چرا حفظ ژنتیک درختان کهن زمین مهم است
رأی دهید
در سال ۲۰۰۵ ناگهان چندین درخت کاج پوندروسای چند صدساله در ۶ هکتار جنگلی که در دامنه‌های شمالی کوه‌های راکی در مونتانا دارم، خشک شدند و مردند. کمی بعد فهمیدم یک نوع سوسک به نام سوسک کاج کوهستانی که به‌اندازه پاک‌کن ته مداد است دلیل مرگ درخت‌ها بودند. این سوسک‌ها در تنه درختان لانه میکنند.
سال بعد تعداد درخت‌هایی که از دست رفتند به شکل تصاعدی بیشتر شدند. احساس ناتوانی می‌کردم. از دیدن نابود شدن این درختان عظیم و سر به فلک کشیده در سوگ بودم و هیچ راهی برای توقف آن روند پیدا نمی‌کردم.
هرچند حشراتی که در ناحیه ما زندگی می‌کردند دلیل ظاهری مرگ درختان بودند اما دلیل اصلی مرگ بی‌سابقه درختان در ایالتی که در آن ساکن هستم و در تمام نواحی اطراف کوه‌های راکی این است که زمستان‌ها آن‌طور که باید سرد نیستند. وقتی در اواخر دهه ۷۰ ساکن مونتانا شدم، زمستان‌ها دمای هوا به منفی۳۴ درجه یا حتی منفی۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسید و این سرما می‌توانست تا هفته‌ها ادامه داشته باشد. سردترین دمای ثبت‌شده در مونتانا منفی۵۷ درجه سانتی‌گراد است. در سال‌های اخیر حداقل دمای زمستان مونتانا به‌ندرت به منفی ۱۸ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و اگر هم به این حدود برسد، تنها یک یا دو روز طول می‌کشد. این میزان سرما اصلاً برای کشتن سوسک‌های کاج کافی نیست. این سوسک‌ها یک نوع مکانیسم ضد یخ طبیعی برای محافظت از خوددارند.
در طول سه سال بیش از ۹۰ درصد درختان جنگل نابود شدند. از کسانی که کارشان قطع درخت است خواستیم بیایند و درخت‌ها را قطع کنند و چوب آن‌ها را به کارخانه‌ای ببرند. در کارخانه آن‌ها را تبدیل به خمیر کردند و مقوا ساختند.
از بین رفتن درختان فقط محدود به ناحیه ما نبود. در سراسر مناطق شمال غربی ایالات‌متحده آمریکا درختان در حال نابودی بودند. بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۷ در منطقه برتیتش کلمبیا ۸۰ درصد درختان کاج قدیمی که چوب آن‌ها مصرف می‌شود، از بین رفتند.
این مناطق به‌جای اینکه جز مناطق جذب‌کننده کربن باشند، حالا تبدیل به تولیدکننده کربن شده‌اند. در غرب ایالات‌متحده هم درختان در حال نابود شدن هستند. چند سال پیش ۱۲۹ میلیون درخت در کالیفرنیا از بین رفتند.
تجربه‌ای که از دیدن نابود شدن درخت‌های جنگلم به دست آوردم باعث شد علاقه و کنجکاوی مجددی به اینکه چه دارد بر سردرختان مونتانا و در سطح جهان می‌آید پیدا کنم. از آن زمان تا امروز که نزدیک به دو دهه می‌شود، در حال جستجو و بررسی زندگی و مرگ درختان و جنگل‌ها بوده‌ام.
درختان آب ما را تمیز و تصفیه میکنند، بر هوا تأثیر دارند، برای ساختمان‌سازی چوب فراهم میکنند و یکی از منابع غذایی ما و بسیاری از حیواناتی هستند که آن‌ها را می‌خوریم. درختان حتی به‌نوعی در ارتباط با ستارگان هستند. بااین‌وجود دانش ما درباره اهمیت آن‌ها به طرز شگفت‌آوری کم است.
ما در ضمن دانش کمی درباره ژنتیک درختان داریم. به‌عنوان‌مثال درباره تأثیر طولانی‌مدت قرن‌ها قطع کردن بزرگ‌ترین و مقاوم‌ترین درخت‌ها برای استفاده از چوب، روی ذخیره ژنتیکی آن‌ها اطلاعات کافی نداریم. از طرف دیگر نمی‌دانیم درخت‌هایی که توانسته‌اند تا اینجا دوام بیاورند و زنده بمانند، چطور خواهند توانست خود را با هوای گرم‌تر و خشک‌تر کره زمین تطبیق بدهند.
