کارنامه هشت ساله "بهترین دولت پس از مشروطه"
مجید محمدی ( جامعه شناس )
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، شاید بتواند از زیر بار برخی مسئولیت‌ها در دوران اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی بگریزد- گرچه در آن ۱۶ سال نیز برخی از وزرا را در اختیار داشت و نظراتش را در محدوده‌ی سیاست خارجی و امنیت و فرهنگ بر روسای دولت و وزرا با اتکا بر قوای قهریه تحمیل می کرد- اما مسئولیت‌های دوران محمود احمدی نژاد تماماً بر عهده‌ی وی است.
چون در هر دو دوره این خامنه‌ای و بیت وی بودند که احمدی نژاد را بر سر کار آوردند و از وی حمایت کردند و سیاست‌هایشان با هم انطباق داشت: "از چند ماه قبل از انتخابات ۸۸ چون ادامه حضور آقای احمدی نژاد در مسند ریاست جمهوری را مفید نمی‌دانستم تلاش می‌کردم که روی فرد دیگری توافق شود. در دیدارهایی که با بسیاری از چهره‌های مؤثر اصولگرا داشتم، دریافتم که نود درصد آنها با من هم عقیده هستند و طرح مرا می‌پسندند، اما می گفتند که میل آقا به احمدی‌نژاد است." (علی مطهری، خبر آنلاین، ۱۹ شهریور ۱۳۹۱)
دولت احمدی نژاد به گفته‌ی صریح خامنه‌ای سیاست‌های مورد نظر وی را تعقیب می کرده و بهترین دولت پس از مشروطه بوده است: "دولت نهم دولتی بود که حضرت آقا آن را بهترین دولت بعد از مشروطه نامیدند." (اسماعیل کوثری عضو مجلس نهم، فارس ۲۸ شهریور۱۳۹۱) تفاوت‌هایی نیز که پس از عزل حیدر مصلحی از وزارت اطلاعات مشاهده شد ناشی از جنگ بر سر قدرت بود و نه تفاوت در دیدگاه و سیاست و چشم انداز. از این جهت می توان تحولات و جهت گیری هشت سال گذشته را مستقیماً بر عهده‌ی خامنه‌ای گذاشت و از او بازخواست کرد. ببینیم کارنامه‌ی بهترین دولت پس از مشروطه در طی دو دوره‌ی چهار ساله چه نقاط برجسته‌ای دارد.
شعارهایی که توخالی از آب درآمدند
دولت احمدی نژاد نه با شعار توسعه و نه با شعار آزادی و دمکراسی بر سر کار آمد. آنها با شعار مبارزه با فساد، عدالت، و گذاشتن پول در جیب و سفره‌ی مردم به سرکار آمدند و در هر سه جهت نه تنها شکست خوردند بلکه روی قبلی‌ها را سفید کردند.
دولت احمدی نژاد نه تنها پول نفت را بر سر سفره‌ی مردم نیاورد یا در جیب آنها نگذاشت بلکه با تورم فزاینده جیب آنها را خالی تر و مردم را فقیر تر کرد (با هفت برابر شدن نقدینگی در دوره‌ی هشت ساله‌ی وی) و بر تعداد بیکاران افزود (با رساندن رشد اقتصادی کشور به صفر و عدد منفی). دولت احمدی نژاد از حیث تعداد و میزان اختلاس و سوء استفاده از قدرت با تعطیلی یا نادیده گرفتن نهادهای نظارتی رکورد زد.
اما برای نمایش محبوبیت و جمع آوری رای در سفرهای استانی پول‌هایی اندک به صورت صدقه به عریضه نویسان داده شد. احمدی نژاد وعده‌های دیگری مثل یک ویلا برای هر ایرانی یا دو هکتار زمین برای هر ایرانی، حق نوزاد، یارانه پنج برابری، و انتقال آب دریا به کویر داد که صرفاً در حد حرف باقی ماند.
دروغ و تقلب
اگر میزان دروغی را که دولتهای جمهوری اسلامی در بیش از سه دهه‌ی اخیر گفته‌اند با یکدیگر مقایسه کنیم، دولت احمدی نژاد رتبه‌ی اول را به دست می آورد. آمار سازی دولت در حوزه‌های بیکاری، تورم، پیشرفت و کار‌های عمرانی تا آن حد پیش رفت که حتی صدای موتلفان با آن را در اعتراض بلند کرد. در تقلب (جعل سند، مدرک سازی) نیز مقامات این دولت چشم‌ها را خیره کردند.
