سه سال پس از قتل مهسا امینی؛ ورزشکارانی که کنار مردم ماندند و آن‌هایی که سلام نظامی می‌دهند

پیام یونسی پور - ایران وایر

حالا سه سال از جان باختن «مهسا (ژینا) امینی» می‌گذرد. دختری ۲۱ساله که از سقز برای دیدن پایتخت ایران به تهران سفر کرد، توسط گشت ارشاد بازداشت شد، در بازداشتگاه ارشاد به کما رفت و  ۲۵شهریور۱۴۰۱ در بیمارستان کسری جان باخت. از ساعاتی پس از انتشار خبر درگذشت مهسا (ژینا) امینی بود که خیابان‌های تهران و ساعاتی بعد شهرهای ایران، تا ماه‌ها شاهد اعتراضاتی سراسری شد.

گستردگی این اعتراضات، به جامعه ورزش ایران نیز رسید. از همان زمان بود که خط قرمزی پررنگ میان ورزشکارانی که کنار مردم کشورشان ماندند و آن‌هایی که آغوش حکومت را برگزیدند، کشیده شد. خط قرمزی که بسیاری از ملی‌پوشان را از ورزش حرفه‌ای دور کرد و برخی دیگر را به‌دلیل همراهی با سیاست‌های جمهوری اسلامی یا سکوت عامدانه در قبال سرکوب مردم، به ثبات و ثروت رساند.
***
الناز رکابی؛ بی‌صداترین فریاد اعتراض
از مشهورترین ورزشکاران ایرانی که کنشی کاملا صامت، اما رفتاری چشم‌نواز داشت، «الناز رکابی» بود. دختر صخره‌نورد ایران مهر۱۴۰۱ در جریان رقابت‌های بین‌المللی صخره‌نوردی، حجاب اجباری از سر برداشت و بدون روسری رقابت کرد. تصاویرش بلافاصله در رسانه‌های جهان منتشر شد.

پس‌از آن سفارت جمهوری اسلامی در سئول الناز رکابی را ربود و در ایران به سازمان اطلاعات سپاه تحویل داد. از آن زمان، الناز و «داود رکابی» برادر او، زیر سنگین‌ترین فشارهای امنیتی قرار داشتند. تخریب شدن خانه پدری‌ او و برادرش توسط اطلاعات سپاه، ممنوع الخروج شدن هر دو و حذف شدن‌ از اردوهای ملی، بخشی از آزار و فشارهای حکومت پس از این رفتار اعتراضی الناز رکابی بود.

«داود رکابی» ۲۰اسفند۱۴۰۳ خبر از مهاجرت خواهرش به خارج از کشور را داد و در پست اینستاگرامی خود که متنی احساسی و غم‌انگیز داشت نوشت: «کاش آنٰ‌قدر بزرگ نمی‌شدیم که بفهمیم چه داریم، چه نداریم و از زندگی چه می‌خواهیم.»
علی کریمی؛ رها کردن تمام ثروت و زندگی
نام «علی کریمی» از پاییز ۱۴۰۱، یکی از اسم رمزهای اعتراضات در تمامی ورزشگاه‌های ایران شد. دیگر فریاد زدن او برای تماشاگران روی سکوها، بازی باشگاهی یا ملی نمی‌شناشد. نام علی کریمی معنی اعتراض به سیاست‌های جمهوری اسلامی را می‌دهد.

علی کریمی ۲۵شهریور۱۴۰۱ در خارج از کشور بود که خبر درگذشت مهسا امینی را شنید. بدون تعلل، مانند دوره‌های گذشته که برای زلزله‌زندگان، سیل‌زده‌ها، آسیب به دریاچه ارومیه، درگذشت «سحر خدایاری» یا همان «دختر آبی»، شلیک سپاه به هواپیمایی اوکراین و اعتراضات مردمی به گرانی بنزین در آبان۱۳۹۸، باز هم کنار مردم کشورش ایستاد. با این تفاوت که این بار علی کریمی، تقریبا تمامی دارایی‌هایش در داخل کشور را از دست داد.