در چند سال اخیر دانشمندان متوجه اهمیت ژنتیک درختان کهن‌سال شده‌اند و شواهد و مدارکی پیداکرده‌اند که نشان میدهند درختان کهن‌سال نقش حیاتی در آینده جنگل‌های کره زمین خواهند داشت.
این تحقیق حاصل تلاش یک گروه از متخصصان است که علاقه‌مند به درختان هستند و تلاش میکنند بعضی از عظیم‌ترین درختان کهن‌سال را به‌نوعی بازتولید و دوباره بکارند تا به‌این‌ترتیب بتوان دی ان ای آن‌ها که متعلق به زمان‌های بسیار دور است را محافظت کرد. آن‌ها این پروژه را کتابخانه‌های زنده می‌نامند.
به نظر می‌رسد ایده آن‌ها در آینده می‌تواند عملی شود.
او مشغول تحقیق درباره بحرانی است که جنگل‌ها جهان را فراگرفته و به‌عنوان استادیار اکولوژی در دانشگاه نیومکزیکو تدریس می‌کند.
سال‌ها پیش همراه او در هکتار ها از جنگل‌های رو به نابودی و خشک‌شده درختان کاج پینیون در نزدیکی سنتا فه قدم می‌زدم. دلیل این نابودی خشکی و کم‌آبی بود. وقتی به‌تازگی دوباره دیدمش گفت مرگ جنگل‌ها در سراسر جهان افزایش پیداکرده است.
آلن یکی از اعضا گروه کوچکی از محققان است که با دقت هرچه‌تمام‌تر مشغول بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی در سراسر جهان روی درختان کهن‌سال هستند. درختانی که در جنگل‌هایی حداقل چند صدساله رشد کرده اند. درخت‌هایی که همه آن‌ها را می‌شناسیم و دوستشان داریم. مخصوصاً جنگل‌های بسیار قدیمی. موضوع تحقیق آن‌ها بسیار پیچیده است. آلن با اشاره به نتایج آزمایش‌هایی که در دهه گذشته منتشرشده‌اند می‌گوید همه این نتایج به تأثیری که گرمایش کره زمین بر این اکوسیستم‌ها دارند دلالت میکنند.
یکی از اولین نتایج در سال ۲۰۱۲ منتشر شد و آلن آن را با همکاری محقق دیگری نوشته است. در این تحقیق، داده‌های به‌دست‌آمده از حلقه‌های تنه درختان در کنار آمار تغییرات آب‌وهوا و پیش‌بینی روند این تغییرات در آینده در جنوب غربی آمریکا، در کنار هم بررسی‌شده‌اند. طبق این بررسی‌ها خشک‌سالی‌های شدید آینده که ناشی از تغییرات اقلیمی هستند می‌توانند تأثیرات بسیار مخربی بر جنگل‌های منطقه بگذارند.
نکته اصلی حاصل از این بررسی‌ها این است که روند افزایش دمای هوا روندی خطی است اما توانایی اتمسفر برای نگه‌داشتن رطوبت در خود به شکل تصاعدی افزایش پیدا می‌کند. این یعنی اتمسفر زمین با سرعتی به‌مراتب بیشتر تشنه و تشنه‌تر می‌شود و در خشک‌سالی‌ها میزان بیشتری از آب موجود در خاک، درختان و گیاهان جذب اتمسفر خواهد شد.
دومین تحقیقی که گزارشش در سال ۲۰۱۲ منتشر شد متعلق به یک گروه محقق استرالیایی بود.این گزارش حاوی داده‌هایی درباره آوندهای آب‌رسان داخل تنه درختان و مسیری بود که آب از ریشه درخت تا بالاترین شاخه‌های خود طی می‌کند. این تحقیق شامل صدها نوع مختلف درخت می‌شد.
این تحقیق نشان داد هر چه خشک‌سالی‌ها با گرمای شدیدتری همراه باشند با سرعت بیشتری آب جنگل‌ها را بیرون می‌کشند و در بسیاری از مناطق درختان دیگر نمی‌توانند با استرس حاصل از این میزان آب از دست دادن پیش بروند و دچار وضعیتی شبیه انسداد عروق می‌شوند.
