کومار درافتاده؛ چگونه از تلاش پزشکان برای نجات جان نوجوان ۱۶ ساله جلوگیری شد؟

بی بی سی:باران عباسی
بی‌بی‌سی فارسی به اسنادی دست یافته که نشان می‌دهد، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی، مانع از رساندن کمک‌های اولیه و تلاش برای نجات جان نوجوان ۱۶ ساله‌ای شدند که در جریان جنبش زن، زندگی، آزادی زخمی شده و سپس جان باخت.

کومار درافتاده در روز هشتم آبان ۱۴۰۱ در پیرانشهر کشته شد. به گفته منابع مطلع، او حدود ساعت هشت شب در میدان «محمد اوراز» هدف شلیک مستقیم ماموران با گلوله ساچمه‌ای «از فاصله ۳ متری» قرار گرفت.

با وجود این که به شدت زخمی شده بود، ماموران او را با خودرویی که پلاک شخصی داشت به اداره آگاهی پیرانشهر منتقل کردند.

منابع مطلع و شاهدان واقعه تاکید کرده‌اند که این نوجوان هنگام دستگیر شدن زنده بود و نفس می‌کشید اما، حدود ۱ ساعت و ۴۵ دقیقه بعد، هنگام انتقال به بیمارستان فاقد علائم حیاتی بود.
مرگ «قابل پیشگیری»
بر اساس گزارش اورژانس که به دست بی‌بی‌سی رسیده، امدادگران، «بعد از تماس اداره آگاهی» بر بالین مصدوم حاضر شده و او را به بیمارستان منتقل کردند.

در سربرگ گزارش‌های پزشکی و اورژانس، هویت مصدوم «مجهول‌الهویه» ذکر شده است اما توضیحات منتشر شده در آن‌ها با اطلاعات موجود درباره تاریخ و محل کشته‌شدن کومار درافتاده، بیمارستانی که به آن منتقل شد، سن و جراحات مشاهده شده بر پیکر او مطابقت دارد.

به منظور حفظ امنیت منابعی که این اسناد را در اختیار بی‌بی‌سی قرار داده‌اند، امکان انتشار اصل آن‌ها وجود ندارد.

گزارش اورژانس می‌گوید ماموران امنیتی جمهوری اسلامی مانع از «انجام هر گونه اقدام» به دست پزشکیارانی که با آمبولانس به بالین کومار رفته بودند شدند.
در این گزارش آمده کومار «در اثر تروما و برخورد ساچمه‌های گلوله‌ای دچار جراحات زیاد و فاقد علائم حیاتی بود.»

اما رساندن کمک های اولیه و تلاش برای احیای این نوجوان با ممانعت ماموران جمهوری اسلامی مواجه شد.

«نیروهای امنیتی و آگاهی … تاکید کردند که بنابه دستور، موظف به انتقال بدون درنگ مددجو به بیمارستان هستیم…بیمار بدون راه وریدی و بدون علائم حیاتی و بدون برقراری راه هوایی آنتوباسیون یا لارنژیال ماسک یا ... تحویل بخش اورژانس داده شد.»

آنتوباسیون یا لوله‌گذاری در نای به معنای قراردادن یک لوله قابل انعطاف در داخل نای است. این کار هنگامی صورت می‌گیرد که فرد نیاز به تنفس مکانیکی یا جلوگیری از استنشاق و کشیده شدن مواد خارجی (مانند محتویات حلق و معده) به داخل ریه داشته باشد.

لارنژیال ماسک یا ماسک حنجره، هم یک وسیله پزشکی است که راه هوایی بیمار را در طی فرایند بیهوشی یا زمانی که بیمار هوشیاری ندارد حفظ می‌کند.

دکتر مازیار صدری، فوق تخصص مراقبت‌های ویژه پس از دیدن این مدارک می‌گوید، گزارش بیمارستان نشان می‌دهد از آنجایی که این نوجوان پس از اصابت گلوله فورا تحت مراقبت قرار نگرفت، خون زیادی از دست داده و دچار شوک ناشی از کاهش حجم خون شده که به «ایست قلبی» منجر شده است.

«برخورد با مسائل این چنینی مانند تروما، وعوارض ناشی از گلوله، چاقو و خونریزی های شدید یک مسئله بسیار روزمره در بخش مراقب‌های ویژه است. این مسائل با درمان خیلی خوب و حمایتی کامل قابل رفع هستند و معمولا باعث مرگ نمی شوند. به محض اینکه با این بیماران برخورد می کنیم باید به سرعت درمان‌هایی مثل حمایت از راه هوایی و حمایت از گردش خون شروع شوند. اجازه اقدامات اولیه و نجات‌دهنده جان (برای کومار) داده نشده، تمام این مسائل منجر به یک مرگ کاملا غیرضروری شده که می‌شد به راحتی از آن پیشگیری شود.»

دکتر کیارش آرامش، مدیر انستیتو اخلاق زیستی در دانشگاه ادینبرو پنسیلوانیا هم تاکید می‌کند هر لحظه تاخیر در کمک به بیماری که دچار ایست قلبی شده می‌تواند فاصله بین مرگ و زندگی باشد.

