چرا احتمال دارد موجودات فضایی از وجود انسان‌ها باخبر باشند
رأی دهید
اکنون مدت‌ها است که سرگرم جستجو در آسمان‌ها هستیم. اما با وجود دهه‌ها گوش فرا دادن به امواج رادیویی و جستجو برای یافتن نشانه‌هایی از جهان‌های دیگر که حتی اندکی قابل زیست باشند، آنچه تاکنون یافته‌ایم بسیار ناچیز بوده است.
با وجود اینکه ستاره‌شناسان علاوه بر یک سیگنال رادیویی عجیب، در چند مورد محدود گزینه‌هایی را برای احتمال وجود حیات در دیگر نقاط کیهان شناسایی کرده‌اند، تا کنون هیچ‌گونه شواهد ملموسی مبنی بر وجود حیات بیگانه تشخیص داده نشده است.
اما اگر چنین چیزی وجود داشته باشد چطور؟ و اگر آنها هم در جستجو برای پیدا کردن ما باشند، آیا به وجود حیات در کره زمین پی خواهند برد؟
این پرسشی است که دانشمندان طی سال‌های اخیر در شرایطی که ناخواسته حضورمان را در کهکشان مخابره می‌کنیم، با آن مواجه بوده‌اند. جکلین فهرتی، اختر فیزیکدان در موزه تاریخ طبیعی آمریکا می‌گوید: «آینه را در فضا به سمت خودتان بگیرید، و ببینید آنها از ما چه خواهند دید؟ ما در جستجو هستیم. و این بدان معناست که احتمال دارد ساکنان جهان‌های دیگر هم در حال جستجو باشند».
تا به امروز بیش از ۵۵۰۰ سیاره فراخورشیدی را شناسایی کرده‌ایم: سیاره‌هایی که به دور ستاره‌های دیگر در کهکشان ما می‌گردند. اما چنین مشاهداتی هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارند. احتمالا تریلیون‌ها جهان دیگر در کهکشان راه شیری پراکنده شده‌اند. ما جستجو برای شکار نشانه‌های شیمیایی حاکی از فعالیت بیولوژیکی را در اتمسفر برخی از این سیاره‌ها آغاز کرده‌ایم. همچنین در جستجوی نشانه‌هایی از فناوری‌های احتمالی مورد استفاده توسط گونه‌های زیستی هوشمند هستیم: مثل امواج رادیویی که به شکل هدفمند یا تصادفی به سمت ما ارسال شده باشند.
زمین در حدود یک قرن است که آشکارا حضور خود را در کهکشان اعلام می‌کند. به گفته هوارد آیزکسون، ستاره‌شناس در دانشگاه کالیفرنیا این موضوع در فاصله سال‌های ۱۹۰۰ تا شروع جنگ جهانی دوم، زمانی که مخابره امواج رادیویی با قدرت بیشتری انجام می‌شد، بیش از همیشه قابل تشخیص بود. او می‌گوید: «این فرستنده‌ها باید قوی‌تر می‌بودند زیرا گیرنده رادیوهایی که مردم از آنها استفاده می‌کردند، به اندازه امروز حساس نبود».
از برنامه‌های تلویزیونی گرفته تا ارتباطات ماهواره‌ای، امروزه ما همچنان به مخابره امواج، اما به شکلی که کمتر قابل شناسایی است، ادامه می‌دهیم. توماس بیتی، ستاره‌شناس در دانشگاه ویسکانسین در آمریکا می‌گوید: «ایستگاه‌های رادیویی امواج‌شان را به سمت فضا مخابره نمی‌کنند. آنها این کار را به سوی زمین انجام می‌دهند». احتمال شناسایی امواج در شیوه‌های جدیدتر ارتباطی نظیر تلفن‌های همراه به مراتب کمتر هم می‌شود.