سومین تحقیق که گزارش نهایی‌اش در سال ۲۰۱۵ منتشر شد میزان آسیب‌پذیری درختان در سراسر جهان در برابر خشک‌سالی‌ها را بررسی می‌کند.
بر اساس این گزارش انواع مختلف جنگل‌های وسیع از آریزونا تا الجزایر تا آلبرتا و آرژانتین، چه مرطوب چه خشک، با روندی بی‌سابقه و به دلیل گرما و خشک‌سالی روبه‌مرگ هستند.
درنهایت می‌توان گفت خشک‌سالی‌های همراه با دمای بالا بسیار بیشتر از قبل رخ میدهند، دمای آن‌ها هم بسیار افزایش داشته است و فشاری که بر درختان وارد می‌شود به نقطه غیرقابل‌بازگشت رسیده است.
دوره‌های سخت آب و هوایی دارند سخت‌تر می‌شوند. «رویدادهای بسیار حادی در حال اتفاق افتادن هستند. به‌عنوان‌مثال دمای جنگل‌های بریتیش کلمبیا به ۴۹ درجه سانتی‌گراد رسید.»
درخت‌هایی که بیشتر از همه در خط مقدم هستند و از تغییرات آب‌وهوا آسیب می‌بینند درختان کهن‌سال هستند که بسیاری از آن‌ها ارتفاعی بیشتر از ۶۱ متر دارند و گاهی به ۹۱ متر هم می‌رسند.
«یکی از دلایلی که باعث می‌شود درختان کهن‌سال و عظیم بیشتر در معرض خطر باشند این است که هزینه بقا برای آن‌ها بسیار بیشتر است.» یا آن‌طور که آقای هاموند توضیح می‌دهد: «آن‌ها صورت‌حساب سنگین‌تری برای پرداخت دارند.» آن‌ها به آب بیشتری نیاز دارند و برای رساندن آب به بالاترین شاخه‌ها باید انرژی بیشتری صرف پمپ کردن آب کنند. خشک‌سالی می‌تواند آن‌ها را نابود کند و یا چنان ضعیفشان کند که طعمه آفت‌ها و حشرات شوند و یا در اثر آتش‌سوزی یا بیماری از بین بروند.»
تکرار بی‌وقفه و بافاصله کم خشک‌سالی‌ها همچنین به این معنی است که درختان فرصت کمتری برای بهبود یافتن از تأثیرات آن‌ها دارند. آنا تروگمن، استادیار دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا که درباره تأثیرات تغییرات اقلیمی بر درختان مطالعه می‌کند چنین توضیح می‌دهد: «بعد از به پایان رسیدن یک دوره خشک‌سالی و بعدازآنکه درختان به‌خوبی آبیاری شده‌اند، آن‌ها فرصتی پیدا میکنند که دوباره رشد کنند و اندام‌ها آسیب‌دیده‌شان ترمیم شود. اما اگر دفعات خشک‌سالی بیشتر شود و پشت سر هم اتفاق بیفتد، می‌تواند موجب تأثیر طولانی‌مدت تری بر درختان شود زیرا آن‌ها امکان و فرصت ترمیم پیدا نمی‌کنند.»
درختان بزرگ و قدیمی بیشتر در معرض آسیب هستند.
این مسئله از جنبه دیگری هم مشکل‌زا است. این درخت‌ها نه‌تنها عظیم، کهن‌سال و حیرت‌انگیزاند بلکه ذخیره کننده‌های مهم کربن هستند و با این کار از گرم شدن سریع کره زمین جلوگیری میکنند. ۱ درصد از بزرگ‌ترین درختان، ذخیره کننده ۵۰ درصد از ذخایر کربنی جنگل ها هستند.
درحالی‌که ما در حال آموختن واقعیت‌های اولیه در این زمینه هستیم، آسیب‌های بی‌بازگشت به آینده درختان همچنان ادامه‌دارند. سوزان سیمارد، اکولوژیستی که در دانشگاه بریتیش کلمبیا کار می‌کند در تحقیقاتش متوجه نوعی از رابطه فامیلی بین درختان شده است. درختان به‌واسطه ریشه‌ها و قارچ‌هایی که دارند با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و منابعی را بین یکدیگر به اشتراک می‌گذارند.