پاک ترین دولت تاریخ
فساد آن چنان در رگ و ریشه‌ی این دولت گسترش یافت که حتی حامیان آن، این دولت را فاسد ترین دولت ها در جمهوری اسلامی نامیدند (احمد توکلی). مفاسد اقتصادی آن چنان در دولت گسترش یافته که ستاد مبارزه با آنها عملاً در دوره‌ی پایانی دولت تعطیل شد. (عزت الله یوسفیان، عضو مجلس، فارس، ۱۴ اسفند ۱۳۹۱) گزارش‌های تفریغ بودجه‌ی هر ساله نشان از تخلفات گسترده داشته است و گزارش سال ۹۰ به دلیل تخلفات انبوه ذکر شده هنوز به صحن علنی مجلس عرضه نشده است.
تنها در یک مورد هزاران میلیارد تومان درآمد در این سال به خزانه واریز نشده است. پرونده‌ی بیمه که تا حد معاون اول رئیس دولت را تحت اتهام قرار می داد در نهایت قیچی شد. بورسیه شدن فرزندان مقامات برای تحصیل در خارج کشور توسط برخی شرکت‌های پیمانکاری (خراسان، ۱۴ اسفند ۱۳۹۱) مورد دیگری از فساد دولتی بود.
در حوزه‌ی فساد، دولت احمدی نژاد رکوردهای تازه‌ای را در مفقود شدن درآمد نفت (سال‌هایی تا حدود ۱۲ میلیارد دلار)، گم شدن پول در بانک‌ها ( ۳۳ میلیارد دلار، جهان صنعت، ۲ بهمن ۱۳۹۱)، خاصه خرجی، وام های بانکی کم بهره و بدون بازگشت یا پرداخت نشده (تا حد ۷۰ هزار میلیارد تومان) و پول پاشی برای جمع آوری رای (۹ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۸۸، علی عسگری، خبر آنلاین، ۱۸ آذر ۱۳۹۱) بر جای گذاشت.
اعطای وام‌های کم بهره به خودی‌ها در این دوره آن چنان بسط یافت که میزان مطالبات معوق بانکی از ۱۳ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۸۶ به حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان در آذر سال ۱۳۹۱ رسید. (۸۷، ۳۰ هزار میلیارد تومان، ۸۹، ۴۰ هزار میلیارد تومان، خرداد ۱۳۹۱، ۵۴ هزار میلیارد تومان، و شهریور ۱۳۹۱، ۶۰ هزار میلیارد تومان) (فارس، ۱۸ آذر ۱۳۹۱)
نظریه‌ی توطئه در سطوحی تازه
نظریه‌ی توطئه از مبانی لایتغیر جمهوری اسلامی است. اما در دوره‌ی احمدی نژاد این نظریه به سطوحی تازه ارتقا یافت تا جایی که کمبود باران نیز به دشمن نسبت داده شد: "دشمن ابرهایی که به سمت کشور ما می‌آید را تخریب می‌کند." (احمدی نژاد، ۱۹ شهریور ۱۳۹۱) سرمقاله نویس کیهان که رسماً دیدگاه علی خامنه‌ای را منعکس می کند قبل از شکاف میان دولت و بیت، بالا رفتن نرخ ارز را به رادیو اسرائیل و سرمایه داران بهایی- که دیگر در داخل کشور حضوری ندارند- نسبت می دهد (حسین شریعتمداری، ۲۱ شهریور ۱۳۹۱) در حالی که احمد توکلی از عدم عرضه‌ی ارز به بازار توسط دولت به طور عمدی سخن می گوید. (الف، ۲۱ شهریور ۱۳۹۱)
علی خامنه‌ای و دولت مورد نظرش از هرچه خوششان نیاید آن را به استکبار نسبت می دهند، از انفجار در عراق تا سوزاندن قران توسط یک کشیش مسیحی در روستایی دور افتاده. البته پس از خراب شدن رابطه‌ی خامنه‌ای و احمدی نژاد حتی برخی از اقدامات رئیس دولت اتهام صهیونیستی از سوی خامنه‌ای و دوستانش (مثل آیت الله عزیزالله خوشوقت) را دریافت کرد.
