برخورد سیارکها به زمین؛ ممکن است بشر هم به سرنوشت دایناسورها دچار شود؟
رأی دهید
سیارکها، توده‌های بزرگ صخره و فلز، با شکل کروی یا نامنظم هستند که در فضا پراکنده اند، و این امکان وجود دارد که در مسیر حرکت خود به کره زمین برخورد کنند.
اصابت سیارکها به کره زمین می توانند فاجعه بار باشد: در اثر برخورد یک سیارک کوچک با زمین، ممکن است یک شهر ویران شود و برخورد سیارک بزرگ با زمین ممکن است تمامی سیاره ما را به ورطه نابودی بکشاند.
روز سیارک
احتمال برخورد سیارکها با زمین در آینده نزدیک، بسیار کم است. اما این تهدید وجود دارد و باید آن را جدی گرفت. آژانسهای فضایی در سراسر جهان و تیم شکار سیارکها در آژانس فضایی اروپا برای مقابله با این تهدید دست به کار شده‌اند.
روز ۳۰ ژوئن «روز سیارک» است. سازمان ملل متحد این روز را برای افزایش آگاهی رسانی به ساکنان کره زمین نسبت به تهدید سیارکها برای کره زمین تعیین کرده است.
۶۶ میلیون سال پیش برخورد جرمی آسمانی به پهنای ۱۰ کیلومتر باعث انقراض دایناسورها شد. در حال حاضر جز فسیل و مدلی از اسکلت این دایناسورها که در موزه تاریخ طبیعی وین نگهداری می‌شود، چیزی از آنها باقی نمانده است.
کریستیان کوبرل، مدیر موزه تاریخ طبیعی وین می‌گوید: «۶۶ سال پیش شهاب سنگی به زمین اصابت کرد. در اثر برخورد این شهاب سنگ به پهنای۱۰ کیلومتر، حفره‌ای به قطر ۲۰۰ کیلومتر در زمین ایجاد شد. اگر اتفاق مشابه بیفتد انرژی بسیار عظیمی آزاد می‌شود. این برخورد، باعث بروز چندین زمین لرزه شد، بر زندگی گونه‌های مختلف موجودات زنده تاثیر داشت و آب و هوای کره زمین را تغییر داد. یعنی گونه‌های مختلف حیوانات و جانوران را نابود کرد؛ تقریبا دو سوم آنها منقرض شدند.»
از ۶۶ میلیون سال پیش اتفاق مشابهی نیفتاده است. در بهمن ۱۳۹۱ (فوریه ۲۰۱۳) جرمی آسمانی وارد جو زمین شد، در آسمان روسیه سوخت و در شهر چلیابینسک به زمین اصابت کرد. قطر این شهاب سنگ حدود ۲۰ متر بود، اما انرژی حاصل از انفجار آن، خسارات مالی و جانی زیادی به همراه داشت.
این جرم آسمانی از آن زمان به شهاب سنگ چلیابینسک معروف شد. سیارک چلیابینسک در جو منفجر شد، در حالیکه اجرام دیگر می‌توانند آنقدر سنگین باشند که به زمین برسند. قطعاتی از این شهاب سنگ در موزه تاریخ طبیعی وین نگهداری می‌شود.
لودویک فری‌یر، مسئول این کلکسیون قطعه‌ای از شهاب سنگ چلیابینسک را به خبرنگار یورونیوز نشان می‌دهد و می‌گوید: «این قطعه‌ای از شهاب سنگ چلیابینسک است. این پوسته همجوشی آن است. این پوسته، بعد از ورود جرم آسمانی به جو زمین شکل می‌گیرد. اگر این پوسته را بشکافید، عمر شهاب سنگ را می‌فهمید. این بخش اصلی شهاب سنگ است که از زمان شکل‌گیری منظومه شمسی تغییری نکرده است و اطلاعاتی درباره منظومه شمسی در اختیار ما قرار می‌دهد. بخش‌های سیاه رنگ نیز مربوط به شوکهایی است که از زمان شکل‌گیری آن یعنی ۴.۵۶ میلیارد سال پیش رخ داده اند.»
بزرگترین مجموعه قطعات باقیمانده از شهاب‌سنگ‌ها در جهان در موزه تاریخ طبیعی وین به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه نشان می‌دهد که اجرام آسمانی انواع مختلف دارند، و اینکه کجا با زمین برخورد کند نتایج متفاوت در پی خواهد داشت.
