چه کسانی مسئول کشته شدن دو خبرنگار جوان هستند؟

ایران وایر - میلاد پورعیسی : مراسم تشییع پیکر «ریحانه یاسینی» و «مهشاد کریمی»، خبرنگاران«ایرنا» و«ایسنا» در حالی روز جمعه در تهران برگزار شد که پرسش‌های زیادی در مورد عوامل انسانی بروز این حادثه بی‌پاسخ مانده است. مسئولان چه کسانی هستند و آیا راهی برای شکایت از آن‌ها وجود دارد؟
 
حادثه عصر روز چهارشنبه دوم تیرماه رخ داد. اتوبوس حامل تعدادی از خبرنگاران حوزه محیط ‌زیست که برای بازدید از تونل «کانی سیب» به استان آذربایجان غربی سفر کرده بودند، در نزدیکی شهرستان «نقده» واژگون شد و «مهشاد کریمی»، خبرنگار «ایسنا» و «ریحانه یاسینی»، خبرنگار «ایرنا» در این حادثه جان باختند.
 
تقریبا همه خبرنگاران جان به در برده از این حادثه گفته‌اند که اتوبوس با اشکال فنی جدی روبه‌رو بوده است. از ترمز بریده خودرو که به جای آن راننده از دنده استفاده می‌کرده تا نداشتن کمربند ایمنی که به پرت شدن ریحانه یاسینی به بیرون اتوبوس و گیر کردن بدن او زیر چرخ‌های اتوبوس منجر شده است.
 
خبرگزاری ایسنا، به نقل از «زینب رحیمی»، خبرنگار محیط زیست که از این حادثه جان سالم به در برده، نوشته است: «بعد از اینکه تصادف اتفاق افتاد، یکی از مدیران ستاد احیای دریاچه ارومیه که با ما بود و برنامه‌ریز این سفر بود، ‌به ما چیزی گفت که خیلی حرف عجیبی بود. او گفت که من از صبح می‌دیدم که راننده اتوبوس فقط با دنده کار می‌کند و با ترمز کار نمی‌کند، نگو اصلا ترمز نداشته است.»
 
مسئولان چه کسانی هستند؟ سازمان راهداری ایران در اطلاعیه‌ای، راننده را مقصر اصلی این حادثه اعلام کرده است. «فرهاد صالحیان»، رییس این سازمان به ایسنا گفته است: «راننده بدون صورت وضعیت و به صورت فردی اقدام به مسافرگیری در مسیر کرده و بر اساس آخرین گزارش پلیس راه، به دلیل عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه، در بروز این حادثه مقصر بوده است.»
 
از آن سو اما فعالان محیط زیست با انتقاد جدی از سکوت وزارت راه و شهرسازی بعد از این حادثه، قصور این وزارت را عامل اصلی بروز آن می‌دانند.
 
«محمد داسمه»، وکیل دادگستری و فعال محیط زیست در صفحه توییتر خود با انتقاد از عملکرد وزارت راه نوشته بخش مهم مسئولیت حادثه را بر عهده وزارت راه و سازمان تابعه دانست و با انتقاد از سکوت این وزارت در این مورد نوشت: «این سکوت قابل تامل است. این همه اعتماد به نفس واقعا خسارت‌بار است.»
 
این حقوقدان در توییت دیگری در مورد فرسوده بودن اتوبوس حامل خبرنگاران و مسئولیت وزارت راه و شهرسازی در جلوگیری از تردد آن  بر اساس مصوبه هیات دولت نوشت: «سن فرسودگی خودروهای درون شهری و برون شهری به ترتیب  ١٠ سال و ١٥سال تعیین شده» و خودروهای با سن بیشتر باید از رده خارج شوند.
 
بر اساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک، در صورتی که وسیله نقلیه به دلیل افت و کاهش عملکرد و از بین رفتن قطعات کنترل آلایندگی و ایمنی، توانایی قبولی در آزمون‌های معاینه فنی را نداشته باشد، «فرسوده» تلقی می‌شوند.
 
راهی برای شکایت هست؟ غیر از وزارت راه و شهرسازی و پلیس راهنمایی و رانندگی، سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان نهادی که اتوبوس فاقد ایمنی لازم را برای جابه‌جایی مسافران به کار گرفته، از نظر حقوقی چه مسئولیتی دارد؟
 
«موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان و مشاور ایران وایر با بیان این که حادثه رخ داده برای خبرنگاران را باید در دسته «حوادث رانندگی» به شمار آورد، می‌گوید: «حوادث رانندگی بر اساس قانون جرم هستند و برای همین آن‌ها را جرایم رانندگی خطاب می‌کنند. مرگ هر فردی در اثر جرایم رانندگی در قانون به عنوان قتل غیرعمد به شمار می‌رود و برای مسببان مجازات دیه و حبس به دنبال دارد. دلیل این امر هم این است که معمولا عدم رعایت نظامات ایمنی باعث بروز حوادث شده و باید با عوامل عدم رعایت این نظامات در هر سطحی برخورد شود.»
 
این کارشناس حقوقی در مورد تعیین میزان تقصیر هر کدام از نهادها از جمله سازمان حفاظت محیط زیست و پلیس راهنمایی و رانندگی در بروز حادثه می‌گوید: «در دادگاه گزارش فنی پلیس راهنمایی و رانندگی مبنای قضاوت قاضی قرار می‌گیرد. به هر حال درصدی از تقصیر به گردن راننده است. ولی در صورتی که در دادگاه اثبات شود که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست از پایان مجوز تردد این خودرو و نقص فنی آن مطلع بوده و با این حال از آن برای جابه‌جایی خبرنگاران استفاده کردند، آن‌ها هم در دادگاه محکوم خواهند شد. به هر حال باید بین حادثه رخ داده و تخلفات هر دستگاه یا فرد رابطه سببیت برقرار باشد. یعنی مثلا نقص فنی و یا نبود مجوز تردد به طور مستقیم در بروز حادثه موثر باشد.»
 در اطلاعیه سازمان حفاظت محیط زیست بعد از بروز این حادثه، گفته شده این سفر به دعوت ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام شده و اتوبوس حادثه دیده از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی تهیه شده است. «مهران نظری» مدیریت کل حفاظت محیط زیست این استان را بر عهده دارد.
 
آیا امکان طرح شکایت از جانب شهروندان به خاطر بروز این حادثه وجود دارد. به گفته موسی برزین اگر چه غیر از اولیای دم و خسارت‌دیدگان، کسی امکان طرح شکایت ندارد، ولی دیگر شهروندان می‌توانند با ارسال مستندات خود در مورد مسئولیت هر کدام از نهادها به شعبه بازپرسی که بررسی پرونده را بر عهده گرفته، به کشف هر چه گسترده‌‌تر حقیقت کمک کنند.
 
«ناصر عتباتی» رییس کل دادگستری استان آذربایجانی غربی، دادستانی ارومیه را مامور رسیدگی به این پرونده کرده است. بنابراین شهروندان می‌توانند مستندات مختلف خود را در مورد این حادثه برای دادستانی ارومیه ارسال کنند.