ویلای مسکونی‌ او در لواسان باوجود این‌که به نام فرزندانش بود و دارایی‌های بانکی‌اش در ایران مصادره و خودش در خارج در روزهایی که در دبی حضور داشت، مورد تهدید قرار گرفت. 
علی دایی؛ از ممنوع‌الخروج شدن، تا پلمب رستوران و طلافروشی 
«علی دایی» پس از کشته شدن «اَسراء پناهی»، دانش‌آموز دختر اردبیلی در اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران در دبیرستان شاهد این شهر، روایت‌های حکومت مبنی‌بر «خودکشی» یا «بیماری قلبی» او را دروغ خواند. او گفت که اطلاعاتی دقیق مبنی‌بر کشته شدن اسرا پناهی توسط نیروهای لباس‌شخصی در دبیرستان دارد و در صفحه اینستاگرام خود نوشت که اسرا مورد ضرب‌و‌شتم قرار گرفته بود.

علی دایی نوشته بود: «سکوت ناشی از اعمال فشار حاکمیت در برابر اعتراضات، منجر به تعرض به دانش‌آموزان بی‌گناه در مدارس و ضرب‌وشتم و ریختن خون یکی دیگر از دخترانم در زادگاهم گردیده، سکوتی که تاوان مرگ دارد.»

او ماه‌ها تحت شدیدترین فشارهای امنیتی از سوی حکومت بود. از ممنوع‌الخروجی خودش، تا بازگرداندن هواپیمای همسر و دخترش در آسمان دبی به ایران با دستور نهادهای امنیتی و پلمب جواهر فروشی و رستورانش در تهران، از جمله اتفاقاتی بود که رسانه‌ای شد.
وریا غفوری؛ بازداشت، زندان، خداحافظی اجباری 
«وریا غفوری» ۳آذر۱۴۰۱ به اتهام «توهین و تخریب تیم ملی فوتبال» و «تبلیغ علیه نظام»، توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در محل تمرین تیم فوتبال و پیش چشم فرزندانش و همین‌طور بازیکنان و مربیان این تیم، با خشونت بازداشت شد.

وریا غفوری صرفا از بازیکنان تیم فوتبال که در جام‌جهانی حضور داشتند خواسته بود که کنار مردم‌ کشورشان باشند و صدای آن‌ها را به گوش جهان برسانند.

او که به‌عنوان کاپیتان تیم استقلال شناخته می‌شد، طی سال‌های گذشته به موضع‌گیری‌های اجتماعی‌اش مشهور شده بود. وریا از معدود بازیکنان فوتبال ایران بود که در حمایت از مردم ایران در تمامی اتفاقات سیاسی و اجتماعی، از جمله اعتراضات سراسری در آبان۱۳۹۸، سقوط هواپیمای اوکراینی با حمله موشکی سپاه، اعدام نوید افکاری و اعتراضات سراسری ۱۴۰۱، کنار مردم کشورش ایستاد.

او به اجبار و با فشار نهادهای امنیتی پس از آزادی از زندان، در زمستان سال ۱۴۰۱ از فوتبال خداحافظی کرد. او ۱۰خرداد۱۴۰۲ در‌حالی‌که قصد داشت برای تماشای بازی استقلال و پرسپولیس به ورزشگاه آزادی برود، بازداشت شد. وریا غفوری پس از فوتبال، به کافه‌داری در تهران روی آورد، اما کافه‌ او بارها توسط نهادهای اطلاعاتی و امنیتی پلمب شده است.
امیر نصرآزادانی؛ بازداشت، حکم اعدام، ۲۶ سال حبس 
«امیر نصرآزادانی»، بازیکن پیشین تیم فوتبال تراکتور و سپاهان، ۲۶آبان۱۴۰۱ میان اعتراضات سراسری توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. به او اتهام دست داشتن در قتل ««اسماعیل چراغی»، سرهنگ نیروی انتظامی و دو بسیجی را وارد کردند، در‌حالی‌که بارها مدعی شد که هیچ نقشی در این اتفاق نداشته است.

