چرا ایران به دنبال سرور تلگرام است؟

شورای عالی فضای مجازی در ایران به ریاست حسن روحانی به شبکه‌های پیام‌رسان آنلاین یک سال فرصت داده که سرور خود را به ایران منتقل کنند.
 
در این مصوبه که شنبه هشتم خرداد تصویب شده، نامی از تلگرام برده نشده است، اما از آنجا که در حال حاضر تلگرام پرکاربردترین پیام رسان موبایلی در ایران است، تصور می‌شود که منظور اصلی شورای عالی فضای مجازی این شبکه باشد.
 
در دو کشور ایران و ازبکستان تلگرام شبکه اصلی پیام رسان آنلاین است. خبرگزاری مهر می‌گوید که محبوبیت این شبکه در ایران به اندازه ای است که ۱۲ درصد پهنای باند اینترنت کشور صرف آن می‌شود و به روایتی بیش از ۲۰ میلیون کاربر در ایران دارد.
محبوب ملت و مطلوب حکومت بسیاری از چهره‌های سیاسی و رسانه‌ها و نهادها در تلگرام کانالی دارند که با پیوستن به آن در جریان دیدگاه‌ها و اخبار آنها قرار می‌گیرید. کانال تلگرام منسوب به دفتر آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران بیش از ۳۵۰ هزار مشترک دارد و روزی چند خبر، عکس یا فیلم مربوط به رهبر ایران در آن به اشتراک گذاشته می‌شود.
 
کانال‌های سرگرمی و تفریحی و جوک و طنز هم که ایرانیان علاقه زیادی به آنها دارند، در تلگرام فراوان است و یکی از آنها به نام "بدندید" بیش از یک میلیون عضو دارد. از طریق این پیام‌رسان اجناس و کالاها خرید و فروش می‌شود و حتی کانالی وجود دارد که در آن کاربران تقاضای خود را برای داروهای کمیاب می‌نویسند و از فروشندگان کمک می‌خواهند.
 
با یک حرکت آسان و به سرعت سه ثانیه می‌توانید خبر و عکس و فیلم را در تلگرام با دوستان و خانواده‌تان به اشتراک بگذارید.
 
زمانی رتبه اول محبوبیت در ایران به وایبر تعلق داشت و بعد از فیلتر شدن و کند شدن این شبکه پیام‌رسان، همه به تلگرام کوچ کردند.
کانال منسوب به دفتر رهبر ایران
خط قرمز کجاست؟
با این فراگیری که تلگرام در ایران دارد، دور از انتظار نیست که حکومت ایران به دنبال راهی برای کنترل و نظارت بر آن باشد. زمانی اعلام شد که تلگرام بعد از خودداری از همکاری با حکومت ایران، در این کشور مسدود شده است که تکذیب شد. چند هفته بعد گفته شد که تلگرام خط قرمز ایران را پذیرفته و با دولت ایران در بعضی زمینه‌ها همکاری می‌کند.
 
هرچند پاول دوروف، مدیر تلگرام می‌گوید تنها خط قرمزش مقررات خود این شرکت است.
 
حالا شورای عالی فضای مجازی که به دستور رهبر ایران تشکیل شده، تلگرام را تهدید کرده که یا داده‌های کاربران ایرانی را به داخل این کشور منتقل کند یا در ایران مسدود شود.
 
اما این مصوبه چقدر برای شرکت‌های خارجی مانند تلگرام و واتس آپ قابل اجراست؟
 
امیر رشیدی، کارشناس دسترسی به اینترنت در کمپین حقوق بشر ایران مستقر در نیویوک به سایت بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید، "سرور تلگرام جعبه نیست که سر آن را بگیرند و به داخل ایران منتقل کنند. اطلاعات کاربران آن در کشورهای مختلف ذخیره شده است و این مصوبه به این سادگی قابل اجرا نیست."
 
پس چرا شورای عالی فضای مجازی چنین موضوعی را تصویب کرده است؟
 
آقای رشیدی اینطور برداشت می‌کند که درخواست نهایی حکومت ایران از تلگرام این است که این شرکت دسترسی لازم را برای مقام‌های ایرانی فراهم کند تا هر وقت تقاضا کردند اطلاعات هر کاربری را بخواهند دریافت کنند.
 
استدلال رئیس پلیس فناوری اطلاعات ایران برای دستیابی به داده‌های کاربران این است که بتوانند با "داعش فارسی" و "هنجارشکنی" و "جرایم اخلاقی" مقابله کنند.
 
تلگرام هنوز به این مصوبه شورای عالی فضای مجازی واکنشی نشان نداده است. با همه کشمکش‌هایی که تلگرام با حکومت ایران داشته است، این شبکه هنوز به راحتی در داخل ایران در دسترس است و برعکس بسیاری از پیام‌رسان‌ها فیلتر یا مسدود نشده است.
تلگرام چقدر قابل اعتماد است؟
کالین اندرسون، پژوهشگر اینترنت که درباره امنیت سایبری در ایران تحقیق کرده است به سایت بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید: مهم‌ترین مسئله تلگرام این است که از سیستم "رمزگذاری سرتاسر" اتوماتیک استفاده نمی‌کند. بنابراین اگر کاربر تلگرام حواسش نباشد، تلگرام توانایی دسترسی به اطلاعات تبادل شده را دارد.
 
منظور آقای اندرسون این است که اگر کاربر تلگرام سیستم "گفت‌وگوی مخفی" یا "سکرت چت" را فعال نکرده باشد، مدیریت تلگرام یا شخص سوم قادر است به کدهایی که رمزگذاری نشده، دسترسی داشته باشد در حالی که در شبکه‌هایی که رمزگذاری سرتاسری دارند، تنها فرستنده و گیرنده پیام هستند که با دستگاهشان می‌توانند پیام‌ها را بخوانند.
 
علاوه بر این تمام برنامه‌های تلگرام "اوپن سورس" یا متن باز نوشته نشده است. و به گفته کالین اندرسون آنگونه نیست که همه کارشناسان بدانند دقیقا در آن چه می‌گذرد. اما شبکه‌هایی مانند سیگنال اوپن سورس هستند و امیر رشیدی معتقد است به دلیل اوپن سورس بودن، کارشناسان زیادی آن را زیر و رو کرده‌اند و می‌دانند تا چه اندازه ایمن است.
 
امیر رشیدی، که برای کمپین حقوق بشر در نیویورک تحقیق می‌کند، می‌گوید که شواهدی دارد که نشان می‌دهد اشخاصی در ایران، مصر و سوریه موفق شده‌اند با درخواست رمز عبور تلگرام و سپس شنود این رمزها از طریق مخابرات زودتر از کاربران به رمز دسترسی پیدا کنند و تلگرام آنها را هک کنند.
 
فارغ از این که داده‌های کاربران کجا ذخیره شود، او اعتقاد دارد که اشخاصی مانند روزنامه‌نگاران و سیاستمداران بهتر است از شبکه‌هایی استفاده کنند که متن‌باز هستند و کارشناسان ایمنی آنها را تأیید کرده‌اند.