آیزکسون در آوریل امسال محاسباتی انجام داد تا دریابد آیا احتمال دارد بخشی از این امواج مخابراتی که قدرت آن به ۲۰ کیلووات می‌رسد، پس از رسیدن به فضاپیماهای دوردست و ادامه یافتن مسیرشان در فضا، به ستاره‌های دیگر برسند. او متوجه شد که تاکنون چهار ستاره و تمامی سیاره‌هایی که به دور آنها می‌گردند، این امواج را دریافت کرده‌اند، و به احتمال زیاد هزار ستاره دیگر هم تا سال ۲۳۰۰ میلادی این امواج را خواهند گرفت. آیزکسون می‌گوید: «این امواج قطعا به عنوان امواج مصنوعی شناسایی خواهند شد». تا سال ۲۰۳۱ نزدیک‌ترین ستاره فرصت دارد که علاوه بر دریافت این امواج، پیام خود را برای ما ارسال کند که این می‌تواند موضوع جالبی برای مطالعات ما در آینده باشد.
اما اگر ستاره‌شناسان بیگانه فعالانه پیگیر شناسایی حیات در دیگر نقاط کیهان باشند چطور؟ آنها ممکن است حتی پیش از دریافت امواج رادیویی از سوی ما، برای مشاهده سیاره ما تلاش کنند. اگر آنها بتوانند هنگام عبور سیاره ما از مقابل خورشید - که از آن با عنوان گذر یاد می‌شود – عبور نور خورشید از درون جو زمین را مشاهده کنند، قادر خواهند بود به تنوع گازهای موجود در آن پی ببرند.
فهرتی در سال ۲۰۲۱ پی برد نزدیک به ۲ هزار ستاره که در فاصله ۳۰۰ سال نوری از زمین قرار گرفته‌اند، در عمل قادر به مشاهده این گذر خواهند بود، که به گفته او این شامل جهان‌های بسیاری خواهد بود.
پال ریمر، اخترشیمیدان در دانشگاه کمبریج بریتانیا می‌گوید اکسیژن، نیتروژن و بخار آب بهترین نشانه‌های حیات در سیاره ما هستند که طی گذر زمین از مقابل خورشید قابل شناسایی خواهند بود. به گفته ریمر شناسایی بخار آب، حاکی از وجود اقیانوسی با ثبات روی زمین است.
دی اکسید نیتروژن همچنین می‌تواند سرنخی را درباره وجود نوعی گونه‌حیاتی هوشمند در سیاره قابل سکونت ما به دست دهد. هکتور سوکاس ناوارو، اخترفیزیکدان در موسسه اخترفیزیک جزایر قناری در اسپانیا می‌گوید «این گاز در واقع یکی از محصولات جانبی حاصل از احتراق است. بنابراین ممکن است آنها این طور استنتاج کنند که ما اینجا مشغول سوزاندن برخی مواد هستیم».
کلروفلوئوروکربن‌های حاصل از ائروسل‌ها (هواپخش‌‌ها)، مبردها و دیگر منابع هم می‌توانند نشانه‌هایی از وجود فعالیت صنعتی در سیاره ما باشند. میسی هیوستون، ستاره‌شناس در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «ما اطمینان داریم که این ترکیبات تنها در نتیجه استفاده از فن‌آوری قابل تولید هستند».
با این حال یکی از آشکارترین نشانه‌های وجود تکنولوژی در زمین، نه از راه شناسایی آلاینده‌های موجود در جو و امواج رادیویی، بلکه از راه مشاهده آلودگی نوری شهرها است. بر اساس محاسبات بیتی در سال ۲۰۲۱، سدیم ساطع‌شده از چنین نورهایی در اتمسفر یک سیاره قابل شناسایی هستند. او می‌گوید: «این نور ویژگی‌های طیفی بسیار حادی دارد که هیچ‌گاه در جریان فرایندهای طبیعی حاصل نمی‌شود».
زمین در شرایط فعلی احتمالا به اندازه‌ای شهریت پیدا نکرده است که نور آن بر اساس مولفه‌های تلسکوپ‌هایی که ما در اختیار داریم، قابل تشخیص باشد. شهرها کمتر از یک درصد از کل مساحت کره زمین را تشکیل می‌دهند. چنین چیزی با مفهوم جهان‌شهر – به معنای شهری که سراسر یک سیاره را پوشانده است – که نمونه آن را در شهر خیالی کوروسانت در جنگ ستارگان دیده‌ایم، بسیار متفاوت است. با این وجود بیتی می‌گوید اگر توسعه شهرها با سرعت فعلی ادامه یابد، تا سال ۲۱۵۰ شهرنشینی تا ۱۰ برابر سطح فعلی افزایش خواهد یافت، و ما احتمالا برای تلسکوپ‌های پیشرفته مانند یک چراغ چشمک‌زن درخشش خواهیم داشت.