دایانا برسفورد، نویسنده و محقق می‌گوید گازهای اضافی که درختان از خود ساطع میکنند، ازجمله ترپن ها و لیمونن ها، آنتی‌بیوتیک‌هایی طبیعی هستند. آن‌ها همچنین خاصیت ضدویروسی و محافظت شیمیایی دارند و کمک میکنند طبیعت ازجمله انسان‌ها سلامت بمانند.
هاموند و آلن پیش‌بینی میکنند که مرگ‌ومیر درختان بزرگ و جنگل‌های کهن‌سال گسترده‌تر شود. تحقیقات نشان میدهند جنگل‌های جدیدی که در جهان در حال ایجاد شدن هستند با جنگل‌های قدیمی تفاوت‌های بسیاری دارند. بخشی از این تفاوت به خاطر شرایط جدید آب و هوایی است که گرم‌تر و خشک‌تر است.
آقای هاموند می‌گوید: «جنگل‌ها در حال کوتاه‌تر شدن هستند. آن‌ها در حال جوان‌تر شدن هم هستند و گونه‌های غالب در آن‌ها در حال تغییرند. درختان به حیات خود ادامه خواهند داد و برای مدت‌های طولانی همچنان در کنار ما خواهند بود اما آن‌ها تغییر خواهند کرد.»
اما چه‌کار باید کرد؟ کم کردن دی‌اکسید کربن هوا به‌منظور کم کردن سرعت گرم شدن زمین اولین کار در فهرست کارهایی است که باید انجام بدهیم. اما این کار ممکن است تا چند دهه کمک مستقیمی نکند.
در بعضی جاها کم کردن مکانیکی تراکم درختان یا آتش زدن کنترل‌شده می‌تواند کمک کند. بعضی جنگل‌ها در هر جریب (معادل ۰.۴۰۴ هکتار) مساحت خودبین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درخت‌دارند و این یعنی رقابت سنگینی برای آب در جریان است. یک جنگل سالم باید یک‌دهم این تعداد، درخت داشته باشد.
آبیاری بعضی از سکوا ها هم یکی از راه‌های موجود است.
تلاش‌های بسیار زیادی هم برای شبیه‌سازی بعضی از بزرگ‌ترین این درخت‌های غول‌آسا در جریان است.
این پروژه‌ای بود که به‌طور شخصی شروع شد و پروژه درختان قهرمان نام گرفت. دیوید میلارک جز چهارمین نسل کشاورزانی است که درختان سایه‌دار پرورش میدهند. او با مراجعه به مرکز ثبت درختان بزرگ، فهرستی که در سازمان غیردولتی جنگل‌های ایالت متحده در واشنگتن دی سی نگهداری می‌شود، به دنبال بزرگ‌ترین درختان از همه گونه‌های موجود گشت. او و پسرش جرد به هر جا که درختی قهرمان وجود داشت رانندگی می‌کردند و از صاحب درخت اجازه می‌گرفتند تا از آن درخت نمونه‌برداری کنند.
آن‌ها نردبان را از پشت کامیون بیرون می‌آوردند. جرد از درخت بالا می‌رفت تا چند تا از شاخه‌های کوچک درخت را به‌عنوان نمونه بردارد. این نمونه‌ها به گلخانه مخصوص پرورش نهال‌ها فرستاده می‌شد تا از روی آن کپی‌هایی پرورش داده شود.
بعد میلارک و پسرش این نهال‌های کلون شده را در مکان‌های مختلفی مانند پارک‌ها یا قبرستان‌ها می‌کاشتند و آن را آرشیو زنده درختان نامیدند. ایده اصلی آن‌ها حفظ نمونه ژنتیکی درختان ۸۰۰، ۲۰۰۰ یا ۵۰۰۰ ساله در مناطق مختلف جهان بود تا در صورت نابودی درخت اصلی، نمونه‌ای از آن وجود داشته باشد.
میلارک وقتی در سال ۲۰۰۱ در حال تهیه گزارشی درباره کارشان بودم گفت: «نمونه ژنتیکی درختان بزرگ و قدیمی در حال از بین رفتن است. یک نفر باید آن‌ها را کلون و آرشیوی درست کند. هیچ‌کس نمی‌داند اطلاعات آن‌ها چه معنی دارد.»
