دستگیری زم؛ گمانه‌زنی‌ها و نگرانی‌های امنیتی کاربران شبکه‌های اجتماعی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اطلاعیه‌ای خبر از دستگیری روح‌الله زم "مدیر کانال تلگرامی آمدنیوز" داده و نوشته "سازمان اطلاعات سپاه" او را در یک عملیات "اطلاعاتی هوشمندانه" دستگیر کرده است. در سالهای اخیر روح‌الله زم اعلام کرده بود که مدیریت کانال آمد نیوز را واگذار کرده است و سردبیر آن نیست، ادعایی که از طرف مقامات ایرانی پذیرفته نشده بود. تلویزیون دولتی ایران در بخش خبری ۲۰:۳۰ خود تصاویری از دستگیری و انتقال آقای زم پخش کرد. همچنین در این بخش خبری تصاویری از "اعترافات" آقای زم پخش شده است. مشخص نیست که آقای زم تحت چه شرایطی و در کجا در حال صحبت است.
 
انتشار خبر دستگیری آقای زم، موسس کانال "آمدنیوز" واکنش‌های بسیاری را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخته است.
 
گروهی در توییتر به تحسین و قدردانی از نیروهای اطلاعاتی ایران پرداختند و آن را "کار بزرگ سازمان اطلاعات سپاه در برابر سرویس‌های امنیتی خارجی" برشمرده‌اند. گروهی دیگر به طعنه امثال محمودرضا خاوری و پرونده بی‌سرانجام اسیدپاشان اصفهان را یادآوری کرده‌اند و گفته‌اند و خواستار اقدام مشابه در مورد آنها شدند.
 
همزمان اطلاعیه سپاه سئوالات و گمانه‌زنی‌های بسیاری را درباره نحوه دستگیری آقای زم مطرح کرده است و بازار ادعاهای بدون سند داغ است؛ از دستگیری در کربلا و ترکیه گرفته تا دستگیری در قالب یک تبادل با فرانسه. اما همگی این موارد در حد حدس و گمان گوینده باقی است و فرصت مغتنمی هم برای رقبای او در میان نیروهای سیاسی خارج از ایران رقم زده است.
 
بعضی دستگیری او را با عبدالمالک ریگی، رهبر گروه جندالله مقایسه کرده‌اند و بعضی با ذکر اینکه "روح‌الله زم هم از خودشان است" او را با محمدرضا مدحی مقایسه کرده‌اند، فردی که بعدها در مستندی امنیتی از سوی جمهوری اسلامی به عنوان "الماس فریب" معرفی شد.
 
توجه بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی به انتخاب کلمات "هدایت به داخل کشور و دستگیری" در بیانیه سپاه معطوف شده است. گروهی فکر می‌کنند بنابر این اطلاعیه روح‌الله زم با "فریب به داخل ایران کشیده و سپس دستگیر شده است" اما بعضی هم احتمال چنین امری را منتفی می‌دانند و می‌گویند که این بیانیه "در جهت کاهش عواقب بین المللی برای اجرای عملیات ربایش در خارج از مرزهای ایران" تنظیم شده است.
 
توجه به کلمات تنها محدود به متن بیانیه سپاه نمانده و برخی نگاه‌ها هم به جدیدترین پست کانال تلگرامی آمدنیوز معطوف شده است، جایی که خبر دستگیری موسس آمدنیوز با انتشار تصویری از آرم سپاه به اطلاع اعضای این کانال هم رسیده است، البته با دو غلط املایی مشهود که چندی بعد اصلاح شد.
 
این پست باعث شد بسیاری از مخاطبان آمدنیوز بنا به نگرانی‌های امنیتی از این کانال تلگرامی خارج شوند. گروهی هم نسبت به "احتمال دستگیری منابع خبری آمدنیوز در ایران" هشدار داده‌‌اند.
 
با توجه به سابقه عملکرد نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در دستگیری فعالان شبکه‌های اجتماعی، ذکر چند نکته در مورد این نگرانی‌ها و ابهامات ضروری است:
 
به احتمال بسیار زیاد و بنا بر رویه نیروهای امنیتی ایران از جمله در روند منتهی به دستگیری "ادمین‌های صفحات فیسبوکی" در سالهای اخیر، به نظر می‌رسد دستگیری روح‌الله زم و آغاز روند "تخلیه اطلاعاتی" او از جمله اخذ شناسه و رمز عبور برای در اختیار گرفتن کانال آمد نیوز از دست‌کم چند روز تا چند هفته پیش آغاز شده باشد و سپاه امروز دستگیری او را اصطلاحا "خبری کرده" است.
 
در حالت عادی و بدون استفاده از بات‌ها یا بدافزارها، ادمین یا ادمین‌های کانال‌های تلگرامی بنا به محدودیتی که خود تلگرام برای آنها گذاشته تنها می‌توانند لیستی کمتر از ۲۰۰ نفره از شناسه کاربری اعضایی را ببینند که به تازگی از کانال بازدید کرده‌اند. این فقط شامل مواردی است که کاربر انتخاب کرده برای عموم در دسترس باشد. یعنی عکس انتخابی کاربر، شناسه یا "آیدی "او و توضیحی که کاربران به صورت اختیاری می‌توانند در قسمت "بیو" بنویسند.
 
تاریخچه چت‌ها و محتوای ردوبدل شده در قسمت صندوق پیام‌های دریافتی یا همان اینباکس برای ادمین قابل دسترسی است. مگر اینکه کاربر یا ادمین کانال نسبت به حذف برخی پیام‌های دریافتی و ارسالی یا همه محتوای مربوط به یک کاربر از جمله شناسه کاربری از اینباکس "برای دو طرف" اقدام کرده باشد.
 
تلگرام اطلاعات مشخصی درباره حدود دسترسی عموم و ادمین‌ها به اطلاعات شخصی کاربرها منتشر کرده که در وبسایت این پیام‌رسان قابل مشاهده است.
 
بی‌بی‌سی برای توضیح بیشتر پیرامون روند تلگرام در این موارد و پاره‌ای نگرانی‌ها از درز اطلاعات شخصی کاربران با پاول دوروف، موسس و مدیر تلگرام تماس گرفته که در صورت دریافت پاسخ به اطلاع مخاطبان بی‌بی‌سی خواهد رسید.