عوام فریبی در حد اغراق آمیز آن
رئیس دولت آن چنان به عوام فریبی مشغول بوده است که تولید انرژی اتمی را به دختری سیزده ساله در خانه و کشف معادن را به یک شعبده باز نسبت می دهد: "فردی را در نظام داریم که بانگاه کردن به علف‌های روی زمین و با الهام از ائمه اطهار معادن گوناگون کشف می کند." (محمود احمدی نژاد، سایت یوتیوب) علی خامنه‌ای در ۲۵ سال حکومت یک بار از روال‌های جاری در جامعه انتقادی به عمل نیاورده است و همیشه توده‌ها (خیل وفاداران و اکثریت خاموش) را ستوده است. او به جای انتقاد از عوام فریبی بر امواج آن سوار می شود. دولت احمدی نژاد درست پا بر جای پای وی می گذاشت.
خود شیفتگی مدیران
پس از آن که ارزش پول ایران در یک هفته در شهریورماه ۹۱، ۵۵ درصد کاهش یافت و نرخ دلار به بالای ۲۶۰۰ تومان رسید رئیس کل بانک مرکزی گفت: "گاهی با اخم و لبخند ما قیمت ارز بالا و پایین می‌رود." (محمود بهمنی در مصاحبه با واحد مرکزی خبر، ۲۱ شهریور ۱۳۹۱) این میزان خود شیفتگی حتی در دهه‌های شصت و هفتاد که اسلامگرایان مدعی بر پا ساختن ام القری و جامعه‌ی نمونه بودند و خود را با چند واسطه به ائمه و انبیا وصل می کردند سابقه نداشت. آنها اگر چنین خود شیفته بودند حداقل از بیان آن ابا داشتند.
بی ربط گویی
مقامات جمهوری اسلامی در حکومت خامنه‌ای به بی ربط گویی بیشتر به جای پاسخگویی رو کردند. احمدی نژاد پس از جلسه‌ی سران سه قوه که عمدتاً پیرامون افزایش نرخ ارز بود در پاسخ به خبرنگاران می گوید: "امروز نهار چی خورده‌اید؟" (مهر ۲۰ شهریور ۱۳۹۱) او در پاسخ به سئوال یک خبرنگار مبنی بر اینکه جدایی ری از تهران به کجا رسید می گوید: "هوای به این قشنگی و بهاری، در مورد طبیعت بنویسید." (مهر ۹ اسفند ۱۳۹۱)
وزیر کشور دولت اول احمدی نژاد در مورد وی می گوید: "او شوخی و جدی را قاطی می‌کند، منتقدان را تحویل نمی‌گیرد، تحقیر می‌کند، پاسخگو نیست و جا خالی می‌دهد، فرافکنی می‌کند و مسئولیت ها را متوجه دیگران می‌کند." (مصطفی پورمحمدی، انتخاب، ۱۳ فروردین ۱۳۹۱) دولت احمدی نژاد همانند رهبر کشور به هیچ کس پاسخگو نیست رهبر کشور با ارعاب رسانه‌ها و شهروندان نمی گذارد کسی از وی سوال کند اما رئیس دولت و معاونانش وقتی که مورد پرسش قرار می گیرند با پرسش‌ها بازی و شوخی می کنند.
محمد رضا رحیمی معاون اول دولت در اظهاراتی غیر مسئولانه و تحقیر آمیز ریشه‌ی گسترش مواد مخدر در جهان را در کتاب تلمود یهودیان دانست یا گفت: "از همسایگان ما که نفت زیادی دارند اگر نفت را بگیرید باید شتر سوار شوند." (خبر آنلاین، ۲۲ اسفند ۱۳۹۱)
خود محور بینی
در منظر مقامات دولت احمدی نژاد، در هشت سال گذشته همه‌ی عالم در حال واکنش به آنان بوده‌اند. اگر فیلم آرگو در مراسم اسکار به عنوان بهترین فیلم انتخاب می شود ناشی از واکنش به مقامات ایرانی بوده است: "آنها عصبانی بودند از این که ما امسال به خاطر جسارتی که به ساحت نورانی پیامبر شده بود اسکار را تحریم کرده و شرکت نکردیم، پس به دنبال فیلمی رفتند با مضمونی که مطابق واقع نیست." (محمد حسینی، وزیر ارشاد اسلامی، فارس، ۸ اسفند ۱۳۹۱) بسیاری دیگر از رخدادهای عالم بر اساس واکنش به مقامات دولتی ایران تعبیر و تفسیر شده‌اند.
