چمدان: 'اسرائیلی‌ها به ما می‌گویند کاکتوس'

خِزی فانیان می‌گوید "اسرائیلی‌ها کسانی را که از پدر و مادری مهاجر به دنیا آمده‌اند کاکتوس خطاب می‌کنند"

 چمدان هر پنجشنبه از برنامه  چشم‌انداز بامدادی رادیو فارسی بی‌بی‌سی پخش می‌شود و مجالی است برای گفتگو با ایرانیان خارج از کشور درباره تجربه مهاجرت.

مهاجرت پدر و مادر خِزی فانیان به اسرائیل و متولد شدن او در این سرزمین هیچ ارتباطی به انقلاب اسلامی ایران و "عداوت" میان دولت‌های ایران و اسرائیل در ۳۵ سال گذشته ندارد.

پدر خِزی اهل بروجرد و مادرش اهل یزد است. آنها جداگانه و حدود ۵۰ سال پیش به اسرائیل مهاجرت کردند. همانجا ازدواج کردند؛ ماندگار شدند و خِزی را به دنیا آوردند.

کلیک خِزی فانیان هیچ‌گاه به ایران سفر نکرده است. آنچه او در مورد ایران می‌داند تنها برگرفته از دانش پدر و مادرش و اطلاعاتی است که "از این و آن شنیده" و یا در اینترنت دیده. برای همین هم مطمئن نیست که باید تهران را تهران تلفظ کند یا تهرون.

"من با وجود اینکه در ایران به دنیا نیامده‌ام، در ۵۰ سال گذشته همیشه با فرهنگ، غذا، موسیقی و حتی ضرب المثل ایرانی سر و کار داشته‌ام. حتی ویلون را که از پدر عزیزم آموخته‌ام، به سبک ایرانی می‌نوازم."

برنامه‌ریزی برای گفتگو با خِزی فانیان چند ماه زمان نیاز داشت. اگر چه او فارسی را خیلی روان صحبت می‌کند اما وسواس داشت که برای این گفتگو خود را "حسابی" آماده کند.

در هنگام ضبط گفتگو، در اندک مواردی خِزی برای پاسخ‌ دادن نیاز به کمک پیدا کرد و جالب این بود که می‌گفت بدون اینکه بتواند فارسی بنویسد، کلمات فارسی من را با ترکیبی از حروف عبری و انگلیسی یادداشت می‌کند و بعد خیلی زود و روان آنها را به فارسی تلفظ می‌کرد.

برای او احتمالا ترکیب کردن زبان‌های انگلیسی، عبری، فارسی و عربی یک عادت روزانه است، اما برای من که تا میانه زندگی را در ایران گذرانده‌ام، این "ترکیب زبانی" نشانی است از "چند فرهنگی" زیستن در اسرائیل؛ تجربه‌ای که برای من هنوز تازگی دارد.

من یک کاکتوس هستم

تصویری از گذرنامه ایرانی مادر خِزی که تاریخ صدور آن به 63 سال پیش باز می‌گردد

خِزی فانیان می‌گوید "اسرائیلی‌ها کسانی را که از پدر و مادری مهاجر به دنیا آمده‌اند کاکتوس خطاب می‌کنند".

ابتدا فکر کردم اطلاق واژه کاکتوس به فرزندان مهاجران در اسرائیل باز هم یکی از همان صدها واژه‌ای است که معمولا "اکثریت" برای تحقیر "اقلیت" به کار می‌برد و محدود به اسرائیل و ایران و آمریکا هم نیست.

اما توضیح خِزی فانیان بر پیشداوری من خط بطلان کشید.

"کاکتوس‌های اینجا خار دارند اما یک میوه شیرین و خوشمزه هم دارند که در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود و مردم هم خیلی دوستش دارند."

همسر او هم یک کاکتوس است. اما او هم مانند خِزی در اسرائیل به دنیا آمده است. از مادر و پدری که یکی بابلی و دیگری شیرازی است.

