'سه نقطه‌ای' که تیتر یالثارات شد

"دیوث کیست؟" این تیتر مطلبی است که در هفته‌نامه یالثارات، ارگان انصار حزب‌الله ایران، همراه با عکس سینماگران ایرانی و همسرانشان منتشر شد.
 
شاید چند سال پیش انتشار چنین کلمه‌ای در رسانه‌های ایران دور از ذهن به نظر می‌رسید و احتمالا اگر قرار بود در مطلبی از این کلمه استفاده شود به جای آن "..." می‌نشست. اما این کلمه مدتی است وارد ادبیات سیاسی ایران شده و یالثارات هم آن را تیتر درشت خود کرده است.
 
مطلب یالثارات با نقل قول‌هایی از پیامبر اسلام، امام ششم شیعیان و آیت‌الله جواد آملی استدلال می‌کند که "بی‌تفاوتی" و "بی‌غیرتی" مردان نسبت به زنانشان مصداق "دیاثت" است.
 
در عکس‌هایی که در اطراف این مطلب منتشر شده، چند زوج سینمایی از جمله مهران غفوریان و همسرش، روی فرش قرمز تالار وحدت دیده می‌شوند. زنان در این تصاویر به اصطلاح "بد حجاب" هستند و از پوشش اسلامی مورد قبول بخش محافظه‌کار حکومت ایران پیروی نکرده‌اند.
انتشار این مطلب یالثارات که در کنار آن عکس چند سینماگر و همسرانشان منتشر شده، از سوی بسیاری توهین آمیز تلقی شده است آوردن آن تیتر جنجالی و توضیحاتش در کنار تصاویر اهالی سینما، از سوی بسیاری، از جمله سینماگران، توهین آمیز تعبیر شده است.
 
در واکنش به این مطلب، نعیمه نظامدوست، بازیگر سینما در اینستاگرام خود عکسی را که مهران غفوریان از خودش گرفته بود با این عنوان منتشر کرد: "لباس پیشنهادی مهران غفوریان برای جشن حافظ سال ۹۶". در این عکس مهران غفوریان کنار فردی ایستاده که روی خودش پتویی انداخته است. برخی محافظه‌کاران این کار غفوریان را "توهین بی‌شرمانه" او به حجاب محسوب کردند که باعث شد مهران غفوریان توضیحی درباره آن عکس بدهد.
 
نعیمه نظامدوست به نقل از مهران غفوریان در اینستاگرامش نوشته که "منظور آقای غفوریان به هیچ عنوان توهین به حجاب و چادر نیست و نبوده و نخواهد بود" و مهران غفوریان با زبان خودش به توهینی که از طرف یالثارات به او و دیگر مردان شده است، پاسخ داده است.
 
کاربران زیادی هم در شبکه‌های اجتماعی به تیتر یالثارات واکنش نشان دادند، برخی عکس مهران غفوریان را بازنشر کرده‌اند و از او حمایت کرده‌اند، برخی از رواج توهین از سوی این رسانه انتقاد کرده‌اند، و بعضی از کاربران مرد گفته‌اند احتمالا آنها هم شامل توهین یالثارات می‌شوند چرا که همسرانشان آرایش می‌کنند.
 
این اولین بار نیست که این واژه از سوی گروه‌های تندرو در ایران به کار می‌رود. حدود دو سال پیش، حسن ابراهیمی، امام جمعه شهرستان انار در استان کرمان در خطبه‌های نماز جمعه این شهرستان گفته بود "شوهری که می‌داند زنش آرایش می‌کند و بیرون می‌رود تا مورد سوء استفاده دیگران قرار گیرد و شوهر وی هم هیچ عکس‌‌العملی نشان نمی‌دهد" مصداق این واژه است.
 
آیت‌الله جوادی آملی، از مراجع تقلید شیعیان هم چندی پیش گفته بود کسی که بیگانه را به کشور راه می‌دهد "دیوث سیاسی" است. روزنامه ۹ دی هم با استناد به این حرف آیت‌الله جوادی آملی، تیتر یک یکی از شماره‌هایش را به این موضوع اختصاص داده بود که گفته می‌شود از دلایل توقیف این هفته‌نامه بوده است. با جنجالی شدن این موضوع، دفتر آقای جوادی آملی در توضیحی گفت کاربرد فقهی این اصطلاح با کاربرد عرفی آن "تفاوت زیادی" دارد و "به مرد بى‌غیرتی گفته می‌شود که مردان بیگانه را بر همسرش وارد مى‌کند." برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی این روزها می‌گویند که مقصر رواج این نوع ادبیات، محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق ایران است چرا که با به کار بردن عباراتی که به اصطلاح "لمپنی" محسوب می‌شوند، استانداردهای کلام سیاسی را تغییر داده است. اما پیش از آقای احمدی‌نژاد هم استفاده از دشنام در کلام مقام‌های عالی جمهوری اسلامی وجود داشته است.
 
برخی تحلیل‌گران درباره ادبیات آقای احمدی‌نژاد گفته‌اند که هدف در انتخاب این نوع ادبیات نشان دادن نزدیکی‌اش با توده‌های مردم عادی و فاصله گرفتن از نخبگان سیاسی بوده است. اما به نظر می‌رسد رواج استفاده از واژه دیاثت و مشتقات آن در ادبیات برخی گروه‌های تندرو، فرای هدف نزدیکی با به اصطلاح عوام مردم باشد.
'گفتمان غیرت و اعمال خشونت علیه مردان'

به نظر نازلی کاموری، کارشناس مطالعات جنسیت، رسانه یالثارات چند موضوع کلیدی مورد توجه گروه‌های مختلف را به هم پیونده زده: "گفتمان ملیِ داشتن استقلال از نفوذ فرهنگ‌های بیگانه، گفتمان مردانگی که وابسته به کنترل زن است، گفتمان اسلامی حجاب و عفاف که باز وابسته به غیرت مرد است."
 
