قطب نمای جغرافیایی و تخته‌نردهای سنگی باستانی در خارک کشف شد
رأی دهید
قطب نمای جغرافیایی و تخته‌نردهای سنگی باستانی در خارک کشف شد
مطالعات باستان شناسی روی چند اثر ناشناخته در جزیره خارک منجر به شناسایی و کشف سمت‌نمای جغرافیایی و تخته‌نردهای سنگی باستانی متعلق به 2 تا 3 هزار سال پیش شد.یکی از یافته‌ها صخره‌کندی است چهارضلعی و نیم‌متری با گوشه‌های مدور که بر کف زمین و روی صخره‌ای مسطح و مشرف به یک راه قدیمی تراشیده شده است.
خبرگزاری میراث فرهنگی _ گروه میراث فرهنگی_ یک سمت‌نمای جغرافیایی و تخته‌نردهای سنگی باستانی متعلق به 2 تا 3 هزار سال پیش در نتیجه پژوهش های علمی در جزیره خارک کشف شد.
این یافته ها در نتیجه بازدید "رضا غیاث آبادی" از جزیره خارک به دست آمد.
نخستین یافته صخره‌کندی است چهارضلعی و نیم‌متری با گوشه‌های مدور که بر کف زمین و بر روی صخره‌ای مسطح و مشرف به یک راه قدیمی تراشیده شده است.
دیگر نگارکندهای نویافته خارک عبارت است از گودال‌های کوچکی با قطر چهار تا ده سانتیمتر که با ترکیب‌های گوناگون و متنوعی بر کف زمین و بر روی صخره‌های مرجانی ساحل شمال‌غربی جزیره کنده‌کاری شده‌اند. این نقش‌ها در جایی ساخته شده‌اند که دارای زمینی صخره‌ای و مسطح و مرتفع و دارای چشم‌اندازی عالی به دریا است.
غیاث آبادی که این بازدید را به دعوت برخی دوستداران میراث فرهنگی و مسئولان جزیره خارک انجام داده، از چند اثر نویافته که توسط شهرام اسلامی یکی از ساکنان جزیره شناسایی شده بود دیدن و در نهایت گزارشی مبنی بر تاریخی بودن این آثار با قدمتی بیش از دو هزار سال ارائه می کند.
گزارش زیر خبر کامل کشف سمت‌نمای جغرافیایی و تخته‌نردهای سنگی باستانی متعلق به 2 تا 3 هزار سال پیش توسط دکتر رضا غیاث آبادی است که به صورت اختصاصی برای خبرگزاری میراث فرهنگی (CHN) نوشته شده است.
صخره‌کندهای نویافته جزیره خارک
سمت‌نمای جغرافیایی و تخته‌نردهای سنگی باستانی
گزارش مقدماتی _ رضا مرادی غیاث
"این بررسی به دعوت یابنده آثار، آقای شهرام اسلامی (مشاور عمرانی شهرداری خارک)، آقایان مهندس حسین حیدری و علی جاذبی (بخشدار و معاون بخشدار جزیره خارک) از این نگارنده انجام شده است. از آنان برای همه یاری‌ها و علاقه‌مندی‌ها سپاسگزارم."
در جزیره مرجانی خارک واقع در خلیج فارس، آثار و یادمان‌های باستانی متنوعی از دوره‌ها، اقوام و مذهب‌های گوناگون وجود داشته که مشخص نیست چه مقدار از آنها در کشاکش رویدادهای طبیعی و انسانی از میان رفته‌اند. از مهم‌ترین آثار باستانی جزیره می‌توان از گور سنگی مشهور به قبر دو خواهرون (گونه آغازین معماری آرامگاه کورش بزرگ که در تپه سیلک و گورستان صرم نیز دیده شده است)، سنگ‌نبشته میخی فارسی باستان، ده‌ها گورصخره و به ویژه دو گورصخره پارتی- پالمیری، چارتاقی در بلندترین بخش جزیره، کلیسای نسطوری، جاده باستانی، آب‌انبار، آرامگاه میرمحمد حنفی و معمار آن- سید علی بخاری- و نیز صخره‌کندهایی نویافته و بی‌نظیر یاد کرد. قبر دو خواهرون با قدمت حدود سه هزار سال، در سال‌های اخیر و گویا به اهتمام شرکت نفت که در حال تخریب تپه ماهورها و تبدیل آنها به زمین‌های مسطح است، به کلی منهدم شد. همگی دیگر آثار جزیره به دلیل مواجهه با پدیده‌های مخرب گوناگون و همچنین نبود پایگاه میراث فرهنگی در معرض استهلاک و نابودی هستند.
