289هزار ایرانی مقیم آمریکا

علی فراستی*

 بالاخره با تلاش ائتلافی از انجمن‌های غیرانتفاعی ایرانیان آمریکا، اداره سرشماری فدرال، آمار ایرانیان مقیم این کشور را منتشر کرد. براساس آمار منتشر شده، تعداد افرادی که در سرشماری سال 2010 خود را دارای قومیت ایرانی معرفی کردند بالغ بر 289هزارو 465نفر است که بیشترین تعداد آنها در غرب آمریکا با 179هزارو 210 نفر جمعیت گزارش شده است. در این سال جمعیت کل ایالات‌متحده 308میلیون و 745هزارو 538 نفر گزارش شد که 7/9درصد نسبت به سرشماری سال 2000 افزایش نشان می‌داد.
ذکر این رقم در تناقض با تصورات عمومی و اطلاعات جسته و گریخته از تعداد ایرانیان مقیم آمریکاست تا جایی که برخی منابع تعداد ایرانیان را بالغ بر یک‌میلیون قلمداد کرده‌اند.

سرشماری رسمی در آمریکا هر 10سال یک‌بار انجام می‌گیرد و در هر سرشماری فرم‌هایی به منازل 6/1نفر از ساکنین با پست ارسال می‌شود که آنها باید آن را پر کرده و پس بفرستند. در این فرم‌ها اطلاعاتی در مورد قومیت و نژاد ساکنین پرسیده می‌شود که براساس سیاست‌های حاکم بر کاخ سفید، اطلاعات تقاضا شده در هر سرشماری متفاوت است.
براساس سرشماری سال 2010 حدود4/72درصد جمعیت سفید، 6/12‌درصد سیاه پوست، 9/0‌درصد بومیان (سرخ پوستان)، 8/4‌درصد از ممالک شرق آسیا، 2/0‌درصد دارای قومیت هاوایی و جزایر اقیانوس آرام معرفی شده‌اند در عین حالی‌که 2/6 درصد خود را با نژاد یا قومیتی غیراقوام فوق معرفی کرده و 9/2 ‌درصد هم خود را وابسته به بیش از یک قوم یا نژاد می‌دانند.

استفاده از واژه های «قومیت» به‌جای «نژاد» یکی از موضوعاتی است که سال‌هاست در محافل علمی آمریکا مورد بحث و مناقشه بوده است و نهایتا انجمن مردم‌شناسی آمریکا طی بیانیه‌ای در سال 1997 استفاده از واژه «نژاد» را برای تفکیک اقوام غیرعلمی دانست با این‌حال در تقسیم‌بندی‌های رسمی کماکان از هر دو واژه «قوم» و «نژاد» برای تقسیم‌بندی ساکنین این کشور استفاده می‌شود. بررسی ریشه‌ها و تفاوت‌های این دو واژه نیازمند مقاله دیگری است که نگارنده به‌زودی تقدیم خوانندگان خواهد کرد.
برای سهولت در پاسخ به سوال قومیت، در فرم‌های سرشماری 2010 مربع‌هایی برای علامت‌زدن در مقابل چند قومیت و نژاد مشخص شده بود که عبارت بودند از: سفیدپوست، سیاه‌پوست، لاتین‌تبار، بومیان آمریکا و آلاسکا، آسیای شرقی‌ها، اهالی هاوایی و جزایر اقیانوس آرام. برای کسانی‌که در هیچ یک از دسته‌بندی‌های فوق نمی‌گنجند، مربع دیگری در نظر گرفته‌شده با عنوان «دیگر اقوام و نژادها» و کسی که این مربع را علامت می‌زند می‌تواند در مقابل آن قومیت خود را بنویسد.
نظر به اینکه آمار دقیقی از ایرانیان آمریکا وجود نداشت، ائتلافی از انجمن‌های غیرانتفاعی ایرانیان از جمله «انجمن فرهنگ» و «انجمن روابط عمومی ایرانیان آمریکایی» تلاش گسترده‌ای را برای آموزش ایرانیان ترتیب دادند که دریافت‌کنندگان فرم، مربع «دیگر اقوام و نژادها» را علامت زده و در مقابل آن بر قومیت ایرانی خود تاکید کنند. اداره سرشماری آمریکا با شمارش کسانی که به این ترتیب خود را ایرانی یا ایرانی– آمریکایی معرفی کرده‌اند، به رقم 289هزارو 465 رسیده است. تصور عمومی بر این است که تعدادی از ایرانیان بدون آگاهی از اهمیت این نحوه اعلام، هویت قومی خود را به‌عنوان سفید پوست معرفی کرده‌اند.
اگر 15-10‌درصد ضریب خطا برای این اشتباه در نظر گرفته شود، جمعیت ایرانیان مقیم این کشور حول و حوش 300‌هزار نفر است که بیشترین تعداد در ایالت کالیفرنیا (با 157هزارو 225 نفر) و کمترین تعداد در ایالت داکوتای جنوبی (40 نفر) ساکن هستند. اهمیت آمار ایرانیان آمریکا می‌تواند از جنبه‌های مختلف بررسی شود. به لحاظ سیاسی این جمعیت می‌تواند در روند تصمیم‌گیری‌های سیاسی تاثیرگذار باشد و به‌خصوص در صورت بهبود روابط سیاسی با آمریکا، ایرانیان می‌توانند به‌عنوان سفرای فرهنگی ایران و فرهنگ ایرانی نقش برجسته‌ای در زدودن سه‌دهه کدورت سیاسی بین دو کشور ایفا کنند. بسیاری از ایرانیان دارای موقعیت‌های شغلی ممتازی در آمریکا بوده و در مقایسه با سایر اقوام مهاجر به این کشور دارای سطح تحصیلی و سرانه ثروت بیشتری هستند. گشودن گره سیاسی و دیپلماتیک بین دو کشور ایران و آمریکا نتیجه برد – برد برای مردم دو کشور خواهد بود.
*عضو هیات‌علمی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا