چرا انسان‌ها دم خود را از دست دادند؟

میمون جیغ کشیورونیوز :حدود نیم میلیارد سال پیش اجداد اولیه انسان‌های امروزی، یعنی ماهی‌ها، برای توانایی شنا در دریاهای باستانی کامبرین دم درآوردند. هنگامی که این آبزیان به نخستی‌سانان نظیر میمون‌ها تبدیل شدند، این دم به آن‌ها کمک می‌کرد تا تعادل خود را حفظ کنند و بتوانند در جنگل‌های دوره زمین‌شناسی ائوسن از این شاخه به آن شاخه بپرند. اما تقریبا ۲۵ میلیون سال پیش این دم در شامپانزه‌ها ناپدید شد.

چارلز داروین برای اولین بار این تغییر بنیادین را در آناتومی باستانی ما تشخیص داد. او در نظریه انقلابی خود طرح کرده بود که انسان‌ها و شامپانزه‌ها هر چند دم ندارند، با این حال دارای مجموعه کوچکی از مهره‌ها هستند که فراتر از ساختمان لگن گسترش یافته‌ و دنبالچه را شکل می‌دهند. داروین گفته بود:‌ «نمی‌توانم در اینکه این یک دم ابتدایی بوده است شک داشته باشم».

از آن زمان و اواخر قرن نوزدهم بدین سو، دیرینه‌شناسان فسیل‌هایی پیدا کرده‌اند که تا حدی این تغییر را روشن می‌کند. قدیمی‌ترین نخستی‌سانان شناخته شده که ۶۶ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند دارای دم‌هایی تمام عیار بودند و امروزه اکثر نخستی‌سانان زنده مانند لمورها و تقریباً همه میمون‌ها نیز هنوز دم دارند. با این حال فسیل‌ها نشان می‌دهد شامپانزه‌ها از حدود ۲۰ میلیون سال پیش راه خود را جدا کردند و دم در آن‌ها محو شده است.

حذف دم و تکامل ساختار ماهیچه‌ای که اکنون در آناتومی انسان قابل مشاهده است، پس از بلند شدن روی دو پا، لگن ما را قادر کرد بتواند وزن اندام قائم را تحمل کند. با این حال اینکه چرا و چگونه این اتفاق رخ داده هنوز یک راز باقی مانده است.

اکنون تیمی از دانشمندان در آمریکا می‌گویند جهش ژنتیکی که عامل این اتفاق بوده است را به طور دقیق ردیابی کرده‌اند.

پیشتر محققان دریافته بودند که دم (مجموعه‌ای متشکل از ماهیچه و عصب) در مراحل اولیه رشد جنین جانوران و توسط مجموعه‌ای از ۳۰ ژن اصلی که ساختار گردن و ناحیه کمر را مشخص می‌کنند تشکیل می‌شود.

دانشمندان پس از مقایسه میمون‌های دم‌دار با شامپانزه‌های بی‌دم ژن‌های متفاوت را شناسایی کردند و پی بردند جهش در ژنی به نام «تی‌بی‌ایکس‌تی» (TBXT) باعث شده است اجداد ما دم خود را از دست بدهند.

محققان این ژن را که بین انسان و شامپانزه مشترک است در موش‌های نر کار گذاشتند و مشاهده کردند که این جانوران در نسل‌های بعدی دم خود را از دست دادند.

دانشمندان حدس می‌زنند این ژن ۲۰ میلیون سال پیش به طور اتفاقی در یک شامپانزه جهش کرده و باعث شده او دم درنیاورد و یا تنها یک ته‌مانده دم در لگن‌اش باقی بماند. با زنده ماندن آن شامپانزه، این ژن جهش‌یافته از طریق تولید مثل به شامپانزه‌های بعدی منتقل شده است.

پژوهشگران می‌گویند از آن‌جا که شامپانز‌ه‌ها به لحاظ جثه بزرگتر از میمون‌ها بودند، از دست دادن دم و سقوط از درخت‌ها می‌توانسته برای آن بسیار کشنده باشد و همینطور نقض در این ژن می‌تواند باعث بروز آسیب نخاعی بشود. به این دلایل از دست دادن دم یک نقص در مزیت تکاملی است.

گابریل روسو، محقق مورفولوژی تکاملی در دانشگاه استونی بروک نیویورک، می‌گوید: «حال سوال اصلی این است که مزیت پایین آمدن از درخت و حرکت کردن روی زمین چه بوده است؟»

نتایج مطالعات جدید در پایگاه علوم بیولوژیکی «بیورکسیو» (bioRxiv) منتشر شده است.