در ماه‌های اخیر و به همت آقای مهندس شهرام اسلامی، چند صخره‌کند در جزیره خارک کشف شده است که با توجه به ویژگی‌های ظاهری آنان گمان می‌رفت دارای کاربری تقویمی باشند. بررسی‌های مقدماتی نگارنده، شواهدی از کاربری تقویمی در آنها را نشان نداد، اما ویژگی‌های ممتاز دیگری را عرضه می‌دارند.
نشانگر چهار جهت اصلی
نخستین صخره‌کند، عبارت است از چهارضلعی‌ای نیم‌متری با گوشه‌های مدور که بر کف زمین و بر روی صخره‌ای مسطح و مشرف به یک راه قدیمی تراشیده شده است. در میانه نیمه بالایی این نگارکند، نیم‌کره‌ای حفر شده و چهار خط چلیپایی به مرکزیت آن تا چهار ضلع مجاور امتداد یافته است.
اندازه‌گیری با قطب‌نما نشان می‌دهد که این چهار خط با دو درجه انحراف شرقی به سوی چهار جهت جغرافیایی، و اندازه‌گیری با جی‌پی‌اس نشان می‌دهد که این چهار خط ، رو به سوی چهار جهت اصلی دارند (دقت اندازه‌گیری ~ 15 دقیقه قوسی).
در واقع خطوط این شکل، رو به سوی چهار جهت حقیقی و غیر مغناطیسی دارند. نگارنده قدمت این "سمت‌نما" را که کاربری آن نامشخص است، با مقایسه با دیگر آثار سنگی و همچنین لایه‌های اکسیده‌شده و فرسایش یافته سنگ، در حدود دو تا سه هزار سال تخمین می‌زند.
متأسفانه بخشی از این صخره‌کند بر اثر تخریب و ریزش دیواره سنگی حامل آن از بین رفته است.
این رویداد تلخی است که در جزیره خارک به فراوانی بر اثر عوامل طبیعی و انسانی دیده می‌شود.
از آنجا که چنین اثری در ایران کاملاً تازگی داشته و نمونه دیگری از آن در اختیار نیست، جا دارد که برای حفاظت و نگهداری از آن کوشش‌های فزاینده‌ای انجام شود.
به ویژه که به دلیل ویژگی و ارتباطش با وضعیت جغرافیایی منطقه، امکان انتقال آن به موزه یا هر محل دیگری ممکن نیست و موجب از بین رفتن مشخصه جهت‌یابی آن می‌شود.
نـردهای سنگی
دیگر نگارکندهای نویافته خارک عبارت است از گودال‌های کوچکی با قطر چهار تا ده سانتیمتر که با ترکیب‌های گوناگون و متنوعی بر کف زمین و بر روی صخره‌های مرجانی ساحل شمال‌غربی جزیره کنده‌کاری شده‌اند. این نقش‌ها در جایی ساخته شده‌اند که دارای زمینی صخره‌ای و مسطح و مرتفع و دارای چشم‌اندازی عالی به دریا است.
تاکنون هفت نمونه از این نگارکنده‌ها که هر کدام ترکیب چینش متفاوتی دارند، شناسایی شده است.
نمونه نخست دارای دو ردیف خانه پنج‌تایی در میان، دو خانه بزرگ‌تر در دو طرف و دو خانه کوچک‌تر در بالای آنها (در مجموع 14 خانه)؛ نمونه دوم دارای هشت ردیف چهارتایی و یک خانه در بالای آنها (33 خانه)؛ نمونه سوم دارای دو ردیف هفت‌تایی (14 خانه)؛ نمونه چهارم دارای دو ردیف پنچ‌تایی (10 خانه)؛ نمونه پنجم نیز دارایدو ردیف پنج‌تایی (10 خانه)؛ نمونه ششم دارای وضعیتی تخریب شده و نامشخص؛ و نمونه هفتم دارای چهار ردیف هفت‌تایی (28 خانه) هستند. آخرین نمونه، برخلاف بقیه در ساحل دریا واقع نشده است.