اصابت یک جرم آسمانی به اندازه یک خانه، ممکن است جنگلی را ویران کند؛ باعث ایجاد سونامی شود یا حتی جو زمین را تغییر بدهد.
لیدا پیتارلو، محقق سیارکها از دانشگاه وین به یورونیوز می‌گوید: «برخورد سیارک به دریای کم عمق- بسته به رسوباتی که در کف آن وجود دارد- در اثر تبخیر ماده، منجر به انتشار مقادیر زیادی از گازهای گلخانه‌ای می‌شود و بر آب و هوا هم تاثیر دراز مدت خواهد داشت.»
اخترشناسان آژانس فضایی اروپا در تیم ایمنی فضایی در آلمان مشغول طراحی یک سیستم هشدار برای سیارک‌های کوچک هستند، شبیه چیزی که مدتی قبل در آفریقای جنوبی سقوط کرد.
رودیگر ین، سرپرست بخش تحقیقات اجرام نزدیک به زمین در آژانس فضایی اروپاست. او به یورونیوز می‌گوید: «دوم ماه ژوئن در آسمان آفریقا یک گلوله آتش دیده شد. قطر این شهاب حدود ۲ الی ۳ متر بود، وارد جو زمین شد، شروع به سوختن کرد و منفجر شد. [هدفمان از طراحی سیستم هشدار] مشاهده این است. زیرا اگر قطر این شهاب سنگ کمی بیشتر، مثلا ۵ متر بود، اصابت آن به زمین، خسارات جدی به دنبال داشت. قصدمان این است که مردم را آگاه کنیم.»
آژانس فضایی اروپا۷۴۰ سیارک را که احتمال دارد به زمین اصابت کند، شناسایی کرده است
به همین منظور و برای جلوگیری از خطرات احتمالی برخورد شهاب سنگ به زمین، آژانس فضای اروپا مشغول ساخت تلسکوپی است که «فلای آی» (Flyeye Telescope) نام دارد و قرار است در جزیره سیسیل نصب شود.
کار این تلسکوپ کنترل و رصد اجرام کوچکی است که در آسمان وجود دارند. آژانس فضایی اروپا تاکنون حاضر ۷۴۰ سیارک را که احتمال جزئی دارد به زمین اصابت کنند، شناسایی کرده است.
سرپرست بخش تحقیقات اجرام نزدیک به زمین در آژانس فضایی اروپا به یورونیوز می‌گوید: «تاکنون هر ماه حدود ۲۰۰ سیارک را که شناسایی کرده ایم که احتمال برخورد ۳، ۴ یا ۵ از این اجرام به زمین وجود دارد. تا جایی که می‌دانیم هیچ یک از آنها تهدید جدی به شمار نمی‌رود. اما چیزهای زیادی وجود دارد که هنوز شناسایی نکرده‌ایم و به دنبالشان هستیم. اما تا جایی که الان می‌دانیم، جای نگرانی وجود ندارد.»
ناسا و آژانس فضایی ژاپن موسوم به «جاکسا» ماموریت مشترکی برای مشاهده سیارک ها انجام می دهند: کاوشگر موسوم به «هایابوسا- ۲» تابستان امسال در مدار سیارک خود موسوم به «ریوگو» قرار خواهد گرفت.
فرودگری موسوم به «مسکات» (Mascot) را که آژانس فضایی آلمان ساخته روی سطح این سیارک فرود خواهد آمد. هدف، نمونه برداری از خاک سیارک است.
«هایابوسا- ۲» کارش را ۴ سال پیش (۲۰۱۴) شروع کرد. قرار است «هایابوسا-۲» ژوئن سال ۲۰۱۸ روی سیارک خود فرود بیاید. قصد نمونه برداری از خاک این سیارک را دارد. «ریوگو» به عنوان سیارک نزدیک به زمین شناسایی شده است.
رالف یومان، دانشمندان علوم سیارات از مرکز هوافضای آلمان در این باره می‌گوید: «محل فرود را پیدا خواهیم کرد و روز سه اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی «مسکات» را رها خواهیم کرد که روی سطح (سیارک) خواهد افتاد و اطلاعات مربوط به سطح را دریافت خواهیم کرد. با استفاده از این اطلاعات فضاپیمای ژاپنی روی سطح (سیارک) خواهد نشست و از سطح نمونه برخواهد داشت و به زمین باز خواهد گشت.»