"در خانه با همسر و بچه‌هایم عبری حرف می‌زنیم چون همسرم فارسی را خیلی خوب بلد نیست. اما وقتی در ماشین ترانه ایرانی گوش می‌کنیم، بچه ها خیلی خوششان می‌آید. قرار است که در مدرسه به بچه‌ها در کنار عبری، عربی و انگلیسی، فارسی هم آموزش دهند. امیدوارم که آنها وقتی بزرگ شدند بیشتر فرصت آشنایی با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی را پیدا کنند."

خِزی؛ این دیگر چه اسمی است؟

زبان عبری از معدود زبان‌هایی است که مانند فارسی از حرف خ در آن بسیار استفاده می‌شود و تلفظ آن هم همان خ است. حرفی که مانند ق تلفظ اش برای آمریکایی‌ها "یک کابوس" به حساب می‌آید. برای همین هم خِزی نامش را در زبان انگلیسی با حرف اچ می‌نویسد تا انگلیسی زبان‌ها آن را حزی تلفظ کنند.

"وقتی برای اجرای کنسرت به هتل یا سالن‌های پذیرایی می‌روم، در میان ترانه‌هایی که به عبری می‌خوانم، چند ترانه عربی هم می‌خوانم و آن وقت است که کارگران یا تیم آشپزی که معمولا از غزه آمده اند یواشکی به محل اجرا می‌آیند و با ترانه‌های من ارتباط برقرار می‌کنند. همین اتفاق هم هنگامی که فارسی می‌خوانم پیش می‌آید و ایرانی‌های حاضر در سالن یا محل برگزاری به وجد می‌آیند. آنها می‌گویند که اطمینان دارند من در ایران به دنیا آمده ام. از اسمم تعجب می‌کنند و می پرسند خِزی چه اسمی است؟ این که یک اسم ایرانی نیست؟!"

کارتون مانا نیستانی، روی جلد آلبوم سلام


کارتون مانا نیستانی که خِزی فانیان آن را برای طرح ترانه سلام خود به کار گرفته است

خِزی فانیان معمولا ترانه‌های مجلسی و شاد اجرا می‌کند و کمتر به سراغ سیاست می‌رود.

"مردم اسرائیل اکثرا می‌دانند که حرفهای رهبران در تلویزیون و روزنامه بیشتر برای منافع آنها مطرح می‌شود و خیلی به این حرفها اطمینان نمی‌کنند. من وقتی تلویزیون را باز می‌کنم می‌بینم که از ایران دائما بد می‌گویند. اما برای من، آن دوستی‌ها و ارتباطات صمیمی که در شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک وجود دارد، ملاک قضاوت قرار می‌گیرد. وقتی می‌بینم در ارتباط با مردم ایران، آنها خوب و صمیمی هستند، کمتر به اخبار منفی توجه می‌کنم. این دقیقا مثل همان کارتونی است که مانا نیستانی کشیده و در آن رهبران در بالای تریبون مشغول دعوا هستند اما مردم از زیر تریبون راهی برای گفتگو پیدا کرده اند و در حال رد و بدل کردن گل سرخ هستند."

خِزی فانیان در سالهای اخیر چند ترانه خوانده که آنها را با مضامین انسانی و صلح آمیز تهیه و تنظیم کرده است. معروف ترین آنها کلیک ترانه سلام SaveFrom.net است.

"سلام در زبان و فرهنگ ما، همان معنای صلح و دوستی را دارد. من با اجازه مانا نیستانی، کاریکاتور او درباره دوستی میان مردم ایران و اسرائیل را برای روی جلد آلبوم سلام انتخاب کردم. امیدوارم که این سلام میان مردم ایران و اسرائیل هر چه زودتر اتفاق بیفتد."

خِزی می‌گوید اگر روزی به تهران برود، اول به یک رستوران خوب ایرانی می‌رود؛ بعد به بازار و بعد هم به یک کنیسه می‌رود تا برای خانواده اش و برقراری "سلام" میان ایران و اسرائیل دعا کند. بعد از آن هم اگر جایی برای شنیدن موسیقی ایرانی پیدا کند، حتما سرکی به آنجا خواهد کشید.

در هنگام مصاحبه به او چیزی نگفتم اما بعد از آن فکر کردم که اگر من هم روزی به اسرائیل بروم، آیا دوست دارم به اماکنی مشابه بروم و کارهایی مشابه خِزی انجام بدهم؟ احتمالا همین‌طور خواهد بود.