نگارنده تاکنون نتوانسته است برخلاف فرض نخستین، ارتباطی با سنجش زمان و کاربری‌های تقویمی در میان این ترکیب‌های متنوع بیابد.
با توجه به تنوع و تفاوت فراوان آنها با یکدیگر، و نیز موقعیت قرارگیری آنها، گمان می‌رود که نوعی صفحه نرد برای مشغولیت و بازی‌ها و ورزش‌های فکری باشند.
نمونه‌های دیگری از چنین صفحه‌هایی از جنس چوب با قدمت پنج‌هزار سال در شهرسوخته سیستان و از جنس سنگ با قدمت حدود 1500 سال در کرمانشاه دیده شده است.
اکنون این نردهای سنگی وضعیت نگهداری و حفاظت مناسبی ندارند.
لایه‌های زیرین صخره حامل آنها که بافتی نرم و رو به سوی دریا دارند، در معرض فرسایش ناشی از باد و کوبش امواج هستند.
تخریب لایه‌های زیرین موجب تلاشی لایه‌های فوقانی و فروریختن آنها به دریا می شود. ممکن نیز هست که در میان انبوهی از صخره‌های تخریب شده پیشین که در محل فراوان هستند، نمونه‌های دیگری از این نردهای سنگی و یا حتی نگارکندهایی دیگر وجود داشته باشد.
وجود گل‌سنگ بر سطح آثار باستانی سنگی جزیره خارک که دارای رطوبت بسیار زیاد و اقلیمی شرجی است، بسیار اندک است. این نشانه‌ای دیگر از بی‌ارتباطی افزایش رطوبت محیطی با گسترش رشد گل‌سنگ در بناهای سنگی باستانی است.
نگارنده قدمت این آثار را نیز با مقایسه دیگر آثار سنگی، لایه‌های اکسیده‌شده و فرسایش یافته سنگ و همچنین در قیاس با یادگارهای نوشته‌های سده اخیر، در حدود دو تا سه هزار سال تخمین می‌زند.
CHN: کشف کتیبه سنگی با خط فارسی باستان و متعلق به دوره هخامنشی در جزیره مرجانی "خارک" و خوانده شدن آن توسط پژوهشگران ایرانی، سبب شد تا بار دیگر نام این جزیره مرجانی چند ملیون ساله بر سر زبان ها افتد.
این کتیبه در حالی پیدا شد که حدود کمتر از یک ماه پیش از آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای 5 جزیره تاریخی خلیج فارس از جمله خارک، کیش و قشم . پایگاه میراث فرهنگی دایر کرده بود.
اما این کتیبه در پی راه سازی شرکت نفت در خارک و توسط اهالی دوستدار میراث فرهنگی جزیره شناسایی شد و پس از انتقال اخبار آن به رسانه ها پژوهشگران را راهی آن جزیره کرد.
پیش از کشف این کتیبه اوایل سال 1386 هیاتی متشکل از باستان شناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر، بررسی و شناسایی این جزیره را به انجام رساندند و در حالی که تمامی جزیره در اختیار شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ نفتی محصور است اعلام کردند که جزیره آثار تاریخی فراوانی دارد و باید برای حفاظت از این آثار تلاش شود.
از آن تاریخ تا کنون این جزیره همچنان در میان ساخت و سازهای شرکت های نفتی دچار تغییر و تحول است و در حالی که برخی آثار شاخص آن از بین رفته هنوز اقدام مناسبی برای نجات آثار تاریخی این جزیره مرجانی نشده است.
جزیره خارک از سال 1337 به بعد دیگر جزیره‌ای ناشناخته نیست و زمانی که رومن گریشمن برای نخستین بار این جزیره را مورد بررسی و شناسایی قرار می دهد، گزارش آثار یافت شده را منتشر می کند.
|
|
|
