والدین شاغل سوئدی برای مراقبت از کودکان بیمار خود پول می‌گیرند
رأی دهید
در سوئد وقتی کودکی بیمار میشود، پدر و مادر می‌توانند برای مراقبت از او مرخصی بگیرند و در عین حال ۸۰ درصد حقوق خود را هم دریافت کنند. همه‌گیری کووید-۱۹ اما این سیاست پرطرفدار را با چالش‌هایی مواجه کرده است.
جرمی کاترن، مدیر برندینگ یک شرکت فعال در زمینه فناوری کاریابی در استکهلم سوئد است. این پدر ۴۱ ساله با داشتن سه فرزند پیش دبستانی این آمادگی را داشت که در طول زمستان خانواده‌اش بالاخره به سرماخوردگی، انواع بیماری‌های ویروسی یا کووید-۱۹ مبتلا شوند. اما روزهای پیش از کریسمس بدتر از آن چیزی بود که فکرش را می‌کرد.
او می‌گوید: "بچه‌ها به طور چرخشی یا تب می‌کردند یا به نورو ویروس ( ویروسی که باعث اسهال و استفراغ میشود) مبتلا می‌شدند. وخامت اوضاع تا حدی بود که شب‌ها استفراغ می‌کردند و ما مجبور بودیم صبح‌ها برای شستن لباس‌ها و ملافه‌ها به خشک‌شویی ساختمان برویم. "
با این حال به لطف وجود سیاستی با عنوان سوئدی Vård av Barn ( معمولا به صورت مخفف VAB استفاده میشود) که معنای لغوی‌اش در فارسی "مراقبت از فرزند" است، تا حدی از فشار روی این خانواده کاسته شد. طبق این سیاست والدین می‌توانند برای مراقبت از کودکان بیمار خود، مرخصی با حقوق بگیرند. این یعنی به عکس بیشتر نقاط دنیا، پدر و مادرهای شاغل در سوئد مجبور نیستند موقع بیماری فرزندان کم سن و سال خود از خانواده یا دوستان کمک بخواهند، مرخصی بدون حقوق بگیرند یا از خانه کار کنند.
مرخصی مراقبت از فرزند شاید تازه در دوران کرونا به رویایی برای کارفرمایان تبدیل شد اما این طرح دهه‌هاست در سوئد اجرا میشود
مرخصی مراقبت از فرزند شاید تازه در دوران کرونا به رویایی برای کارفرمایان تبدیل شد اما این طرح دهه‌هاست در سوئد اجرا میشود
مرخصی با حقوق مراقبت از فرزند، در کنار سایر سیاست‌های مناسب برای خانواده از جمله مرخصی زایمان و پرداخت یارانه نگهداری از کودک، به شکلی فزاینده به ابزاری برای کسب و کارهای سوئدی تبدیل شده تا با استفاده از آن استعدادهای بین‌المللی از جمله آقای کاترن را جذب و در کشور حفظ کنند. اما این سیاست هم درست مثل سایر طرح‌های رفاهی کارمندان نظیر مرخصی نامحدود یا زمان ورزش اجباری در کنار مزایای خود، چالش‌هایی هم دارد، از جمله این نگرانی که استفاده بیش از حد از آن می‌تواند مانع از پیشرفت شغلی والدین شود.
فرهنگ کاری مناسب برای خانواده
مرخصی مراقبت از فرزند شاید تازه در دوران کرونا به رویایی برای کارفرمایان در سراسر جهان تبدیل شد، اما این طرح دهه‌هاست که در سوئد به اجرا در می‌آید. طبق این طرح دولت ۸۰ درصد حقوق روزانه والدین تا سقف ۱۲۰ دلار (۸۸ پوند) را پرداخت می‌کند و پدران و مادران می‌توانند تا زمانی که فرزندانشان ۱۲ ساله شوند هر تعداد روزی که نیاز باشد - تا سقف ۱۲۰ روز در سال برای هر فرزند - مرخصی بگیرند ( البته برای بیش از ۸ روز مرخصی پیاپی، ارائه گواهی پزشک الزامی است).
والدین همچنین می‌توانند سایر اعضای خانواده، دوستان یا همسایگان خود را به عنوان پرستار کودک خود معرفی کنند تا او از طرف آن‌ها هزینه مراقبت از فرزند دریافت کند. حتی افرادی که شغل آزاد دارند هم در صورتی که درآمد سالانه‌شان به حد نصاب مورد نظر برسد، می‌توانند از این طرح استفاده کنند. تمامی کارهای اداری برای درخواست استفاده از این طرح هم از طریق اپلیکیشن سازمان تأمین اجتماعی سوئد انجام میشود.
مرخصی مراقبت از فرزند به اندازه‌ای در سوئد رایج است که در زبان سوئدی حتی یک فعل برای این مفهوم درست شده است. فعل " att vabba" در سوئدی به معنی ماندن در خانه و مراقبت از فرزند است و حتی اگر در یک شرکت بین‌المللی کار کنید که در آن عمدتا به زبان انگلیسی صحبت میشود، باز هم به طور مرتب این کلمه به گوش‌تان خواهد خورد. سوئدی‌ها به ماه فوریه نام "وابروئری" (vabruari) را داده‌اند چون در این ماه از سال انواع و اقسام ویروس‌ها جولان می‌دهند و بسیاری از والدین مجبور به ماندن در خانه برای مراقبت از فرزندان خود هستند. کارفرمایان نمی‌توانند درخواست کارکنان خود برای گرفتن این نوع مرخصی را رد کنند و بیشتر شرکت‌ها هم در این رابطه با کارکنان بچه‌دار خود به خوبی راه می‌آیند.
جرمی کاترن می‌گوید: "رئیس من خودش دو تا بچه دارد و اغلب نیاز دارد از مرخصی برای مراقبت از فرزند استفاده می‌کند … به همین خاطر کل شرکت این موضوع را درک می‌کنند. "
مزایایی که دولت و کسب و کارهای سوئدی برای کمک به خانواده‌های دارای کودکان بیمار اختصاص می‌دهند، شاید مایه شگفتی کشورهایی باشد که به ارائه‌دهندگان خصوصی خدمات بهداشت و مراقبت از کودکان وابسته هستند، اما اگر تاریخ طولانی سوئد در زمینه سیاست‌هایی مناسب با خانواده را در نظر بگیریم، این خط مشی چندان هم تعجب‌برانگیز به نظر نمی‌رسد.
سیاست مراقبت از فرزند اولین بار در ۱۹۷۴ در سوئد ارائه شد. سوئد همان سال اولین کشوری بود که مرخصی زایمان فارغ از جنسیت را تصویب کرد. یک سال بعد، خدمات مراقبت و پرستاری از کودکان با یارانه دولتی در دسترس تمامی والدین قرار داده شد. کاتارینا بویه، جامعه‌شناس از موسسه تحقیقات اجتماعی سوئد معتقد است که در چنین پس‌زمینه‌ای، طرح مرخصی با حقوق مراقبت از فرزند آنقدر خوب برای والدین جا افتاده و به اندازه‌ای کاربردی است که تمامی احزاب و رای‌دهندگان از طیف‌های سیاسی مختلف هم به طور گسترده آن را پذیرفته‌اند.
به عقیده کاتارینا بک پژوهشگر سوئدی، مرخصی مراقبت از فرزند با این که با ایجاد اختلال در اجرای پروژه‌های برنامه‌ریزی شده یا برنامه کاری، کارفرمایان را با چالش‌هایی آشکار مواجه می‌کند اما همچنان در میان کسب‌و‌کارها محبوبیت دارد چون امکان جذب و حفظ یک نیروی کاری متنوع را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند. او می‌گوید این مرخصی یکی از دلایل بالاتر بودن نرخ اشتغال زنان در سوئد نسبت به سایر کشورهای اتحادیه اروپاست چون به آن‌ها این اجازه را می‌دهد که در کنار مراقبت از فرزندان خردسال خود، همچنان در نیروی کار باقی بمانند: "سیستم مرخصی و بیمه زایمان - از جمله مرخصی مراقبت از فرزند- در کنار خدمات مراقبت از کودک پیش‌نیازهای ضروری برای والدین هستند تا زندگی کاری و خانوادگی خود را در کنار هم پیش ببرند."
اجرای این سیاست مزایایی هم برای کارمندان بدون بچه دارد که کاهش احتمال انتشار بیماری در میان کارمندان در محیط‌های کاری یکی از آن‌هاست، مساله‌ای که به خصوص در دوران همه‌گیری امتیازی بزرگ به حساب می‌آید. آسا سونسن ۳۰ ساله، کارمند روابط عمومی ساکن جنوب سوئد که بچه ندارد می‌گوید به لطف چنین طرح‌هایی امکان کار کردن در کنار تعداد زیادی از مادران جوان برایش فراهم شده و این فرصتی است که اگر در کشوری با سیستم رفاهی کمتر توسعه یافته زندگی می‌کرد، هرگز در اختیارش قرار نمی‌گرفت.
منبع اختلاف نظر
با این حال، علیرغم محبوبیت طولانی‌مدت مرخصی مراقبت از فرزند، این مفهوم چالش‌هایی هم به همراه داشته که بسیاری از آن‌ها در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ شدت گرفته‌اند.
آمار و ارقام سازمان تامین اجتماعی سوئد نشان می‌دهد در حالی که سوئد در جهت برابری مرخصی مراقبت از فرزند برای زنان و مردان گام برمی‌دارد، مادرها همچنان بیشتر برای نگهداری از کودکان بیمار خود در خانه می‌مانند و نسبت استفاده از این نوع مرخصی بین مردان و زنان به ترتیب ۶۰ به ۴۰ است. کاتارینا بویه از موسسه تحقیقات اجتماعی سوئد می‌گوید این احتمالا تا حدودی به این خاطر است که مردان در سوئد به دلیل میزان اشتغال بیشتر در بخش خصوصی به طور معمول درآمد بالاتری نسبت به زنان دارند. بنابراین در صورت استفاده از مرخصی مراقبت از فرزند نسبت به شریک زندگی مونث‌شان - که دستمزد پایین‌تری می‌گیرد - حقوق کمتری دریافت خواهند کرد.
البته سوگیری‌های جنسیتی را هم نباید نادیده گرفت. بویه می‌گوید: "ما همچنان از زنان توقع داریم که برای بزرگ کردن و مراقبت از فرزندان بیشتر وقت بگذارند و انتظارها از یک 'مادر خوب' با انتظارها از یک 'پدر خوب' متفاوت است."
مانه فورسبرگ، نویسنده حوزه فرزند پروری ساکن استکهلم می‌گوید حتی در میان زوج‌هایی که مایلند بار بزرگ کردن فرزند را به طور مساوی تقسیم کنند، تصمیم‌گیری در مورد این که موقعیت کدام‌یک از آن‌ها برای گرفتن مرخصی مراقبت از فرزند مناسبت‌تر است، می‌تواند یک دلیل رایج اختلاف نظر باشد: "این مشکلی واقعا جهان اولی و لوکس به نظر می‌آید چون همین که امکان استفاده از این نوع مرخصی را داریم یک مزیت بسیار بزرگ برایمان محسوب میشود اما به هر حال تصمیم‌گیری سریع بر سر این که کدام یک از والدین شغل مهم‌تری دارند هم دردسرهای خودش را دارد."
جرمی کاترن و همسرش که هر دو شغل‌های مدیریتی پر مسئولیت دارند، همین رویکرد را در پیش گرفته‌اند و بیشتر اوقات هر کدام نصف روز مرخصی مراقبت از فرزند می‌گیرند. با این حال آقای کاترین می‌گوید درست مثل میلیون‌ها زوج دیگر در سراسر جهان که در طول همه‌گیری از آپارتمان‌های خود دورکاری می‌کنند، اوضاع برای آن‌ها هم پیچیده‌تر شده چون مرزهای میان زندگی خانوادگی و کاری هر روز بیشتر و بیشتر از بین می‌رود.
حتی اگر خود جرمی در مرخصی باشد، حجم بالای کار و تعهد به تیم معمولا او را وا می‌دارد که بعد از یک روز کامل مراقبت از کودک بیمار خود برای چک کردن ایمیل‌هایش سراغ کامپیوتر کاری‌اش برود: "اگر مثل من و همسرم مدیر باشید، باید در تخصیص وظایف مهارت داشته باشید تا علاوه بر آنچه در حال حاضر در خانه با آن دست و پنجه نرم می‌کنید، همه کارها به دوش شما نیفتد و دچار استرس بیشتر نشوید."
البته در سال‌های اخیر مفهومی غیررسمی‌تر در سوئد شکل گرفته که "att vobba" نام دارد و مخلوطی از کلمات att vabba و "att jobba" به معنای "کار کردن" است. این یعنی همزمان با مراقبت از کودک بیمار خود، یک روز کامل هم کار کنید. به این ترتیب نه از کارهایتان عقب می‌افتید و نه اگر درآمد بالا دارید، بابت گرفتن مرخصی مراقبت از فرزند، دستمزد روزانه کمتری دریافت خواهید کرد. با این حال اتحادیه‌های صنفی سوئد ابراز نگرانی کرده‌اند که این کار می‌تواند خطر فرسودگی شغلی را افزایش دهد و هشدار داده‌اند که کارمندان باید حواس‌شان به ر‌ؤسایی که آن‌ها را تشویق می‌کنند به جای استفاده از حق قانونی خود برای گرفتن مرخصی، در یک روز هم وظایف کاری‌شان را انجام دهند و هم از کودک بیمار خود مراقبت کنند، باشند.
