خواص و مضرات ریواس

ریواس (Rhubarb) گیاهی است از تیره هفت‌بندان (Polygonaceae) بومی مناطق سیبری یا هیمالیا، که از سده شانزدهم در اروپا کشت می‌شده است. نوشته‌ها حاکی از آن است که قبل از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می‌شد.
 
به گزارش مجله فرهنگ غذا، ریواس یک گیاه فصل خنک چند ساله است که مقاوم به سرما و خشکی می‌باشد. محصولات آن از طوقه، مرکب از ریزوم‌های گوشتی، و جوانه‌ها تولید می‌شوند. پس از یک فصل رویشی، طوقه‌های ریواس، به خواب می‌روند. این گیاه، بومی آسیا بوده و بهترین ریواس که ساقه آن قرمز رنگ می‌باشد، در کشور چین می‌روید.
 
نام اصلی آن ریواچ است و ریواس و رواش از آن ریشه می‌گیرد در فلات شرقی ایران، فارسی‌زبانان آن را به نام رواش و ریواچ می‌شناسند. امروزه در ادبیات کتابی آن را ریواس می‌گویند در افغانستان به آن چوکری هم می‌گویند.
 
گیاه ریواس از گذشته دور تا به امروز بعنوان گیاه خوراکی و دارویی از کاربردهای فراوانی برخوردار بوده است. بخش خوراکی ریواس همان ساقه‌های گل دهنده گیاه است که هم زمان با باز شدن گل‌ها به مصرف می‌رسند . ساقه‌ها در این مرحله ترد و تازه بوده و توسط روستاییان جمع آوری و وارد باز می‌گردند.
 
خام خواری ریواس متداول‌ترین نوع مصرف این گیاه معجزه‌گر است. برای آماده شدن، ابتدا پوسته نازک روی ساقه را همانند کندن پوست موز جدا کرده بعد از کندن پوسته نازک آن را تکه تکه کرده و آن را به همان صورت یا با شکر یا نمک می‌خورند. به عنوان نمونه در بانه آن را با نمک و در سنندج با شکر مصرف می‌کنند. از ساقه‌های آن در تهیه انواع خورشت‌ها، کمپوت، مربا و شربت استفاده‌های فراوان می‌شود.
 
خواص درمانی
 
ریواس طبیعت سرد دارد و دارای ویتامین‌ها و املاح معدنی گوناگونی است. برای تمامی اعضای بدن، ماده‌ی غذایی بسیار ممتازی شمرده می‌شود و اثر شگفت انگیز و معجزه آسایی دارد. قابض است و برای تقویت معده و کبد مفید می‌باشد. خوردن ریواس برای بیماران تب‌دار و بی اشتها مفید بوده و یرقان، وسواس، سستی را درمان می‌نماید. در این گونه موارد می‌توان ۱۰۰ گرم از آب ریواس یا رب ریواس را میل کرد. صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می‌کند و برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید بوده و کرم کُش است.
 
ریواس دارای ویتامین‌های A و C فراوان و املاح معدنی زیاد نظیر پتاسیم، کلسیم می‌باشد. از طرفی ریواس دارای فیبر فراوان و در مقابل، کمترین میزان چربی است. بنابراین از ارزش غذایی زیادی برخوردار است. ریواس ملین و اشتها آور است و برای افزایش اشتها و یبوست مفید می‌باشد.
 
ریواس، مقوی قلب و اعصاب بوده و برای درمان بواسیر مفید است. ریواس به عنوان فعال کننده‌ی عملکرد دستگاه گوارش و محرک ترشح کبد شناخته شده است. نخستین کارکرد آن در دهان این است که با تحریک پرزهای چشایی به واسطه‌ی مزه‌های ترش، شیرین و تلخ، موجبات خوشبویی دهان را فراهم می‌نماید. علاوه بر این به تنظیم چربی در روده و کبد کمک می‌نماید.
 