پروژه میلارک بیشتر از همه بر قدیمی‌ترین و نمادین‌ترین درختان ایالات‌متحده آمریکا متمرکز است. ازجمله درختان سرخدار و سکویا ها. در طول دو دهه گذشته شاهد فعالیت تیم او بوده‌ام. آن‌ها از بلندترین درختان جهان بالا می‌روند تا بتوانند چند برگ جوان سوزنی از نوک درخت را بچینند. این برگ‌های سوزنی بهترین نمونه برای کلون کردن هستند.
یکی از فوق‌العاده‌ترین درخت‌ها که آن نمونه‌گیری شد درختی بود از خانواده درختان سرخدار به نام درخت آبشار، که گونه‌ای از سکویا است و در زمینی شخصی در منطقه میانی کالیفرنیا ردگیری شد. درختی به عظمت یک وال دریایی که تنه آن به رنگ قرمز مایل به نارنجی بود و وقتی انسانی کنار آن می‌ایستاد بسیار کوچک به نظر می‌رسید.
عکسی از این درخت جلد کتاب من شد. کتابی که داستان خانواده‌ای کشاورز و پرورش‌دهنده درختان سایه‌دار را روایت می‌کند که با تلاشی دون کیشوت وار سعی میکنند بزرگ‌ترین درختان و گیاهان جهان را نمونه‌گیری و کلون کنند.
در این فاصله من مشغول پروژه‌های دیگری شدم اما در تابستان ۲۰۲۱ تجربه ۲۰ ساله‌ام با میلارک دوباره به یادم آمد. جنگل‌های مشهور سکویا در کالیفرنیا گرفتار آتش شدند و یک‌پنجم درختان از بین رفتند. یکی از آن‌ها همان درخت آبشار بود که کاملاً سوخته و زغال شده بود.
تا مدت‌ها تصور می‌شد این درختان نابود نشدنی‌اند اما در سال‌های اخیر تعداد زیادی از این درختان از بین رفته‌اند. کرستی بریگام، رئیس مدیریت منابع و علوم پارک ملی سکویا و کنیگز کانیون گفت: «آنچه الآن می‌بینیم این است که آتش‌سوزی‌ها می‌توانند سکویا های غول‌پیکر را به تعداد زیاد بسوزانند و نابود کنند. دلیل اولیه این تاریخ ۱۰۰ ساله کنترل و اطفا حریق است اما با خشک‌سالی‌هایی که همراه با دمای بسیار بالا هستند این شرایط به‌مراتب بدتر شده است.»
از بین رفتن الگوی ژنتیکی درختان سکویا یکی از نگرانی‌ها است: «ما نمی‌دانیم چه مقدار از این ذخایر ژنتیکی را ازدست‌داده‌ایم. اما تا همین‌جا هم میدانیم درباره گونه‌ای از درختان صحبت می‌کنیم که تا امروز تنوع ژنتیکی‌اش محدودیت‌ها زیادی به خود دیده است و فقط در ۷۸ جنگلزار پیدا می‌شوند. گسترش آتش‌سوزی‌های طبیعی تا اینجا ۱۹ درصد از جمعیت درختان غول‌پیکر را از بین برده‌است. در یک جنگلزار، ۸۰ درصد درختان از بین رفته‌اند.»
پروژه‌ای که آقای میلارک آغاز کرد امروز به آرشیو درختان تاریخی آرک آنجل تغییر نام داده است. آن‌ها هنوز مشغول کلون کردن درختان هستند. آن‌ها در کالیفرنیا دنبال گونه‌های گم‌شده‌ای از درختان سکویا هستند که ملارک معتقد است در صورت پیدا شدن می‌توانند رکود جدیدی در اندازه درختان ثبت کنند.
آن‌ها همین‌طور در جنگل زارهای قدیمی درخت می‌کارند. او می‌گوید: «ما ۷۵ درخت سرخ چوب که از درختان قدیمی کلون کرده‌ایم را در پرسدیو کاشته‌ایم.» او به منطقه‌ای اشاره می‌کند که به‌تازگی در آن‌یک پایگاه نظامی به پارک تبدیل‌شده است. او ادامه می‌دهد: «ما ۴۱ درخت سکویا هم در شهرهای ناحیه پاگت ساوند در راستای برنامه مهاجرت کمکی کاشته‌ایم.»
