هواپیمای دست دوم یا هواپیمای روسی؟

با بازگشت تحریم‌های آمریکا خرید هواپیمای نو از شرکت‌های بزرگ جهان عملا غیر ممکن شده است و حال بار دیگر این پرسش قدیمی مطرح است که ایران باید به دنبال خرید هواپیمای دست دوم شرکت‌های اصلی باشد یا باید به سمت خرید هواپیماهای روس، چینی یا اوکراینی برود؟
 
علیرضا منظری معاون سابق سازمان هواپیمایی به ایسنا گفته است «در حالیکه فعلا شرکت‌های هواپیماساز بزرگ مانند بوئینگ و ایرباس امکان فروش مستقیم هواپیماهای خود به ما را ندارند شرکت‌های ایرانی باید تمام گزینه‌های موجود در بازار را بررسی کنند».
 
آقای منظری می‌گوید ایران در سال‌های گذشته، وقتی تحریم‌های پیشین جریان داشت نیز تعدادی هواپیمای دست دوم وارد کرد «که بسیاری از آنها کیفیت مناسب برای پرواز داشتند و همچنان در حال استفاده هستند».
 
پیش از برجام شرکت ماهان توانسته بود خریدهای بزرگی از ایرباس انجام دهد و بسیار هم موفق عمل کرده بود. این شرکت با خریدهایی که در آن سال‌ها انجام داده بود توانست در پروازهای خارجی بازار را از دست ایران‌ایر خارج کند.
 
در ابتدای سال ۹۴ شرکت‌ هواپیمایی ماهان، تعداد ۹ فروند ایرباس را وارد خطوط هوایی‌اش کرد. هشت فروند از این هواپیما‌ها ایرباس ۳۴۰ سری ۶۰۰ است که تاریخ تولید آن بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ گزارش شده و یک فروند دیگر ایرباس ۳۲۱ است. با ورود این هواپیما‌ها بیش از سه هزار صندلی به ظرفیت ناوگان حمل و نقل هوایی کشور اضافه شد.
روسیه، چین و دیگران
به جز خرید هواپیمای دست‌ دوم از شرکتی مانند ایرباس، روش دیگر پیدا کردن هواپیماهای ساخت کشورهایی مانند روسیه، اوکراین یا چین است.
 
منابع خبری از ایران گزارش داده‌اند چهار سال پس از سقوط هواپیمای آنتونوف ۱۴۰حوالی فرودگاه مهرآباد تهران، بار دیگر صحبت‌هایی از این هواپیما در ایران مطرح شده و به نظر می‌رسد تحریم‌های جدید، مسئولان این شرکت اوکراینی را دوباره برای بازگشت به ایران امیدوار کرده است.
 
مدیر بازاریابی این شرکت اوکراینی اخیرا گفته که فکر می‌کند ایران فرصت بزرگی برای کشورها و بنگاه‌هایی که برای بازار منطقه‌ای هواپیما تولید می‌کنند، باشد و هرچند به طور مشخص از برنامه‌های آنتونوف در ایران حرفی نزده اما به نظر می‌رسد برای شرکت خود در آسمان ایران بختی قابل اتکا قائل است.
 
البته چند هفته‌ای است که دوباره بحث خرید هواپیماهای سوخو هم در ایران داغ شده است. ایسنا گزارش داده است که این شرکت به ایران وعده داده اگر تعداد سفارش ‌های خود را بالا ببرد، سوخو با تغییر در خط تولید خود میزان قطعات آمریکایی استفاده شده در هواپیماهایش را به زیر ۱۰ درصد می‌رساند و به این ترتیب با دور زدن تحریم‌ها، امکان فروش هواپیما به ایران را پیدا می‌کند.
 
شرکت‌های هوایی ایران همچنین نیم نگاهی هم به خرید هواپیماهای چینی دارند. به همین دلیل در آبان ۱۳۹۷ مدیرعامل ایران ایر و مدیران این شرکت برای بررسی وضعیت به چین سفر کرده اند.
 
شرکت کوماک چین هم اکنون دو مدل هواپیما می سازد و برنامه مشترک ساخت یک هواپیمای دوربرد به کمک شرکت‌های روس را هم در دستور کار دارد.
 
هم اکنون شرکت کوماک با سفارش‌های گسترده ای برای خرید هواپیماهای خود روبرو است. سفارش برای هواپیمای ای‌آر‌جـِی-۲۱، نخستین هواپیمای ساخته شده توسط کوماک چین، به ۵۲۸ فروند رسیده است.
 
این هواپیما در دو سری با ظرفیت‌های ۹۰ و ۱۰۵ نفره در مسیرهایی تا سه هزار و ۳۰۰ کیلومتر به کار گرفته می‌شود.
 
مدل سی ۹۱۹ این شرکت هم رقیب هواپیما بوئینگ ۷۳۷ و ایرباس ۳۲۰ است. در حدود ۶۰ درصد ناوگان هوایی ایران به این کلاس پروازی نیاز دارند.
 
با این وجود بسیاری از کارشناسان معتقد هستند خرید هواپیمای دست دوم ایرباس با کارکرد زیر ۱۰ سال فعلا بهترین گزینه برای ایران است. چرا که هنوز نمی‌توان از ایمنی هواپیماهای چینی یا روسی مطمئن بود. از طرفی هزینه عملیاتی این هواپیماها هم ممکن است با گذشت زمان افزایش چشمگیری پیدا کند. برای نمونه می‌توان به ​شرکت هواپیمایی بروکسل اشاره کرده که اخیرا گفته است سوخو سوپر جت ۱۰۰ را به دلیل مشکلات فروان آن و تعمیرات فراوانی که سبب لغو یا تاخیر پروازهای این شرکت شده، به سوخو پس می‌دهد. از طرفی هنور دستورات فنی این هواپیما به‌طور کامل به زبان‌های غیرروسی ترجمه نشده که مشکلاتی را برای عملیاتی کردن آن ایجاد کرده است. و همه این‌ها مشکلاتی‌ست که می‌تواند گریبانگیر خطوط هوایی ایرانی نیز بشود.