نمونه‌برداری از خاک سیارک چه فایده‌ای دارد؟ رالف یومان در این باره به یورونیوز می‌گوید: ««کار ساده ای نیست. نمی‌توان سیارکها را با سلاح‌های اتمی یا هسته‌ای نابود کرد. پس باید آن را به خوبی شناخت و دانست که از چه جنس است تا بتوانیم مسیرش را تغییر دهیم، جلوی چرخش آن را بگیریم تا فشار تابش روی یک سوی سیارک، آن را از زمین دور کند. بنابراین دانستن ترکیب عناصر سازنده سیارک و خواص فیزیکی آن برای بررسی راههای جلوگیری ازعواقب ناگوار ناشی از برخورد سیارک به زمین، اهمیت زیاد دارد.»
یافتن راههای مناسب برای منحرف کردن مسیر سیارکی مانع از این می‌شود که ماهم مانند دایناسورها به گونه‌ای تبدیل شویم که سر از موزه در بیاورد. هم اکنون خطری آنی ما را تهدید نمی کند اما باید بدانیم که برخورد سیارکی نسبتاً کوچک به زمین می تواند آثاری فاجعه بار به دنبال داشته باشد.
سطح کره ماه پوشیده از علائم برخورد سیارک‌هاست
کریستیان کوبرل، مدیر موزه تاریخ طبیعی وین می‌گوید: «کافی است به ماه نگاه کنیم که نزدیک ترین جرم آسمانی نزدیک به ماست. می بینیم تمام سطح آن را علائم برخورد سیارکها پوشانده است. روی زمین این علائم برخورد را نمی بینیم چون سطح زمین از نظر زمین شناسی فعال است. اما اجرام آسمانی بزرگ و کوچک پیوسته به زمین برخورد می کنند. البته کمتر پیش می آید که شیئی بزرگ به زمین بخورد اما در گذشته چنین برخوردهایی روی داده است و در آینده هم رخ خواهد داد.»
دانشمندان بیش از ۹۰ درصد سیارک‌های بزرگی را که می توانند تمدن روی زمین را نابود کنند، پیدا کرده‌اند و مسیرشان را زیر نظر دارند. اما تنها چند درصد از سیارک‌های کوچک با اندازه های بین ۵ تا ۵۰۰ متر شناسایی شده اند. کار شناسایی این نوع سیارک ها اکنون آغاز شده است.
اصابت سیارکها به کره زمین می توانند فاجعه بار باشد: در اثر برخورد یک سیارک کوچک با زمین، ممکن است یک شهر ویران شود و برخورد سیارک بزرگ با زمین ممکن است تمامی سیاره ما را به ورطه نابودی بکشاند.
روز سیارک
احتمال برخورد سیارکها با زمین در آینده نزدیک، بسیار کم است. اما این تهدید وجود دارد و باید آن را جدی گرفت. آژانسهای فضایی در سراسر جهان و تیم شکار سیارکها در آژانس فضایی اروپا برای مقابله با این تهدید دست به کار شده‌اند.
روز ۳۰ ژوئن «روز سیارک» است. سازمان ملل متحد این روز را برای افزایش آگاهی رسانی به ساکنان کره زمین نسبت به تهدید سیارکها برای کره زمین تعیین کرده است.
۶۶ میلیون سال پیش برخورد جرمی آسمانی به پهنای ۱۰ کیلومتر باعث انقراض دایناسورها شد. در حال حاضر جز فسیل و مدلی از اسکلت این دایناسورها که در موزه تاریخ طبیعی وین نگهداری می‌شود، چیزی از آنها باقی نمانده است.
کریستیان کوبرل، مدیر موزه تاریخ طبیعی وین می‌گوید: «۶۶ سال پیش شهاب سنگی به زمین اصابت کرد. در اثر برخورد این شهاب سنگ به پهنای۱۰ کیلومتر، حفره‌ای به قطر ۲۰۰ کیلومتر در زمین ایجاد شد. اگر اتفاق مشابه بیفتد انرژی بسیار عظیمی آزاد می‌شود. این برخورد، باعث بروز چندین زمین لرزه شد، بر زندگی گونه‌های مختلف موجودات زنده تاثیر داشت و آب و هوای کره زمین را تغییر داد. یعنی گونه‌های مختلف حیوانات و جانوران را نابود کرد؛ تقریبا دو سوم آنها منقرض شدند.»