اثر ویرانگر بر پیشرفت شغلی
کسب‌و‌کارهای سوئدی از نظر قانونی اجازه ندارند نسبت به والدینی که بیش از دیگران به مرخصی با حقوق مراقبت از فرزند نیاز دارند تبعیض قائل شوند، اما به نظر می‌رسد برخی از کارمندان این‌طور فکر نمی‌کنند. کاتارینا که چون کارمند دولت است نمی‌خواهد نام خانوادگی‌اش فاش شود، معمولا بیشتر از همسرش برای مراقبت از فرزندان بیمارشان مرخصی می‌گیرد و در طول ماه نوامبر و دسامبر گذشته در مجموع ۴ هفته مرخصی مراقبت از فرزند گرفته است.
او که مادر دو فرزند است، می‌گوید: "معلوم است که بعضی از همکارانم از این مساله راضی نیستند. یک مشکل این است که چون از کسی خواسته نمی‌شود که جای من سر کار برود، حجم کار من بین همکارانم تقسیم میشود. علاوه بر این حس می‌کنم به دلیل تعداد مرخصی‌هایی که برای مراقبت از فرزندانم می‌گیرم، تمایلی به ارتقا من به پست‌هایی با مسئولیت‌های مدیریتی بیشتر وجود ندارد. اما بدیهی است که این را مستقیم به خودم نمی‌گویند. "
در ۲۰۱۵ کاتارینا بویه مطالعه‌ای را منتشر کرد که نشان می‌داد والدین سوئدی به نسبت میزان مرخصی که در طول سال‌های اولیه زندگی فرزندانشان برای مراقبت از آن‌ها گرفته‌اند، رشد دستمزد کمتری هم داشته‌اند. این مساله با این‌که هم در مورد پدران و هم در مورد مادران صدق می‌کرد اما پدرها را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌داد. طبق این تحقیق حقوق پدرانی که مرتبا مرخصی مراقبت از فرزند گرفته بودند نسبت به آن‌هایی که از میزان متوسط این نوع مرخصی استفاده کرده بودند، ۲ درصد پایین‌تر بود و این در حالی است که این تفاوت حقوق در میان مادران ۰/۵ درصد بود. بویه می‌گوید: "مرخصی گرفتن والدین شاغل برای کارفرمایان نشانه عدم تعهد کاری است و چنین تصوری برای پدرها جدی‌تر هم هست چون در وهله اول کارفرمایان انتظار دارند آن‌ها بیشتر نسبت به کارشان تعهد داشته باشند."
یک طرح پرهزینه
از سوی دیگر مرخصی با حقوق مراقبت از فرزند برای دولت هزینه اقتصادی بسیار بالایی دارد.
در سال ۲۰۱۹ دولت سوئد هزینه ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار روز مرخصی با حقوق مراقبت از فرزند را به کارمندان پرداخت کرد. این آمار در سال ۲۰۲۰ و با شیوع ویروس کرونا به ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار روز رسید که به گفته سازمان تامین اجتماعی سوئد ۱۴ میلیون پوند برای دولت هزینه برداشت.
علاوه بر این نگرانی‌هایی هم در رابطه با پیامدهای اقتصادی سوء استفاده یا استفاده بیش از حد از این طرح وجود دارد.
الگویی برای جهان
اما با وجود همه این چالش‌ها و مشکلات، در سوئد کمتر کسی را می‌توانید پیدا کنید که با این طرح موافق نباشد. بویه می‌گوید: "این طرح بسیار محبوب است و تا جایی که من می‌دانم هیچ حزب یا گروهی آن را زیر سوال نبرده است."
جرمی کوترن می‌گوید: "این طرح مسلما بی‌عیب و نقص نیست اما سیستمی بسیار فوق‌العاده است که سایر نقاط جهان باید از آن الگو‌برداری کنند. بعضی از دوستانم در آمریکا چون می‌خواهند روی کارشان تمرکز کنند، بچه‌دار شدن‌شان را به تعویق انداخته‌اند. این البته قابل درک است اما اینجا در سوئد ظاهرا هر دو کار را می‌توانی با هم انجام بدهی."
