سلول‌های بنیادی می‌توانند جایگزین جراحی چشم شوند

التهاب قرنیه و آب مروارید دو بیماری شناخته شده چشم محسوب می‌شوند که در هر دو مورد بیمار با اختلال در دید روبرو می‌شود. اما با انتشار نتایج دو مطالعه تازه نویدهایی برای برطرف کردن مشکلات ناشی از این دو بیماری به بار آمده است.

 

پژوهشگران ژاپنی و بریتانیایی با انتشار گزارشی در نشریه نیچر از روشی نو برای رشد قرنیه با استفاده از سلول‌های بنیادی خبر داده‌اند. همزمان، پژوهشگران چینی و امریکایی در گزارشی که آن هم در نشریه نیچر منتشر شده روش خود برای تولید عدسی چشم با استفاده از سلول‌های بنیادی را معرفی کرده‌اند.

 

پژوهشگران در گزارش اول که به موضوع رشد قرنیه اختصاص دارد می‌گویند توانسته‌اند سلول‌های بنیادی چند منظوره را با استفاده از الگوهای شبیه به بافت‌های مختلف چشم انسان و بعضی پستانداران دیگر در ظروف آزمایشگاهی کشت دهند. یکی از بافت‌های تهیه شده بافت قرنیه است که خارجی‌ترین لایه چشم محسوب می‌شود.

قرنیه لایه شفافی‌ست که سطح رویی چشم را می‌پوشاند و مانع نفوذ آلودگی به درون چشم می‌شود. غباری که بر روی سطح قرنیه می‌نشیند با هر بار حرکت پلک تمیز می‌شود. لایه قرنیه در قسمت عنبیه که رنگ چشم را تولید می‌کند به شکل گنبد درمی‌آید. گزارش تازه می‌گوید انتقال بافت تولید شده در آزمایشگاه به چشم خرگوش‌هایی که قرنیه آن‌ها صدمه دیده بود نشان داده توانایی سلول‌های بنیادی چند منظوره برای تغییر به شکل قرنیه موفقیت آمیز بوده است.

 

سلول‌های بنیادی چند منظوره که به نام سلول‌های بنیادی برانگیخته نیز شناخته می‌شود یاخته‌هایی هستند که در مرحله‌ای که سن جنین بین 3 تا 5 روز است تولید می‌شوند. خاصیت مهم این گروه از سلول‌های بنیادی در این است که می‌توان مسیر تمایز آن‌ها را به سمت تولید انواعی از سلول‌ها نظیر سلول‌های عضلات، خون، قلب و عصب تغییر داد.

 

پژوهشگران دانشگاه اوزاکا در ژاپن که هدایت مطالعه اول را بعهده داشته‌اند می‌گویند با روشی که آن‌ها برای تولید بافت قرنیه به کار گرفته بودند در دو یا سه سال آینده قادر خواهند بود قرنیه صدمه دیده چشم انسان را تعویض کنند.

 

در گزارش دوم که با هدایت پژوهشگران دانشگاه گوانگ ژو در چین انجام شد سلول‌های بنیادی عدسی چشم قادر به ترمیم بافت عدسی شدند. در چشم کسانی که مبتلا به آب مروارید می‌شوند این تشکیل بلورهای پروتئینی‌ست که باعث کدر شدن عدسی می‌شود. این کدر شدگی تا جایی پیش می‌رود که چیزی شبیه به پرده مات در چشم شخص مبتلا تشکیل می‌شود و بینایی او را بشدت کاهش می‌دهد. روش درمان مرسوم جایگزین کردن عدسی طبیعی چشم با عدسی مصنوعی‌ست.

 

در چشم نوزادان سلول‌های عدسی قادرند بدون استفاده از پروتئین‌ها بعنوان مواد مغذی رشد کنند. پژوهشگران با استفاده از همین توانایی بلورهای پروتئینی موجود در چشم نوزادانی را که با آب مروارید بدنیا آمده بودند خارج کردند اما عدسی چشم آن‌ها را تغییر ندادند. سه ماه بعد سلول‌های بنیادی عدسی توانسته بودند این بخش از چشم را ترمیم کنند.

 

گزارش این مطالعه می‌گوید تحریک سلول‌های بنیادی چشم برای بازتولید عدسی می‌تواند از تعویض عدسی طبیعی چشم جلوگیری کند. هر دو گروه در مقاله‌های خود گفته‌اند که دستاوردهای آزمایشگاهی آن‌ها در استفاده از سلول‌های بنیادی هنوز نیاز به اصلاحاتی برای استفاده در انسان دارد.

 

گزارش نقص بینایی سازمان بهداشت جهانی در سال 2010 نشان می‌دهد علت نیمی از نابینایی‌ها و 33 درصد از کاهش بینایی در جهان ناشی از ابتلا به آب مروارید است.