چشم‌انداز داشتن فرزند برای زوج‌های همجنس؛ دانشمندان موش‌هایی با «دو پدر بیولوژیکی» تولید کردند

 تحقیقات علمی روی موش آزمایشگاهی
تولید پستانداری با دو پدر بیولوژیکی راه را برای درمان‌های جدید ناباروری در انسان و همچنین چشم‌انداز داشتن فرزند بیولوژیکی برای زوج‌های همجنس در آینده هموار می‌کند.

کاتسوهیکو هایاشی که این پروژه را در دانشگاه کیوشو در ژاپن هدایت می‌کرد و به عنوان پیشگام در زمینه تخمک‌ها و اسپرم‌های رشدیافته در آزمایشگاه شهرتی بین‌المللی دارد، گفت: «این اولین مورد از ساخت تخمک‌ پستانداران قوی از سلول‌های نر است.»

دکتر هایاشی که روز چهارشنبه نتایج این تحقیق را در سومین اجلاس بین‌المللی ویرایش ژنوم انسانی در موسسه فرانسیس کریک در لندن ارائه می‌کرد، گفت «از نظر فنی» امکان ایجاد یک تخمک انسانی زنده از سلول‌های نر در طی یک دهه آینده وجود دارد. این در حالی است که شماری دیگر از دانشمندان می‌گویند این جدول زمانی «خوش‌بینانه» است، چرا که دانشمندان هنوز تخمک‌های انسانی پرورش‌یافته از سلول‌های ماده را در آزمایشگاه ایجاد نکرده‌اند.

پیش از این دانشمندان موش‌هایی را تولید کرده بودند که از طریق زنجیره‌ای از مراحل پیچیده شامل فرایندهای مهندسی ژنتیک دارای دو پدر بیولوژیکی بودند. با این حال این اولین بار است که تخمک‌های زنده از سلول‌های نر کشت می‌شوند و این مسئله پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دهد.

تیم دکتر هایاشی اکنون در تلاش است تا این دستاورد را با سلول‌های انسانی تکرار کند. محققان می‌گویند در این راه موانع قابل توجهی در برابر استفاده از تخمک‌های پرورش‌یافته در آزمایشگاه برای اهداف بالینی وجود خواهد داشت. یکی از این موانع نحوه ایجاد ایمنی پایدار در این تخمک‌ها است.

به گفته منتقدان، انتقال این تکنیک به سلول‌های انسانی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد چرا که سلول‌های انسانی برای تولید تخمک بالغ به دوره‌های بسیار طولانی‌تری از کشت نیاز دارند که این به نوبه خود می‌تواند خطر تغییرات ژنتیکی ناخواسته در سلول‌ها را افزایش دهد.

آقای هایشی اضافه کرد: «اگر مسئله ایمن بودن این روش تضمین شود، شخصاً طرفدار آن هستم که این تکنیک به صورت بالینی استفاده شود تا دو مرد بتوانند بچه دار شوند. هرچند از نظر دیگر مطمئن نیستم که بتوان از آن برای تولید مثل استفاده کرد چرا که دیگر این مسئله صرف علمی نخواهد بود، بلکه مسئله‌ای مربوط به جامعه است.»

پزشکان می‌گویند از تکنیک جدید می‌توان برای درمان انواع شدید ناباروری از جمله زنان مبتلا به «سندرم ترنر»، که در آن‌ها یک نسخه از کروموزوم ایکس وجود ندارد یا تا حدی از بین رفته است، استفاده شود. دکتر هایاشی می‌گوید که این کاربرد، انگیزه اصلی این تحقیق بوده است.

دانشمندان برای این کار با بهره‌گیری از یک توالی پیچیده، سلول پوستی حامل ترکیب کروموزوم XY مردانه را به یک کپی با نسخه کروموزومی XX تبدیل کردند. در این روش با استفاده از سلول‌های بنیادی، کروموزوم Y این سلول‌ها حذف شد و با یک کروموزم X که از سلول دیگر قرض گرفته شده بود جایگزین شد.

هایاشی گفت: «بزرگترین ترفند و نقطه عطف کار ما تکرار کروموزوم X بود. ما سعی کردیم سیستمی برای تکثیر کروموزوم X ایجاد کنیم.»

محققان سلول‌ها را سپس در یک ارگانوئید تخمدان (سیستم طراحی‌شده نظیر تخمدان موش) کشت دادند. هنگامی که تخمک‌ها با اسپرم طبیعی بارور شدند، دانشمندان حدود ۶۰۰ نطفه جنینی را به دست آوردند و پس از کاشتن آن‌ها در موش‌های جایگزین در نهایت هفت توله موش به دنیا آمدند.

دانشمندان می‌گویند به لحاظ بهره عملیاتی، این میزان موفقیت تقریبا یک درصد کمتر از کارآیی لقاح با تخمک‌های طبیعی ماده بوده است که در آن‌ها ۵ درصد از جنین‌ها تولد زنده داشتند.

بچه موش‌ها سالم به نظر می‌رسیدند، طول عمر و رشد طبیعی داشتند و پس از بلوغ صاحب بچه شدند.

پروفسور آماندر کلارک، محقق آزمایشگاهی در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید تکرار این کار برای سلول‌های انسانی «جهشی بزرگ» خواهد بود چرا که دانشمندان تا به حال نتوانسته‌اند تخمک‌های انسانی رشد‌یافته در آزمایشگاه از سلول‌های ماده را تولید کنند.