ریواس خاصیت مسهلی، ضد التهابی و متعادل کننده‌ی عملکرد روده‌ها (درمان یبوست و اسهال) را داشته و در درمان یرقان، خونریزی معده و روده‌ای، اختلال قاعدگی، ورم ملتحمه‌ی چشم، جراحات ناشی از ضربات و صدمات جسمانی، زخم‌های چرکی و سطحی، سوختگی‌های حاصل از حرارت کاربرد دارد.
 
به طور کلی خواص ریواس در زیر شرح داده شده است :
 
۱. کسانی که ناراحتی کلیه دارند از مصرف زیاد آن خودداری کنند.
۲. برای روشن شدن مو ۵۰ گرم ریواس را در یک لیتر آب به مدت ۳۰ دقیقه بجوشانید، سپس صاف کنید موها را چندین بار خیس کنید.
۳. برای از بین بردن کک مک و جوش‎های چرکی و از بین بردن جای جوش ریواس له شده را با کمی سرکه مخلوط کرده و به‎صورت ماسک روی صورت بگذارید اگر فوراً احساس سوزش کردید بشویید.
۴. کسانی که بیماری قند دارند دم‎کرده برگ ریواس مفید است.
۵. شربت ریواس شادی‎بخش، مقوی معده و روده‎ها می‎باشد.
۶. کسانی که می‎خواهند کبدشان را پاک کنند قبل از غذا ریواس بخورند.
۷. اشتها‎آور است و برطرف کننده صفرا است.
۸. ریواس خستگی و خماری را برطرف می‎کند.
۹. مداومت در خوردن آن باعث پاکی خون می‎شود.
۱۰. کم کننده شهوت است.
 
۱۱. ریشه ریواس را خشک کرده و به‎صورت پودر درآورده و در موارد ذیل می‎توان از آن استفاده کرد :
 
الف) برای بازشدن عادت ماهانه
ب) زیادی صفرا و گرفتگی و کیسه صفرا را باز می‎کند.
پ) از گرفتگی طحال و امعاد جلوگیری می‎کند.
ت) بادشکن می‎باشد.
ث) دردکلیه و مثانه و رحم را تسکین می‎دهد.
ج) برای درمان یرقان مفید است.
چ) اسهال خونی را درمان می‎کند.
ح) گرد ریشه ریواس را با لعاب به دانه به‎صورت حب درآورده زیر زبان گذاشته زیادی صفرا با سرفه‎های کهنه را درمان می‎کند.
خ) از ترکیب فوق جهت درد شقیقه و سرگیجه می‎توان استفاده کرد.
 
۱۲. برای درمان سیاتیک ۳۰ گرم ریشه ریواس ، ۳۰ گرم پرسیاوشان در یک لیتر آب جوشانده روزی ۳ استکان میل شود.
۱۳. برای ضعف و درد مفاصل از فرمول شماره ۱۲ استفاده شود.
۱۴. ریواس تقویت کننده اعصاب می‎باشد.
۱۵. برای درمان آبله، پیوره و درمان دندان، ساقه ریواس را بجوشانید و به‎صورت ضماد گذاشته و همچنین خود ریواس را بجوید.
۱۶. برای تقویت بینایی نصف استکان آب ریواس بخورید اگر آب ریواس ضدعفونی کرده و آن را به چشم بمالید بسیار نافع است.
۱۷. بهتر است که از برگ‎های ریواس برای مصرف خوراکی استفاده نشود و فقط از ساقه‎ها و ریشه آن استفاده شود.
۱۸. برای درمان کم‎خونی ریشه خشک ریواس را کوبیده کمی همراه غذا بخورید یا این که از شربت آن استفاده کنید.
۱۹. کسانی که می‎خواهند اعتیادشان را ترک کنند دارچین و ریشه ریواس به مقدار مساوی مخلوط کرده روزی ۲ گرم به مدت ۷ روز بخورند.
۲۰. برای درمان درد، ناراحتی و ترشی، گاز و نفخ معده ۱۵ گرم پودر ریشه ریواس در ۳۰۰ سی‎سی آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم‎کرده و قبل از غذا یک استکان بنوشید.
۲۱. کسانی که وسواس دارند از ریواس یا شربت ریواس استفاده کنند مخصوصاً رب ریواس چون رب آن برطرف کننده وحشت و بیماری‎های عصبی است.
۲۲. برای بیماری برص ریشه ریواس را به‎صورت پودر درآورده با عسل مخلوط نموده و در محل بمالید.
۲۳. به خاطر اگزالات پتاسیم سعی کنید ریواس را در ظروف فلزی مخصوصاً مسی نپزید.
۲۴. برای استحکام استخوان‎ها ریشه ریواس را در روغن کنجد و یا با عرق مرزه جوشانده سپس ماساژ دهید.
 
