آرامش یکشنبه وین و تب و تاب رویدادی تاریخی

دوربین ها منتظر ثبت لحظه ای تاریخیجمشید برزگر  - تحلیلگر بی بی سی در امور ایرانیکشنبه های وین، آرام و خلوت است. حتی منطقه مرکزی شهر که در این فصل سال پر از توریست‌هاست، در خلسه بعداز ظهری گرم و آفتابی، ساکت و آرام است. جز رستوران ها و کافه ها، جایی باز نیست و در خیابان های فرعی تک و توک رهگذری اگر می بینی، اغلب توریست هایی هستند که به سمت دو سه خیابان اصلی در نقطه مرکزی شهر می روند.

 

اما دو خیابان موازی در ضلع شرقی منطقه مرکزی این قاعده همیشگی وین را به هم زده اند. در یک خیابان،‌ کاروانی از خودروها با پلاک های دیپلماتیک می آیند و می روند. دیپلمات ها دور از چشم خبرنگاران منتظر در خیابان دیگر، بی وقفه در رفت و آمدند. در پشتی هتل کوبورگ، محل مذاکرات هسته ای ایران با گروه ۱+۵ کمتر بسته می ماند.

 

خیابان موازی، اما وضعیتی متفاوت دارد. در اصلی هتل تقریبا اصلا باز نمی شود و در مقابلش، خبرنگاران و دوربین ها در بعد از ظهری تابستانی بی تاب خبر و تصویر، ثانیه ها را به ساعت ها می دوزند.

 

هتلی که در میانه این دو خیابان موازی میزبان یکی از طولانی ترین و پیچیده ترین مذاکرات دیپلماتیک تاریخ معاصر است، این تفاوت ظاهری در دو خیابان موازی دو سوی خود را پس می زند و هم به آن جنب و جوش و هم این سکوت و انتظار، معنای واحدی می بخشد.

هم دیپلمات ها و هم خبرنگاران می دانند یا امیدوارند که تا ساعاتی دیگر، رویدادی تاریخی رقم می خورد که آنها یا در شکل گیری و یا ثبت و مخابره آن نقشی داشته اند.

 

مذاکرات هسته ای ایران، پس از نزدیک ۱۳ سال پر ماجرا اکنون به مرحله و نقطه عطفی نزدیک شده که حتی اگر آخرین فراز این مسیر نباشد، بی شک از اهمیتی تاریخی برخوردار است، آن چنان که قرار گرفتنش در رده تحولات کلاسیک دیپلماتیک تعجبی برنخواهد انگیخت.
خبرنگاران و دوربین‌های منتظر مقابل در اصلی هتل کوبورگروندی که پس از روی کار آمدن حسن روحانی در ایران شتاب گرفت، سرانجام باید به چنین مرحله ای می رسید. رسیدن به این مرحله اگر چه دشوار بوده و مخصوصا در ایران و آمریکا مخالفانی جدی داشته، اما حالا گذشته های حتی نه چندان دور را از یادها برده است.

 

اگر روزی، باید حادثه ای روی می داد که ایران و گروه ۱+۵ به توافقی برسند، حالا وضعیت درست برعکس شده و باید حادثه ای غیرمنتظره روی دهد تا دو طرف به توافقی نرسند.

 

در نخستین ساعات بعد از ظهر روز یکشنبه خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از برخی دیپلمات ها گزارش داد که متن نهایی توافق امروز برای تایید نهایی به هفت پایتخت در سه قاره جهان ارسال می شود و اعلام توافق روز دوشنبه ۲۲ تیرماه در محل مذاکرات هسته ای صورت خواهد گرفت.

 

پیش از این گزارش، نشانه های دیگری از نزدیکی هر چه بیشتر به توافق آشکار شده بود. از جمله لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه که دست کم در چند دور اخیر مذاکرات چهره سرسخت تری نسبت به بقیه از خود نشان داده بود،‌ خوش بینانه از نزدیک شدن به مرحله آخر این ماراتن نفس گیر خبر داده بود.

 

بنابراین، اگر آن حادثه غیرمنتظره روی ندهد، روز یکشنبه ۲۱ تیر یا دوشنبه ۲۲ تیر، روزی تاریخی خواهد شد و در مطالعات امور بین الملل و دروس دیپلماسی جایی خواهد یافت.

کسری ناجی و امیر پایور و تیم های همراهشان در بیش از دو هفته گذشته پا به پای تیم های مذاکره کننده در تلاش بوده اندتاریخی شدن این توافق، تنها برآمده از ماهیت مذاکرات، یعنی توافق بر سر اینکه ایران برنامه هسته ای خود را چگونه می تواند ادامه دهد نیست. شکل رسیدن به این توافق نیز حالا بخشی از دلیل اهمیت شده است: رکورد ۱۶ روز مذاکره بی وقفه وزیران امور خارجه آمریکا و ایران، پایان روندی ۱۳ ساله که قدرت های اصلی جهان به طور مستقیم درگیر آن بوده اند، میزان و شدت کامیابی و ناکامی کشورهای دیگری مثل اسراییل و عربستان که اگرچه پشت میز مذاکره حاضر نبوده اند، اما بر روند آن تاثیر داشته اند و شدت حساسیت های داخلی از جمله در ایران و آمریکا، همه و همه چنان ابعادی به مذاکرات هسته ای ایران بخشیده اند که حتی از نظر شکلی نیز این پرونده را متمایز و از بسیاری جهات منحصر به فرد کرده است.

 

رویدادهای تاریخی، بسیار تاویل پذیرند. از همان لحظه شکل گیری تا سال ها بعد، روایت ها و تفسیرهایی متفاوت و گاه متضاد از آنها ارایه خواهد شد. بسیاری این رویدادها را بعدها در سایه تحولات بعدی و نتایج حاصل از آن بررسی خواهند کرد. توافق هسته ای ایران نیز از این قاعده برکنار نیست.

 

هنوز جزییات این توافق، که البته می تواند همچنان با حادثه ای بار دیگر ناممکن جلوه کند، روشن نیست. از آن مهم تر، روشن نیست چنین توافقی در عمل چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد و چگونه اجرا خواهد شد و در هر حالت،‌ چه پیامدهایی برای هر دو طرف خواهد داشت، اما دست کم در بعداز ظهری تابستانی در وین، همه می دانند اگر این توافق صورت بگیرد، رویدادی تاریخی در حوزه دیپلماسی رخ داده است.