چهار نکته که جمهوری‌اسلامی نمی‌خواهد درباره بازگشت تحریم‌ها بدانید

ایران وایر: فرامرز داور

ساعاتی‌مانده به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه برنامه اتمی جمهوری اسلامی، مقام‌های ایران همچنان در حال تلاش برای من‌اثر و حتی بی‌اثر خواندن این تحریم‌ها هستند. 

«مسعود پزشکیان» رییس‌جمهور و معاون‌اول او «محمدرضا عارف»، «عباس عراقچی» وزیر خارجه و معاونانش افکار عمومی ایران را آماده بازگشت این تحریم‌ها کرده‌اند. «حمید قنبری» معاون اقتصادی وزارت خارجه ایران گفته است که بازگشت این تحریم‌ها روی فروش نفت و صادرات آن اثر نخواهد گذاشت.

هنوز چند ساعت فرصت برای جلوگیری از بازگشت تحریم ها وجود دارد اما به‌نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی با قطعی‌فرض‌کردن بازگشت تحریم‌ها تلاش می‌کند با این‌گونه اظهارات دست‌کم از دامنه اثرگذاری فوری آن روی افکار عمومی جلوگیری کند اما واقعیت این است که این‌گونه اظهارات می‌تواند بخش‌های کمتر آگاه حکومت را به اشتباه بیندازد و با تصور بی‌ضرر بودن چنین تحریم‌هایی، آن‌ها را در برای جلوگیری از بازگشت آن، بی‌انگیزه کند. 

واقعیت این است که برگشت این تحریم‌ها که با احیای قطعنامه‌های شورای امنیت از سر گرفته می‌شود، وضعیت زوال‌زده جمهوری اسلامی را بحرانی‌تر می‌کند و در فوری‌ترین اثر، ارزش ریال واحد پول ملی ایران را با سرعت بیشتری به‌سوی سقوط می‌برد.

ایران‌وایر در این مطلب به چهار پرسشی که جمهوری اسلامی دوست ندارد، شهروندان جواب واقعی آن را بدانند، پاسخ داده است. 
تحریم‌های شورای امنیت درباره ایران چه مواردی است؟
شورای امنیت در قطعنامه‌های فصل‌هفتمی خود که الزام‌آورترین دستورات شوراست، سه موضوع عمده را تحریم کرده است: برنامه هسته‌ای، برنامه موشک‌های بالستیک و خریدوفروش تسلیحات. احتمال گسترده تر شدن موضوعات تحریم مثلا ممنوعیت پرواز در آینده نیز وجود دارد اما تا همین  جا هم بازگشت این تحریم ها وضعیت ایران را شکننده‌تر خواهد کرد. 

ممکن است که به‌نظر برسد این موارد روی مسائل اقتصادی اثر چندانی ندارد اما این‌طور نیست چراکه شورای امنیت دستور داده هر نوع خدماتی که به این بخش‌ها داده می‌شود هم تحت تحریم قرار گیرد. به همین دلیل است که بانک‌های ایرانی همچون بانک صادرات و بانک سپه تحریم شدند و حتی تحریم بانک سپه با توافق برجام هم برداشته نشد.
آیا تحریم‌ها در همین حد باقی می‌ماند؟
به‌محض احیای قطعنامه‌های شورای امنیت و بازگشت تحریم‌ها، کمیته ۱۷۳۷ که نام فنی کمیته تحریم جمهوری اسلامی در شورای امنیت است، فعال می‌شود و فهرست افراد و نهادهایی که پیش‌ازاین تحریم شده بودند را به‌روز خواهد کرد.

شماری از افراد تحریم‌شده مانند «قاسم سلیمانی» فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه کشته شدند یا همچون «حسن فیروزآبادی» رییس اسبق ستاد کل نیروهای مسلح در قید حیات نیستند یا اینکه در ده سال اخیر سمت مرتبطی گرفته‌اند مثل «محمد اسلامی» رییس کنونی سازمان انرژی اتمی که در زمان توافق برجام استاندار مازندران بود. بنابراین به‌روزرسانی تحریم‌های شورای امنیت اولین اتفاقی است که پس از احیای قطعنامه‌ها و تکمیل روند اسنپ‌بک اتفاق خواهد افتاد اما این همه ماجرا نیست.
با بازگشت تحریم‌ها، ایران می‌تواند نفت بفروشد؟
در حال حاضر بله اما هیچ تضمینی به تداوم این وضع نیست. صادرات نفت جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر تحریم نیست. بانک مرکزی هم وارد فهرست تحریم‌ها نشده است اما کمیته ۱۷۳۷ موظف است هر فرد و نهادی را که تشخیص دهد ناقض تحریم برنامه موشکی، بالستیکی و خریدوفروش تسلیحات است یا به نقض آن کمک می‌کند، وارد فهرست تحریم کند.

به این ترتیب ممکن است کمیته تحریم پس از احیای قطعنامه‌ها، به‌طور مثال شرکت ملی نفت ایران را نهاد مالی حامی برنامه اتمی یا بالستیکی بداند و آن را وارد فهرست تحریم‌ها کند. به این ترتیب گرچه فروش نفت همچنان تحریم نیست اما به‌دلیل تحریم شرکت ملی نفت که فروشنده اصلی نفت ایران است، عملا شورای امنیت مانع صادرات آن شود.

بانک مرکزی ایران و سایر نهادهایی هم که اکنون تحریم نیستند، در خطر واردشدن به این فهرست و تحریم قرار دارند. به این ترتیب این گزاره که نفت ایران با احیای قطعنامه‌ها تحریم نیست و صادرات ادامه خواهد داشت، غلط‌انداز است و دادن اطلاعات ناقص به تصمیم‌گیران و افکار عمومی ایران است.
آیا تحریم‌های اروپا هم برمی‌گردد؟
تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه برنامه هسته‌ای ایران در زمان توافق برجام لغو شد اما مبنای قانونی آن تحریم‌ها، استناد به قطعنامه‌های شورای امنیت بود که کشورهای عضو سازمان ملل متحد را ملزم می‌کرد اقدامات لازم برای اجرای قطعنامه‌ها علیه جمهوری اسلامی را به‌کار بگیرند. تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی بر این مبنا تصویب شد. 

با احیای قطعنامه‌های شورای امنیت درباره ایران، بازگشت تحریم‌های اتحادیه اروپا هم موضوعیت و مبنای قانونی پیدا می‌کند و تصویب مجدد آن کاملا محتمل است. 

بریتانیا هم که از اتحادیه اروپا خارج شده اغلب مقررات تحریمی اتحادیه اروپا را وارد مقررات داخلی خود کرد و به‌عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت که روند اسنپ‌بک و بازگشت این قطعنامه‌ها علیه ایران را آغاز کرد، به احتمال فراوان تحریم‌های خود علیه ایران را با استناد به دستورات احیاشده شورای امنیت دوباره سر خواهد گرفت.