ارزش تغذیه‌ای ریواس
 
انرژی ۲۹ کیلوکالری
چربی ۲/۰ گرم
پروتئین ۸/۰ گرم
کربوهیدرات ۷ گرم
کلسیم ۲۶۶ میلی‌گرم
سدیم ۵ میلی‌گرم
پتاسیم ۱۴۸ میلی‌گرم
ویتامین ث ۷ میلی‌گرم
ویتامین آ ۱۰۰ تا ۳۰۰ واحد
 
برخی از مضرات ریواس
 
از آنجایی که ریواس دارای مقدار زیادی اکسالیک اسید است (۴۶۰ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)، زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند باعث آسیب به دستگاه گوارش و کلیه‌ها و جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم شود. بنابراین خطر پوکی استخوان را بالا می‌برد. افراد بالغ در روز مجاز به مصرف ۱۰ گرم اکسالیک اسید و کودکان مجاز به مصرف ۳ تا ۴ گرم از این ماده هستند. البته این میزان اکسالیک اسید از چند کیلوگرم ریواس به دست می‌آید، بنابراین مصرف متعادل این گیاه نه تنها خطری ندارد بلکه خواص بسیار زیادی را هم به بدن می‌رساند. اما مبتلایان به سنگ کلیه، ناراحتی‌های مثانه، درد سینه و سرفه بهتر است قبل از خوردن ریواس با پزشک خود مشورت داشته باشند.
 
مصرف ریواس توسط مادران شیرده نیز ممکن است باعث ایجاد اسهال در نوزادان شود. مبتلایان به نارسایی‌های قلبی هم نباید در خوردن آن زیاده‌روی کنند زیرا حاوی مقادیر قابل توجهی سدیم است و باعث افزایش احتباس آب در بدن می‌شود. برگ‎ ریواس نیز بهتر است به صورت خوراکی استفاده نشود زیرا حاوی ترکیبات سمی برای بدن است.
 
چند دستور درمانی با استفاده از ریواس
 
برای درمان کم‎خونی، از ریشه خشک شده ریواس یا شربت آن همراه با غذا استفاده کنید.
برای رفع درد، ناراحتی، گاز و نفخ معده ۱۵ گرم پودر ریشه ریواس را برای ۲۰ دقیقه در ۳۰۰ سی‎سی آب جوش دم کنید و قبل از غذا یک استکان از آن بنوشید.
برای استحکام استخوان‌ها، ریشه ریواس را همراه با عرق مرزه در روغن کنجد بجوشانید و بعد از ولرم شدن آن را روی بدن ماساژ دهید.
برای بیماری برص ریشه ریواس را به‎صورت پودر درآورده با عسل مخلوط کنید و در محل بمالید.
برای درمان آبله، پیوره و دندان درد، ساقه ریواس را بجوشانید و به‎صورت ضماد روی محل قرار دهید. همچنین می‌توانید خود ریواس را بجوید.
برای درمان سرفه‌های کهنه و زیادی صفرا گرد ریشه ریواس را با لعاب به دانه، به‎صورت حب درآورده و زیر زبان قرار دهید.