شهاب سنگ چلیابینسکA post shared by Asteroid Day (@asteroidday) on
از ۶۶ میلیون سال پیش اتفاق مشابهی نیفتاده است. در بهمن ۱۳۹۱ (فوریه ۲۰۱۳) جرمی آسمانی وارد جو زمین شد، در آسمان روسیه سوخت و در شهر چلیابینسک به زمین اصابت کرد. قطر این شهاب سنگ حدود ۲۰ متر بود، اما انرژی حاصل از انفجار آن، خسارات مالی و جانی زیادی به همراه داشت.
این جرم آسمانی از آن زمان به شهاب سنگ چلیابینسک معروف شد. سیارک چلیابینسک در جو منفجر شد، در حالیکه اجرام دیگر می‌توانند آنقدر سنگین باشند که به زمین برسند. قطعاتی از این شهاب سنگ در موزه تاریخ طبیعی وین نگهداری می‌شود.
لودویک فری‌یر، مسئول این کلکسیون قطعه‌ای از شهاب سنگ چلیابینسک را به خبرنگار یورونیوز نشان می‌دهد و می‌گوید: «این قطعه‌ای از شهاب سنگ چلیابینسک است. این پوسته همجوشی آن است. این پوسته، بعد از ورود جرم آسمانی به جو زمین شکل می‌گیرد. اگر این پوسته را بشکافید، عمر شهاب سنگ را می‌فهمید. این بخش اصلی شهاب سنگ است که از زمان شکل‌گیری منظومه شمسی تغییری نکرده است و اطلاعاتی درباره منظومه شمسی در اختیار ما قرار می‌دهد. بخش‌های سیاه رنگ نیز مربوط به شوکهایی است که از زمان شکل‌گیری آن یعنی ۴.۵۶ میلیارد سال پیش رخ داده اند.»
بزرگترین مجموعه قطعات باقیمانده از شهاب‌سنگ‌ها در جهان در موزه تاریخ طبیعی وین به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه نشان می‌دهد که اجرام آسمانی انواع مختلف دارند، و اینکه کجا با زمین برخورد کند نتایج متفاوت در پی خواهد داشت.
اصابت یک جرم آسمانی به اندازه یک خانه، ممکن است جنگلی را ویران کند؛ باعث ایجاد سونامی شود یا حتی جو زمین را تغییر بدهد.
لیدا پیتارلو، محقق سیارکها از دانشگاه وین به یورونیوز می‌گوید: «برخورد سیارک به دریای کم عمق- بسته به رسوباتی که در کف آن وجود دارد- در اثر تبخیر ماده، منجر به انتشار مقادیر زیادی از گازهای گلخانه‌ای می‌شود و بر آب و هوا هم تاثیر دراز مدت خواهد داشت.»
اخترشناسان آژانس فضایی اروپا در تیم ایمنی فضایی در آلمان مشغول طراحی یک سیستم هشدار برای سیارک‌های کوچک هستند، شبیه چیزی که مدتی قبل در آفریقای جنوبی سقوط کرد.
رودیگر ین، سرپرست بخش تحقیقات اجرام نزدیک به زمین در آژانس فضایی اروپاست. او به یورونیوز می‌گوید: «دوم ماه ژوئن در آسمان آفریقا یک گلوله آتش دیده شد. قطر این شهاب حدود ۲ الی ۳ متر بود، وارد جو زمین شد، شروع به سوختن کرد و منفجر شد. [هدفمان از طراحی سیستم هشدار] مشاهده این است. زیرا اگر قطر این شهاب سنگ کمی بیشتر، مثلا ۵ متر بود، اصابت آن به زمین، خسارات جدی به دنبال داشت. قصدمان این است که مردم را آگاه کنیم.»
آژانس فضایی اروپا۷۴۰ سیارک را که احتمال دارد به زمین اصابت کند، شناسایی کرده است
به همین منظور و برای جلوگیری از خطرات احتمالی برخورد شهاب سنگ به زمین، آژانس فضای اروپا مشغول ساخت تلسکوپی است که «فلای آی» (Flyeye Telescope) نام دارد و قرار است در جزیره سیسیل نصب شود.
کار این تلسکوپ کنترل و رصد اجرام کوچکی است که در آسمان وجود دارند. آژانس فضایی اروپا تاکنون حاضر ۷۴۰ سیارک را که احتمال جزئی دارد به زمین اصابت کنند، شناسایی کرده است.