«مطالعات نشان داده هر یک دقیقه که از ایست قلبی بگذرد، شانس نجات بیمار ده درصد کمتر می‌شود. از چهار دقیقه به بعد، سلول‌های مغزی شروع می‌کنند به مردن و حتی اگر فرد نجات داده شود ممکن است آسیب جدی و دائمی دستگاه عصبی مرکزی و مغزی برایش باقی بماند و اگر از ده دقیقه بگذرد دیگر فایده ای ندارد. حالا شما فرض کنید که کسی دچار ایست قلبی شده و کسانی ایستاده‌اند بالای سرش و مانع می‌شوند از این که در این فرصت طلایی به او خدمات حیاتی داده شود، این کار فرقی با کشتن یا تیراندازی به آن فرد ندارد.»
تلاش نافرجام در بیمارستان
بر اساس اسنادی که بی‌بی‌سی مشاهده کرده، کومار درافتاده، در نهایت، در ساعت ۲۱:۴۱ دقیقه به بیمارستان امام خمینی پیرانشهر منتقل شد.

در گزارش بیمارستان تائید شده که کومار هنگام رسیدن به این مرکز درمانی علائم حیاتی نداشت. انجام ۳۴ دقیقه عملیات احیای قلبی-ریوی (CPR) همه نتیجه نداد و مرگ کومار ساعت ۲۲:۱۵ ثبت شد.

دکتر کیارش آرامش اقدام بیمارستان برای نجات کومار را «خوب» توصیف می‌کند.

«دو مردمک باز و بدون واکنش به نور بوده‌اند، که این نشان‌دهنده آسیب غیرقابل برگشت به مغز است. با این وجود نباید فقط به این اتکا کرد و باید عملیات احیا شروع شود. کاری که در بیمارستان انجام شده است. ولی به این خاطر که خیلی دیر شده و مریض قبل از این، همه فرصت‌های حیاتی و طلایی نجات زندگی را از دست داده این عملیات با موفقیت روبرو نبوده است.»

در گواهی فوت کومار علت مرگ «عملکرد وسایل جنگی در خارج از جنگ و خونریزی داخلی اصابت اجسام پرتابه متعدد با سرعت بالا» عنوان شده؛ که به نظر می‌رسد اشاره به گلوله باشد.

در تصاویری که از پیکر او منتشر شده پهلوی راست و پاهای او پوشیده از آثار گلوله‌های ساچمه‌ای است.
«جنایت» از طریق ترک فعل
به گفته وکلای دادگستری در ایران، دستگیری و انتقال مصدوم به اداره آگاهی به جای بیمارستان، و همینطور جلوگیری از رساندن خدمات فوری پزشکی در قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود.

سعید دهقان وکیل دادگستری می‌گوید «جرم به معنای اخص کلمه، اعم است از فعل یا ترک فعل. در مورد کسانی که مسئولیتی دارند مثل مامور، پزشک، پرستار، و ترک فعل می‌کنند یعنی باید مسئولیتی را در زمان خودش انجام بدهند و انجام نمی‌دهند، بر اساس ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی مرتکب جنایت شده‌اند و این جنایت می‌تواند در سه حالت عمدی، شبه عمدی یا خطای محض باشد»

به گفته آقای دهقان، مامورانی که اجازه نداده‌اند پزشکان وظیفه قانونی خود را انجام دهند «مسبب وقوع جنایت» محسوب می‌شوند و اولیای دم می‌توانند علیه آن‌ها به سازمان قضائی نیروهای مسلح شکایت کنند.

«عمدی یا غیرعمدی بودن (جنایت) را باید دادگاه تشخیص دهد…حداقل مجازات در این‌گونه مواقع باید حبس باشد و از آنجایی که جنایت در موارد ترک فعل می‌تواند عمدی هم باشد می‌تواند در حد قصاص هم حکم داده شود.»

با این حال، کارنامه قوه قضائیه نشان می‌دهد، چنین پرونده‌هایی معمولا به نتیجه نمی‌رسند به خصوص که به گفته یک منبع نزدیک به خانواده کومار درافتاده، حکومت مدعی است که در جانباختن او دست نداشته است.

«ماموران می‌گفتند او را نکشته‌اند. می‌گفتند اپوزیسیون و معترضان او را کشته‌اند. خانواده زیر بار نرفت. به خانواده فشار آوردند که همان شب و در کمتر از دو ساعت بعد از کشته شدنش جنازه را دفن کنن. خانواده قبول نکرد. با اختیار خودش صبح بعد او را در روستای زیوکه دفن کردند.»
داستان کومار درافتاده، داستان صدها معترضی است که در جریان جنبش زن، زندگی، آزادی مستقیما هدف گلوله ماموران جمهوری اسلامی قرار گرفتند و بسیاری ساعاتی بعد جان خود را از دست دادند.

مشخص نیست در فاصله حدود یک ساعت و ۴۵ دقیقه بین تیرخوردن و رسیدن به بیمارستان بر کومار چه گذشت. اما بررسی گزارش پزشکان و گفته‌های کارشناسان نشان می‌دهد با رساندن فوری او به بیمارستان یا ارائه کمک‌های اولیه بعد از ایست قلبی شاید این نوجوان ۱۶ ساله امروز زنده می‌بود.