شگفتی در آسمان شب؛ انفجار کیهانی با چشمان غیرمسلح قابل مشاهده خواهد بود

یورونیوز: پیش بینی می‌شود که در چند ماه آینده یک انفجار کیهانی نادر در کهکشان راه شیری رخ دهد. این انفجار به قدری درخشنده خواهد بود که به نظر می‌رسد برای مدت کوتاهی یک ستاره «جدید» در آسمان شب ظاهر شود.

بر اساس گفته‌های ناسا، این پدیده که به «نووا» معروف است، فرصتی استثنایی برای تماشای آسمان برای کسانی است که در نیمکره شمالی زندگی می‌کنند، زیرا نوع سیستم‌های ستاره‌ای که این انفجارها در آن‌ها رخ می‌دهند در کهکشان ما رایج نیستند.

این انفجار ستاره‌ای در سیستم ستاریه‌ای به نام «تی تاج شمالی» (T Coronae Borealis) رخ خواهد داد که ۳۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. این سیستم ستاره‌ای شامل دو ستاره است: یک ستاره مرده که به « کوتوله سفید » نیز معروف است و یک ستاره غول پیکر سرخ که به دور آن می‌چرخد. غول‌های سرخ ستاره‌های در حال مرگی هستند که سوخت هیدروژنی آن‌ها در هسته تمام می‌شود. طبق گفته‌های ناسا، خورشید منظومه شمسی ما در نهایت به یکی از آن‌ها تبدیل خواهد شد.

در سیستم‌های ستاره‌ای مانند «تی تاج شمالی» این دو ستاره به قدری به هم نزدیک هستند که ماده از غول سرخ دائماً به سطح کوتوله سفید سرازیر می‌شود. این اتفاق به مرور زمان فشار و گرما را افزایش می‌دهد و در نهایت باعث انفجاری مهیب می‌شود.

برادلی شافر، استاد بازنشسته فیزیک و نجوم در دانشگاه ایالتی لوئیزیانا، می‌گوید: «همانطور که ماده روی سطح کوتوله سفید جمع می‌شود، گرم می‌شود و فشار بیشتری و بیشتری ایجاد می‌شود تا اینکه ناگهان – یک واکنش فرار رخ می‌دهد.»

او انفجار نووا را به انفجار بمب هیدروژنی در فضا تشبیه کرد و افزود که گلوله آتش ناشی از آن اساساً همان چیزی است که مردم از زمین می‌توانند ببینند. (نووا با انفجار ابرنواختر که زمانی رخ می‌دهد که یک ستاره عظیم فرو می‌ریزد و می‌میرد، متفاوت است.)

شافر می‌گوید در اوج این انفجار، آن را باید با چشم غیرمسلح دید: «این انفجار در آسمان درخشان خواهد بود، بنابراین به راحتی از خانه‌ها قابل مشاهده است.»

دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که انفجار نووا می‌تواند در هر زمانی بین حال حاضر تا سپتامبر رخ دهد. شافر می‌گوید آخرین باری که این سیستم ستاره‌ای خاص فوران کرد، به سال ۱۹۴۶ برمی‌گردد و احتمالا فوران بعدی حدود ۸۰ سال دیگر اتفاق نخواهد افتاد.

ستاره‌شناسان سراسر جهان در حال رصد فعالیت‌های سیستم «تی تاج شمالی» هستند. شافر می‌گوید هنگامی که فوران تشخیص داده شود، بهترین و درخشان‌ترین نما احتمالا طی ۲۴ ساعت بعد، زمانی که تقریباً به همان اندازه ستاره قطبی درخشان می‌شود، قابل مشاهده خواهد بود. این درخشش ممکن است چند روز با چشم غیرمسلح قابل مشاهده باقی بماند قبل از اینکه شروع به کم‌رنگ شدن کند.

بر اساس گفته‌های ناسا، حتی پس از کم‌نور شدن، علاقه‌مندان به آسمان احتمالا همچنان بتوانند با استفاده از دوربین دوچشمی به مدت یک هفته این فوران را ببینند.

سیستم ستاره‌ای «تی تاج شمالی» به طور معمول برای دیدن با چشم غیرمسلح بسیار کم‌نور است، اما علاقه‌مندان به آسمان می‌توانند با پیدا کردن صورت فلکی Corona Borealis یا تاج شمالی، محل این انفجار را پیدا کنند. این صورت فلکی به شکل یک قوس نیم دایره‌ای کوچک بین صورت‌های فلکی شناخته‌شده‌ترِ هرکول و عواء قرار دارد.

برادلی شافر، که تحقیقات گسترده‌ای روی سیستم «تی تاج شمالی» انجام داده، می‌گوید ارزشش را دارد که سعی کنید نگاهی به آن بیندازید.

وی اضافه می‌کند: «به نظر می‌رسد زمان تکرار این سیستم ستاره‌ای کمتر از ۱۰۰ سال است، اما چرخه اکثر آن‌ها طولانی‌تر از ۱۰۰۰ سال یا حتی بیشتر است.»

شافر در مقاله‌ای که سال گذشته در مجله «تاریخچه نجوم» منتشر شد، دو انفجار «گمشده‌» «تی تاج شمالی» را در اسناد تاریخی کشف کرد - یکی توسط راهبانان آلمانی در سال ۱۲۱۷ و دیگری توسط اختر شناس بریتانیایی فرانسیس ولاستون در ۱۷۸۷ ثبت شده بود.

شافر گفت: «این راهبانان نزدیک آوگسبورگ آلمان نمی‌دانستند که این پدیده چیست، اما آن‌ها این انفجار را به عنوان یکی از دو رویداد مهم سال برجسته کردند.» آن‌ها در زبان لاتین آن را «signum mirabile» نامیدند که به معنی «فال نیک» ترجمه می‌شود. تصور می‌شد که این یک نشانه‌ی خوب است.

اما تعیین زمان دقیقِ زمانی که علاقه‌مندان به آسمان فرصت دیدن این «فال نیک» را خواهند داشت، کار دشواری است.

شافر گفت: «ممکن است حتی امشب هم رخ دهد. به احتمال زیاد طی چند ماه آینده و به احتمال خیلی زیاد قبل از پایان تابستان اتفاق خواهد افتاد.»