: قرص‌های HD را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. این‌ها همان قرص‌های ضد بارداری معمول هستند که روزی یک عدد از آنها را می‌خورند. اگر داروخانه  HD نداشت، قرص نوع LD را دیگر حتما دارد. فرقش این است که LD را درهر نوبت باید 4تا مصرف کنید. (در مجموع ۸ قرص)

توضیح واضحات 2: ممکن است داروخانه بدون نسخه این قرص را به شما ندهد. کار خوبی می‌کند. در آمریکا هم مدت‌ها این بحث وجود داشت که آیا می‌شود این قرص‌ها را بدون تجویز پزشک به مردم داد یا نه. البته ظاهرا بالاخره تصویب شده که قرص‌های صبح روز بعد (morning after pill) که در آنجا در بسته‌بندی‌های حاوی 2 قرص عرضه می‌شود (نه بصورت ورق‌های 10تایی قرص که در کشور ما هست و در این‌مورد، 4 تایش مصرف می‌شود و بقیه‌اش را عملا دور می‌ریزیم)، بدون نیاز به نسخه پزشک به هر فرد بالای 18 سال فروخته شود.

 بد نیست بدانید قیمت این‌قرص‌ها در آمریکا  20 تا 40 دلار است. چیزی حدود 100 برابر قیمت قرص‌های ما.

توضیحات تخصصی: برای آنها که به علم و دانش علاقه بیشتری دارند، باید عرض شود که اگرچه مکانیسم دقیق تأثیر قرص ناشناخته است، ولی گفته می‌شود این قرص‌ها با تداخل در تخمک‌گذاری یا لقاح (یکی شدن تخمک و اسپرم) ویا جلوگیری از لانه‌گزینی از حاملگی جلوگیری ‌می‌کنند. قرص‌ها حاوی پروژسترون یا استروژن یا هردو هستند.

 پروژسترون، مانع رسیدن اسپرم به تخمک یا چسبیدن تخمک هاى بارور شده به دیواره رحم (لانه‌گزینی تخم) مى شود؛ استروژن هم مانع آزاد شدن تخمک از تخمدان ها (تخمک گذارى).

صبح روز بعدتر: اگر قرص‌ها را درست استفاده کرده‌باشید، به احتمال زیاد بعد از یک روز دچار عوارض جانبی شده‌اید: تهوع ، استفراغ، سردرد، سرگیجه، دل‌درد، لکه بینی، انقباض عضلات، حساسیت و درد پستان‌ها و...

خیلی هم نگران نشوید. رایج ترین عارضه تهوع است که معمولاً پس از ۲۴  رفع می شود. اگر تهوع و استفراغ خیلی اذیتتان کرد، تزریق یک آمپول ب ۶ عضلانی کمک می‌کند.

صبح چند روز بعد: هیچ علامت فوری که نشان بدهد قرصها اثر کرده‌اند یا نکرده اند،‌ وجود ندارد. فقط قاعدگی باید  سر موقع اتفاق بیفتد. اگر شروع قاعدگی، بیش از یک هفته به تاخیر بیفتد، باید به پزشک مراجعه کرد.

نکته مهم1: اگر بعد از مصرف قرصها، دوباره مقاربتی انجام شود که احتمال بارداری در آن وجود داشته باشد، قرصها از بارداری مجدد جلوگیری نمی کنند.

نکته مهم2: توجه کنید که اگر قرص‌ها درست هم خورده شوند، در 11 درصد موارد، احتمال حاملگی وجود دارد.

صبح یک ماه بعد: روش دایمی ضد بارداری‌تان را انتخاب کرده‌اید؟ فراموش کرده‌اید دفعه قبل چه بلایی سرتان آمد؟