در پاییز سال ۲۰۲۱ این گروه که درختان کلون شده را گلخانه‌های خود پرورش میدهند، نسخه کلون شده‌ای از درخت آبشار و دیگر درختان را کاشتند. آن‌ها همین‌طور دانه‌های این درختان را در جنگل‌هایی که در اثر آتش‌سوزی‌های تابستان از بین رفته‌اند و در مناطق شمالی که به علت گرم شدن هوا و آینده‌ای گرم‌تر شرایط نامناسبی خواهند داشت، پراکنده‌اند. آقای میلارک می‌گوید: «یک درخت ۲۰۰۰ ساله حتماً چندین نکته بیشتر از ما درباره بقا می‌داند.»
اهمیت بالقوه پرورش درختان از ژن درختان قدیمی تیموتی اسمیت، آهنگساز و تهیه‌کننده موسیقی که گرداننده پروژه ایدن در ناحیه کورنوال بریتانیا است را تشویق کرد تا ۴۹ عدد از درختان کلون شده آرشیو درختان تاریخی آرک آنجل را در مجموعه خود بکارد. پروژه ایدن هزاران گونه گیاهی از سراسر جهان را نگهداری می‌کند. آقای اسمیت می‌گوید: «وقتی آن‌ها را کاشتیم ۰.۹ متر بودند. نهال‌های جوان بلندی بودند و حالا به ۴.۶ متر رسیده‌اند. همه‌شان زنده مانده‌اند.»
نتیجه یک مطالعه علمی که اخیرا منتشر شد روش کار میلارک در حفظ و نگهداری از ژن‌های درختان قدیمی را تأیید کرد. این مطالعه نتیجه می‌گیرد درختان قدیمی و کهن‌سال به شکل چشمگیری به تنوع ژنتیکی کمک میکنند و درنتیجه در بالا بردن مقاومت درازمدت جنگل‌های اطرافشان و توانایی آن‌ها در تطبیق با شرایط جدید اهمیت دارند.
چاک کنون، یکی از نویسندگان این گزارش تحقیقی و مدیر مرکز علوم درختان مورتون آربورتوم در ایالت ایلینوی می‌گوید: «این درختان کهن‌سال به‌مثابه کسانی هستند که توانسته‌اند در چرخه‌های طولانی حیات رشد کنند و زنده بمانند. ترکیب مخصوصی از ژن‌ها که در خود دارند می‌توانند مانند پلی به قرن‌های آینده عمل کنند و ژن‌هایی فراهم کنند که تحت شرایط اقلیمی حاد که صدها سال وجود نداشته‌اند بسیار مفید باشند. آن‌ها نقش حیاتی در توان تطابق یافتن جنگل‌ها در درازمدت دارند.»
آقای کانن می‌گوید باوجوداین نقش حیاتی، تحقیق کمی در مورد ژنتیک درختان کهن‌سال انجام‌شده است. زیرا درختان کهن‌سال کمیاب هستند و شناسایی آن‌ها مشکل است. به همین دلیل به نظر او فعالیت‌های شبیه‌سازی آرشیو درختان تاریخی آرک آنجل بسیار مهم هستند.
او ادامه می‌دهد: «یادگیری حفاظت از این عناصر زنده بی‌نهایت باارزش است زیرا کمک می‌کند ترکیبات منحصربه‌فرد ژنتیکی که درختان دارند را از دست ندهیم.» اساساً نگهداری از نمونه‌هایی از درختان کهن‌سال می‌تواند به جنگل‌های دیگر کمک کند تنوع ژنتیکی خود را بالا ببرند و بتوانند بهتر با شرایط به‌سرعت در حال تغییر کره زمین تطابق پیدا کنند.
این روزها وقتی در زمینم به پیاده‌روی می‌روم از دیدن رویش دوباره درخت‌های کاجی که ازدست‌داده بودم احساس دلگرمی و امیدواری می‌کنم. آن‌ها جایگزین پدربزرگ‌هایشان که زمانی آنجا رشد کرده بودند نیستند اما جنگل‌های کوهستانی این منطقه یاد آن‌ها را فراموش نکرده‌اند. لااقل نه هنوز.
دیگر نمی‌توانیم جنگل‌ها و درختان را ندیده بگیریم. حیات آن‌ها به‌شدت در معرض خطر است و بهای از دست دادن آن‌ها، غیرقابل‌تصور است.
جیم رابینز نویسنده کتاب مردی که درخت کاشت است که توسط شرکت اشپیگل و گارو در ایالات‌متحده منتشرشده است.
