پیش‌بینی مرموز زلزله ترکیه ۳ روز قبل از وقوع؛ دانشمندان چه می‌گویند؟
رأی دهید
زمین لرزه ۷.۸ ریشتری در ساعات اولیه بامداد روز دوشنبه در جنوب ترکیه به وقوع پیوست. زمین لرزه‌ای که تا کنون بیش از ۵ هزار کشته و ده‌ها هزار زخمی برجا گذاشته است، در حالی که عملیات امداد و نجات همچنان ادامه دارد.
اما در شرایطی که هیچ منبعی برای پیش‌بینی زمین لرزه‌ها وجود ندارد، چگونه فرانک هوگربیتس توانسته آن را پیش‌بینی کند؟
فرانک هوگربیتس کیست؟
آقای هوگربیتس در رشته‌ای آکادمیک و مرتبط با زمین‌شناسی فعالیت ندارد، با این حال در وبسایتی با نام «بررسی جغرافیای هندسی منظومه شمسی» (SSGEOS) نتایج تحقیقات خود را منتشر می‌کند.
طبق آن‌چه در این وبسایت آمده، هدف او «پایش ارتباط هندسی اجرام آسمانی و زمین لرزه‌ها» است. این تیم ادعا می‌کند شواهدی در دست دارد که نشان می‌دهد «وضعیت هندسی خاصی در منظومه شمسی می‌تواند باعث وقوع زلزله‌های بزرگ در زمین شود.»
وی در توئیت خود که روز جمعه منتشر شده بود نوشته بود: «دیر یا زود یک زلزله حدود ۷.۵ ریشتری در این منطقه (جنوب مرکزی ترکیه، اردن، سوریه، لبنان) رخ خواهد داد.»
برایان گانسلر، زمین‌شناس، با بیان اینکه فرضیات آقای هوگربیتس هیچ ارزشی ندارند می‌گوید: «این بسیار ساده است؛ هم‌ترازی سیاره‌ها هیچ تاثیری بر زمین‌لرزه بر روی کره زمین ندارد.»
راجر موسون، زمین‌شناس با ۳۵ سال تجربه و رئیس بخش خطرات لرزه‌ای در سازمان زمین‌شناسی بریتانیا، به نشریه نیوزویک گفت: «پیش‌بینی باید زمان، مکان و قدرت را بیان کند. ‘دیر یا زود’ یک زمان را تشکیل نمی‌دهد در نتیجه او زلزله را پیش‌بینی نکرده است.»
دیوید روتری، پروفسور علوم زمین سیاره‌ای در دانشگاه فرای، درباره ادعاهای این فرد می‌گوید: «نیروهای جزر و مدی در زمین، که از تغییر هندسی نسبت به سیارات دیگر ناشی میشود، بسیار کوچک هستند. جزر و مدهای حاصل از ماه بر روی زمین بزرگتر هستند و به احتمال زیاد می‌توانند محرک فوری زلزله باشند اما با این وجود تنها کاری که آنها انجام می‌دهند این است که به عنوان وارد کننده ضربه نهایی عمل کنند و زمین لرزه‌ای را آغاز کنند که به هر حال در شرف وقوع بوده است. در واقع زمین‌لرزه‌ها اتفاق می‌افتند به این دلیل که در دراز مدت با افزایش فشار روی پوسته‌ها و لایه‌ها، به آستانه بحرانی نزدیک شده‌اند.»
او اضافه کرد: «من می‌توانم بگویم که ‘دیر یا زود’ یک زمین‌لرزه ۷ ریشتری در نیمه گسل شرق آناتولی رخ خواهد داد. من درست می‌گویم، اما به عنوان پیش‌بینی ارزشی نخواهد داشت.»
در واقع هرچند در ظاهر زمان‌بندی توییت، درست چند روز قبل از وقوع زلزله، ممکن است حالت پیش‌بینی داشته باشد؛ اما اگر به بقیه توییت‌های این فرد و وبسایتش نگاهی بیندازیم می‌بینیم که پیش از این نیز پیش‌بینی‌های مشابه بی‌شماری مطرح کرده است که بسیاری از آنها هیچ لرزه یا تکانه بزرگی را به همراه نداشته‌اند.
بسیاری از این پیش‌بینی‌ها به اندازه‌ای مبهم هستند که احتمالات وسیعی را پوشش دهند و یا روی نقاطی تمرکز می‌کنند که در نزدیکی خطوط گسل‌های تکتونیکی برجسته قرار دارند و فعالیت‌های لرزه‌ای در آن مکان‌ها رخ داده است. به عبارت دیگر آنان با پیش‌بینی‌های متعدد، که بسیاری از آنها با وجود ده‌ها زمین‌لرزه روزانه در زمین هرگز به نتیجه نمی‌رسند، شانس تحقق یکی را بالا می‌برند.
یک زلزله‌شناس استرالیایی در آن زمان گفته بود: «حتی تاثیر گرانش هواپیما روی زمین هم بیشتر از تاثیر سیاره‌ها است.»
اجماع علمی کنونی بر این قرار دارد که هیچ روش اثبات‌شده و قابل اعتمادی برای پیش‌بینی دقیق چنین بلایای طبیعی‌ای از طریق مشاهدات سیاره‌ای یا موارد دیگر وجود ندارد.
در واقع به طور کلی دانشمندان می‌توانند پیش‌بینی کنند که زمین‌لرزه‌ها کجا اتفاق می‌افتند، زیرا در نقشه‌برداری خطوط گسل به خوبی عمل شده است، اما نه اینکه بتوانند بگویند آنها در چه زمانی و به خصوص چه زمان نزدیکی رخ می‌دهند.
بیل مک گوایر، استاد ژئوفیزیک و مخاطرات آب و هوایی در دانشگاه کالج لندن، می‌گوید ادعاهای زیادی درباره پیش‌بینی زلزله وجود داشته است اما «هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد کسی تا کنون زلزله‌ای را پیش‌بینی کرده باشد.»
دانشمندان می‌گویند ممکن است قبل از وقوع زمین لرزه‌ها نشانه‌هایی از قبیل تغییر سطح چاه‌ها یا انتشار گاز رادون وجود داشته باشد، اما این‌ها علائم قطعی محسوب نمی‌شوند و گاهی اوقات چنین علائمی رخ می‌دهد بدون اینکه زلزله‌ای در پی آن اتفاق بیافتد.
تکیه بر مشاهدات سیاره‌ای به‌عنوان مبنایی برای پیش‌بینی به خودی خود جدید نیست و به نظر می‌رسد بیشتر به طالع‌بینی و شبه‌علم‌های مشابه برمی‌گردد که همگی به لحاظ علمی رد شده‌اند، با این حال همچنان عموم مردم را مجذوب خود می‌کند.
در این روش ترکیبی از مغالطات منطقی (یعنی حذف سلیقه‌ای یک فاکتور) و عوامل روانشناختی ( مانند «اثر بارنوم» که به موجب آن یک پیش‌بینی به قدری مبهم گفته میشود تا هر کسی بتواند معنایی در آن بیابد) دخیل هستند.
