"طلای شیمیایی"؛ تولید آجر از ادرار

بی‌شک "دکتر فائوست"، شخصیت رمان ادیب آلمانی یوهان وولفگانگ فون گوته، ذوق‌زده می‌شد اگر این خبر را می‌شنید. اگرچه دانشجویان دانشگاه کیپ‌تاون آفریقای جنوبی هنوز موفق نشده‌اند مدفوع انسان را به طلا تبدیل کنند، اما به این موفقیت دست یافته‌اند که از ترکیب ماسه و ادرار انسان آجرهای بسیار سختی را بسازند.

 

جالب اینجاست که این روش علمی نیازی به کوره آجرپزی با حرارت ۱۴۰۰ درجه سانتیگراد ندارد که در نتیجه آن گاز کربن دی‌اکسید تولید شود و محیط زیست را آلود کند.

 

دیلون راندال، پژوهشگر علوم مهندسی که در دانشگاه کیپ‌تاون استاد راهنمای پروژه دانشجوی خود سوزان لمبرت است، از یک "تغییر پارادایم" سخن می‌گوید؛ این نمونه‌ای است برای استفاده از آنچه "زباله" شناخته می‌شود در یک فرایند بازیافت، که طی آن نه تنها آجر، بلکه تولید دیگری هم به دست می‌آید، که آن هم کود است.
(از چپ:) سوزان لمبرت، دکتر دیلون راندال و ووختا موخاری

راندال می‌افزاید: «ما هر روز این مواد را از بدن خود خارج می‌کنیم و با آب آن را می‌شوییم و از طریق کانال روانه‌ی دریا می‌کنیم. چرا نباید بتوانیم چیزی مفید از آن بسازیم، به ویژه که چند چیز می‌توانیم با آن تولید کنیم؟»

 

روش کار خیلی ساده به نظر می‌آید: دانشجوی این پروژه، سوزان لمبرت، به مدت یک سال از توالت مردانه دانشگاه مایع ادرار دفع‌شده را جمع‌آوری کرده بود. نخست اوره این ادرار جداسازی می‌شود. اوره ماده‌ای است چسبنده که در صنعت شیمی کاربردهای متفاوتی دارد. سپس به ترکیب اوره و ماسه، باکتری‌هایی افزوده می‌شود تا آنزیم اوره تولید شود. آنگاه این ماده در طول چهار تا شش روز به سنگ آهک سخت تبدیل می‌شود، آنهم در حرارت عادی اتاق.

 

هر اندازه این آجرها را بیشتر در معرض باکتری‌ها قرار دهیم، آنها سخت‌تر می‌شوند، به طوری که بوی شدید آمونیاکی که در آغاز این فرایند از آجرها بلند می‌شود، پس از ۴۸ ساعت کاملا از بین می‌رود. استاد پژوهشگر می‌گوید، این فرایند با فرایند شکل‌گیری مجموعه‌های سخت مرجان‌های دریایی هم‌خانواده است.

بزرگترین مانع، مسئله لجستیک است

 

از ادرار باقی‌مانده از تولید آجر، نیتروژن، فسفات و پتاسیم آن را خارج می‌کنند؛ این‌ها عناصری هستند که برای تولید کود لازم هستند. از آنجا که در طبیعت روز به روز از میزان فسفات کاسته می‌شود، این کاربرد از ادرار انسان توجه بسیاری از علاقمندان را به خود جلب خواهد کرد.

 

راندال می‌گوید که ادرار "طلای شیمیایی" است و می‌افزاید: «اگرچه ادرار فقط یک درصد تمام فاضلاب‌ها را تشکیل می‌دهد، اما حامل ۸۰ درصد نیترات، ۶۳ درصد پتاسیم و ۵۶ درصد فسفری است که از طریق کانال‌های فاضلاب وارد دریا می‌شود.»
ووختا موخاری، دانشجوی دستیار پروژه

و هنگامی که ادرار، چرخه‌ی تولید دانشجوی پروژه، سوزان لمبرت، و هم‌دوره‌ای او، ووختا موخاری‌ را پشت سر بگذارد، تنها چیزی که از آن باقی می‌ماند، آب است. سوزان لمبرت در این باره با اطمینان می‌گوید: «ما یقین داریم که اختراع ما در در طول یک یا دو دهه وارد چرخه‌ی تجاری خواهد شد.»

هم‌اکنون بزرگترین مانع مسئله لجستیک است. برای تولید تنها یک به اصطلاح "جیش‌آجر" نیاز به ۲۰ لیتر ادرار است، و این برابر است با ادرار یک انسان در طول چندین هفته. در صورتی که بتوان دفع مایعات تمام انسان‌ها را جمع‌آوری کرد، آنگاه صنعت ساختمان می‌تواند با این میزان، تولید انبوه را آغاز کند.

اینکه چگونه می‌توان مایعات دفع شده‌ در بی‌شمار توالت‌ها را به یک مسیر هدایت کرد، خود هنوز یک معماست. علاوه بر آن، خانم لمبرت مایعات دفع‌شده‌ی فقط دانشجویان مرد را بازیافت کرده است. پرسش بزرگتر این است که آیا مایعات دفع‌شده‌ی زنان نیز همین ویژگی‌های "طلای شیمیایی" را دارند؟