خانم کاموری با اشاره به صحبت‌های آقای جوادی آملی که نسبت به 'کسانی که راه نفوذ بیگانگان را درفضای اقتصادی و یا سیاسی به روی کشور می‌گشایند' هشدار داده بود و آنها را دیوث خوانده بود می‌گوید: "این موضوع که در گفتمان‌های ملی و ملی‌گرا، هر چند وقت یک بار کشور ایران تبدیل به زنی (یا مادری به شکل مام وطن) می‌شود که نیاز به مراقبت مردان وطن دارد، در تاریخ ایران پیشینه دارد و محققان زیادی در این باره تاریخ‌نگاری کرده‌اند."
 
"اینجا هم برای آیت‌الله جوادی آملی، ایران نمودی زنانه دارد. گفتمان ضداستعماری این فقیه شیعه، ایران را زنی می‌بیند که بیگانگان می‌خواهند به او نفوذ کنند و مردانی هم (طرفداران برجام) دارند بیگانگان را بر زن خود وارد می‌کنند. زن در این گفتمان ملی و ضد استعماری درست مثل وطن برای مردان است که آن را کنترل و حمایت کنند."
واکنش شبکه آلزایمر ۸۸، از گروه‌های محافظه‌کار تندرو در اینستاگرام و تلگرام اما به گفته خانم کاموری، یالثارات با یک تیر چند نشان زده است: "آنها توانسته‌اند با آوردن تصاویر سینماگران ایرانی مرد و همسرانشان به اضافه چند سینماگر و هنرپیشه زن، تقاطع تمام گفتمان‌هایی را که قبلا مطرح شد نشانه بگیرند. آنها همچنین موضوع را به گفتمان بزرگ‌تر حجاب و عفاف متصل کرده‌اند که از اول انقلاب ۱۳۵۷ موضوع نگرانی حکومت و قشر مذهبی بوده و همیشه هم با موضوع غیرت مرد نسبت داشته است. به عبارتی زن کم‌حجاب تنها برای خود نیست که کم‌حجاب است، بلکه خطری برای مرد بالاسر این زن است و بیانگر غیرتی که آن مرد ندارد."
 
نعیمه نظامدوست در پست اینستاگرام خود به نقل از مهران غفوریان نوشته بود: "ولی حق بدین اگه به مردی در مورد همسرش توهین بشه، واکنش خیلی بدتری نشون میده. ایشون که با زبان خودشون گله کردند. اصلا شاید ایشون واقعا دوست داره خانمش دیگه اینجوری بیاد بیرون که دیگه توهینی به این شکل بهشون نشه."
 
خانم کاموری می‌گوید پاسخ طنز مهران غفوریان به یالثارات را هم می‌شود در همین چارچوب بحث "غیرت" دید.
 
او می‌گوید: "پاسخ غفوریان طنز بسیار دلنشینی است اما باز هم اضطراب 'بی‌غیرت' شمرده شدن را در درون خود دارد. اینجا موضوع دیگر فقط زنان نیستند بلکه مردانگی ایده‌آل اسلامی‌ای در حال شکل‌گیری، هویت‌خواهی، هویت‌یابی و یا هویت‌بخشی است."
 
به گفته نازلی کاموری آنچه یالثارات نوشته شکلی از اعمال خشونت علیه زنان و همچنین مردان همراه آنها است. خانم کاموری می‌گوید: "آنها دارند به مردان همراه این زنان خشونت جنسیتی می‌کنند و مردانگی‌شان را زیر سوال می‌برند."

******************

مریم زهدی، بی‌بی‌سی
 مساله رویارویی اصولگرایان یا جناح سنتى و تندرو با شاخه‌های مختلف هنر به‌ویژه سینما چیز تازه‌ای نیست و به فراخور وضعیت سیاسی و اجتماعی هر چندوقت یک‌بار برجسته می‌شود و در راس خبرها می‌نشیند.
 
واکنش‌های تند و توهین آمیز، اعتراضات خیابانی و حتی جلوگیری از اکران برخی فیلم‌ها توسط افراد و ارگان‌هایی که نه در این زمینه مسئولیت و وظیفه‌ای دارند نه اختیاراتشان اجازه چنین برخوردهایی را می‌دهد از یک سو، و تاثیرگذاری، اجرای برخی سیاست‌های کاربردی و ایجاد اختلال در روند کاری سینماگران از سوی دیگر، همواره مورد انتقاد و ابراز نارضایتی اهالی سینما است.
 
حدود ۵ سال پیش فرج‌الله سلحشور، کارگردان حامی محمود احمدی‌نژاد علنا سینمای ایران را" فاحشه‌خانه" خواند. به نظر می‌رسد ابراز حساسیت تندروهای جریان موسوم به راست سنتی نسبت زنان سینماگر، نقششان در فیلم‌ها و پوشش آنها نوعی ابزار مخالفت این افراد است با سیاست‌های فرهنگی و هنری دولت. این افراد در بسیاری موارد حمایت برخی امامان جمعه و مراجع تقلید منتقد را نیز دارند.