اما احتمال دارد تمدن‌های بیگانه صاحب تلسکوپ‌های پیشرفته‌ای باشند که هم‌اکنون امکان مشاهده ما را دارند. بیتی می‌گوید: «این احتمال که ستاره‌شناسان بیگانه با یک تلسکوپ فضایی ۱۰۰ متری همین حالا مشغول مشاهده ما باشند، بسیار ممکن است».
حتی در صورتی که ستاره‌شناسان بیگانه تلسکوپ کوچک‌تری داشته باشند که تنها بتواند سیاره ما را در حد یک نقطه محو مشاهده کند، باز هم آنها می‌توانند به قابل سکونت بودن زمین پی ببرند. جاناتان جیانگ، اخترفیزیکدان در آزمایشگاه پیش‌رانش جت در ناسا معتقد است با در نظر گرفتن شیب و گردش زمین، می‌توان از نور ساطع‌شده از سیاره ما برای ترسیم یک نقشه نسبتا ساده از سطح آن استفاده کرد، که در آن خشکی‌ها، اقیانوس‌ها و حتی خطوط ساحلی نشان داده می‌شود. جیانگ که در سال ۲۰۱۸ از یک سفینه فضایی در منظومه شمسی برای نشان دادن این شیوه در زمین استفاده کرده بود، می‌گوید: «همین قدر که بتوانید یک نقطه نورانی را ببینید، می‌توانید آن را تجزیه و تحلیل کنید».
همه این‌ها این پرسش را مطرح می‌کند که آیا ما واقعا مایل هستیم که قابل شناسایی باشیم. بیتی می‌گوید: «در فیلم‌ها همیشه به ما حمله می‌شود».
اما در واقعیت دانشمندان بیشتر مایل هستند که حضور ما را برای جهان‌های دیگر قابل تشخیص کنند. آنها حتی گهگاه پیام‌هایی را از عمد به سوی کیهان مخابره می‌کنند. از جمله یک سیگنال رادیویی قدرتمند حاوی تصویر ساده‌ای از بشر که در سال ۱۹۷۴ توسط رصدخانه رادیویی آرسیبو در پورتوریکو ارسال شد. بث بیلر، ستاره‌شناس در دانشگاه ادینبورگ در بریتانیا می‌گوید: «من واقعا نگران سناریوهای روز استقلال نیستم».
شاید اگر مشتاق هستیم که خودمان اولین تماس را برقرار کنیم، لازم است که برای شناسایی شدن، باز هم پیام‌هایی نظیر آنچه که از رصدخانه آرسیبو ارسال شد را مخابره کنیم. تاکنون تنها چند تلاش مشابه در این زمینه صورت گرفته است. ریمر می‌گوید: «اگرفقط من تصمیم‌گیرنده بودم، همواره حضورمان را اعلام می‌کردم و امیدوارم می‌بودم که کسی پاسخ آن را بدهد. اما این تنها نظر من است. این موضوعی است که به اعتقاد من نیاز به یک تصمیم جهانی دارد».
بیتی می‌گوید اگر توافق عمومی وجود داشته باشد، یک ایده می‌تواند ساختن سازه‌های غول‌آسا در فضا، نظیر یک مثلث یا مربع به بزرگی یک سیاره با استفاده از موادی باشد که مصنوعی بودن آن برای ستاره‌شناسان بیگانه به راحتی قابل تشخیص است. او می‌گوید: «اگر واقعا بخواهیم، این اصلی‌ترین شیوه برای جلب توجه است».
در حال حاضر نشانه‌های وجود ما ساده‌تر از این ایده، اما همچنان قابل شناسایی هستند. ست شوستاک، ستاره‌شناس ارشد در موسسه ستی در آمریکا می‌گوید: «آنها {بیگانگان} برای شناسایی ما نیاز به معجزه ندارند. بلکه باید تکنولوژی مشابه ما را در مقیاس بزرگ‌تری داشته باشند».
سوال اصلی که باید بپرسیم این است: آیا کسی به این سمت نگاه می‌کند که ما را ببیند؟