سرپرست بخش تحقیقات اجرام نزدیک به زمین در آژانس فضایی اروپا به یورونیوز می‌گوید: «تاکنون هر ماه حدود ۲۰۰ سیارک را که شناسایی کرده ایم که احتمال برخورد ۳، ۴ یا ۵ از این اجرام به زمین وجود دارد. تا جایی که می‌دانیم هیچ یک از آنها تهدید جدی به شمار نمی‌رود. اما چیزهای زیادی وجود دارد که هنوز شناسایی نکرده‌ایم و به دنبالشان هستیم. اما تا جایی که الان می‌دانیم، جای نگرانی وجود ندارد.»
ناسا و آژانس فضایی ژاپن موسوم به «جاکسا» ماموریت مشترکی برای مشاهده سیارک ها انجام می دهند: کاوشگر موسوم به «هایابوسا- ۲» تابستان امسال در مدار سیارک خود موسوم به «ریوگو» قرار خواهد گرفت.
فرودگری موسوم به «مسکات» (Mascot) را که آژانس فضایی آلمان ساخته روی سطح این سیارک فرود خواهد آمد. هدف، نمونه برداری از خاک سیارک است.
«هایابوسا- ۲» کارش را ۴ سال پیش (۲۰۱۴) شروع کرد. قرار است «هایابوسا-۲» ژوئن سال ۲۰۱۸ روی سیارک خود فرود بیاید. قصد نمونه برداری از خاک این سیارک را دارد. «ریوگو» به عنوان سیارک نزدیک به زمین شناسایی شده است.
رالف یومان، دانشمندان علوم سیارات از مرکز هوافضای آلمان در این باره می‌گوید: «محل فرود را پیدا خواهیم کرد و روز سه اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی «مسکات» را رها خواهیم کرد که روی سطح (سیارک) خواهد افتاد و اطلاعات مربوط به سطح را دریافت خواهیم کرد. با استفاده از این اطلاعات فضاپیمای ژاپنی روی سطح (سیارک) خواهد نشست و از سطح نمونه برخواهد داشت و به زمین باز خواهد گشت.»
نمونه‌برداری از خاک سیارک چه فایده‌ای دارد؟ رالف یومان در این باره به یورونیوز می‌گوید: ««کار ساده ای نیست. نمی‌توان سیارکها را با سلاح‌های اتمی یا هسته‌ای نابود کرد. پس باید آن را به خوبی شناخت و دانست که از چه جنس است تا بتوانیم مسیرش را تغییر دهیم، جلوی چرخش آن را بگیریم تا فشار تابش روی یک سوی سیارک، آن را از زمین دور کند. بنابراین دانستن ترکیب عناصر سازنده سیارک و خواص فیزیکی آن برای بررسی راههای جلوگیری ازعواقب ناگوار ناشی از برخورد سیارک به زمین، اهمیت زیاد دارد.»
یافتن راههای مناسب برای منحرف کردن مسیر سیارکی مانع از این می‌شود که ماهم مانند دایناسورها به گونه‌ای تبدیل شویم که سر از موزه در بیاورد. هم اکنون خطری آنی ما را تهدید نمی کند اما باید بدانیم که برخورد سیارکی نسبتاً کوچک به زمین می تواند آثاری فاجعه بار به دنبال داشته باشد.
سطح کره ماه پوشیده از علائم برخورد سیارک‌هاست
کریستیان کوبرل، مدیر موزه تاریخ طبیعی وین می‌گوید: «کافی است به ماه نگاه کنیم که نزدیک ترین جرم آسمانی نزدیک به ماست. می بینیم تمام سطح آن را علائم برخورد سیارکها پوشانده است. روی زمین این علائم برخورد را نمی بینیم چون سطح زمین از نظر زمین شناسی فعال است. اما اجرام آسمانی بزرگ و کوچک پیوسته به زمین برخورد می کنند. البته کمتر پیش می آید که شیئی بزرگ به زمین بخورد اما در گذشته چنین برخوردهایی روی داده است و در آینده هم رخ خواهد داد.»
دانشمندان بیش از ۹۰ درصد سیارک‌های بزرگی را که می توانند تمدن روی زمین را نابود کنند، پیدا کرده‌اند و مسیرشان را زیر نظر دارند. اما تنها چند درصد از سیارک‌های کوچک با اندازه های بین ۵ تا ۵۰۰ متر شناسایی شده اند. کار شناسایی این نوع سیارک ها اکنون آغاز شده است.