«اسدالله جعفری»، رییس‌کل دادگستری اصفهان، ۲۰آذر۱۴۰۱ گفته بود که براساس کیفرخواست صادره، امیر نصرآزادانی متهم ردیف پنجم پرونده است و به اتهام «بغی»، به اعدام محکوم شده است. دادگاه تجدیدنظر در ۳اسفند۱۴۰۱، امیر نصرآزادانی را به ۲۶ سال زندان محکوم کرد.

نصرآزادانی ۵خرداد۱۴۰۴ پس از قهرمانی تراکتور در لیگ برتر فوتبال ایران، در نامه‌ای از زندان خطاب به بازیکنان تیم سابقش نوشت: «کاش به یاد من هم بودید.»
آن‌هایی که مو بریدند، کسانی که سرود نخواندند
برخی بازیکنان و تیم‌های ورزشی پس از قتل مهسا امینی، خالق اتفاقاتی خاص بودند. بازیکنان تیم ملی فوتبال ساحلی ۱۴آبان۱۴۰۱ در جریان مراسم پیش از آغاز دیدار تیم‌های فوتبال ساحلی ایران و امارات، حاضر به هم‌خوانی با سرود جمهوری اسلامی نشدند.

«سعید پیرامون»، بازیکن تیم ملی ساحلی ایران پس از گل‌زنی در این رقابت‌ها، به‌صورت نمادین حرکت «کوتاه کردن موهای سر» را اجرا کرد که نمایشی از اجرای رفتار اعتراضات مردم ایران در همان روزها بود.

بازیکنان تیم ملی فوتبال ساحلی ایران همچنین پس از رسیدن به مقام قهرمانی جام بین قاره‌ای، در مراسم دریافت جام، خوشحالی نکردند.

تیم ملی واترپلو ایران هم روز ۱۷آبان۱۴۰۱ در جریان رقابت‌های قهرمانی آسیا مقابل هند قرار گرفت. بازیکنان این تیم در زمان پخش سرود جمهوری اسلامی، حاضر به هم‌خوانی این سرود نشدند. پس‌از آن، تیم‌های ملی والیبال نشسته، تیم ملی بسکتبال مردان و تیم ملی بسکتبال زنان نیز، تن به هم‌خوانی با سرود جمهوری اسلامی ندادند.
آن‌هایی که سلام نظامی می‌دهند
در این بین، گروهی نیز مقابل این جمعیت ایستادند. «نیما نکیسا»، معترضین به قتل حکومتی مهسا امینی را «تجزیه طلب»، «معاند» و «منافق» نامید و خواستار «اشد مجازات» برای این گروه از مردم ایران شد. «علی‌رضا دبیر»، رییس فدراسیون کشتی نیز، معترضین را گروهی جاهل و فریب خورده دانست و گفت که به کشتی‌گیران ایران دستور داده بود کلمه‌ای در مورد موضوع اعتراضات یا آنچه خود او «اغتشاشات» می‌نامید& حرف نزنند.

گروهی دیگر نیز بازیکنان تیم فوتبال بودند. در جریان جام جهانی ۲۰۲۲ و اوج سرکوب معترضین مدعی شدند که «سیاسی نیستند» و سوالات خبرنگاران در مورد اتفاقات در ایران را به «هم‌گروه بودن با انگلیس و آمریکا» ارتباط دادند. همین بازیکنان پس از شماره‌گذاری شدن خودروهای وارداتی‌شان، به سرود جمهوری اسلامی در رقابت‌های کافا ۲۰۲۵ سلام نظامی دادند.