عدم کارایی
دولت احمدی نژاد با چند طرح در سطح ملی به مردم فروخته شد. مسکن مهر یکی از آنهاست که نکات منفی آن بسیار فراتر از نکات مثبت آن بوده است، از ساخت مسکن در مسیر رودخانه (در ساری) تا ساخت خانه بدون زیر ساخت‌های آب و برق و گاز (تابناک، ۶ آذر ۱۳۹۱) تا بدهکاری ۴۰ هزار میلیاردی به بانک‌ها. طرح دیگر راه آهن شیراز - تهران بود که سال‌ها پس از افتتاح هنوز به کار نیفتاده و در آستانه‌ی انتخابات ۸۸ ریل‌های گذاشته شده و کج و معوج آن در معرض دید عموم قرار داده شد.
در دوره‌ی این دولت پنج قطعنامه علیه ایران در شورای امنیت تصویب شد و تحریم‌های گسترده‌ی ایالات متحده و اتحادیه‌ی اروپا آغاز شد. در این دوره نرخ ارز ملی در برابر ارزهای دیگر حدود دو سوم ارزش خود را از دست داد. نقدینگی به بیان یکی از گزارش‌ها از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱ حدوداً چهار برابر شد (از ۱۰۳ هزار میلیارد تومان به ۳۹۱ هزار میلیارد تومان، خبر آنلاین ۵ آذر ۱۳۹۱) به همین دلیل کشور به گفته‌ی مقامات، تورم‌هایی تا ۲۶ درصد در سال را تجربه کرد که نرخ واقعی آن بسیار فراتر از آن و در حد ۵۰ تا ۶۰ درصد بوده است.
پنهانکاری
میزان پنهانکاری در دولت احمدی نژاد تا آن حد افزایش یافت که حتی مصوبات دولت با مهر محرمانه برای مجلس ارسال شد. پس از ارسال مصوبات دولت با مهر محرمانه، هیات تطبیق و رئیس مجلس هم مجبور بودند به لحاظ محرمانه بودن موضوع، نظر خود درباره قانونی یا غیرقانونی بودن موضوع را به صورت محرمانه به دولت ارسال کنند و بدین طریق بخشی از مجادلات دولت و مجلس علنی نمی شد. این شیوه دولت پس از اطلاع رسانی در خصوص مصوبه غیرقانونی استخدام مهر آفرین در پیش گرفته شد و حتی کوچک ترین موضوعات منقش به مهر محرمانه بود. (الف، ۱۸ بهمن ۱۳۹۱)
گردن کشی
شخص رئیس دولت در برابر مجلس ِ همسو تا حدی گردن کشی کرده است که تنها در یک سال و نیم مجلس نهم ۴۸۰ تذکر دریافت کرد. سالی نبود که بودجه به موقع ارسال شود. دولت قوانینی را که مورد پسندش نبود به اجرا در نمی آورد. از ۳۷ قانون مصوب مجلس نهم تنها ۵ قانون به موقع توسط رئیس دولت ابلاغ شد. دولت در درون نیز بی ثبات بوده است. دولت احمدی نژاد بیشترین تغییر را در اعضای کابینه در مقایسه با دول قبلی متحمل شده است.
تخریب‌ها
بسیاری از ظرفیت‌های جامعه‌ی ایران در دوران احمدی نژاد تخریب شد. به عنوان نمونه تعداد تماشاگران سینما از حدود هفده میلیون در سال ۱۳۸۳ به حدود ۱۰ میلیون در سال ۱۳۹۱ رسید. (مهر ۹ اسفند ۱۳۹۱) تعداد پرونده‌های قضایی از سال ۱۳۸۶ تا ۹۱ دو برابر شد (از هشت به ۱۶ میلیون). تعداد چک‌های برگشتی از ۳.۵ میلیون در سال ۱۳۸۴ به ۲۱ میلیون در سال ۱۳۹۱ رسید (شش برابر). رتبه ایران در اکثر مقیاس‌های توسعه (مثل شفافیت، سهولت کسب و کار) در این دوره کاهش یافت. تخریب بیشتر محیط زیست و میراث فرهنگی را نیز به فهرست فوق بیفزایید. این دولت بالاترین میزان تغییر پی در پی مدیران و بی ثباتی مدیریت در کشور را از آن خود کرد.
