خانه ها و عمارت های معروف تهران - عمارت مسعودیه

خانه ها و عمارت های معروف تهران - عمارت مسعودیه

عمارت مسعودیه، نام خود را از مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان یکی از فرزندان ناصرالدین شاه است که در میان باغ عمارت‌های واقع در محله دولت (تهران ناصری‌) قرار داشت‌.باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا در ۱۲۹۵ قمری ‌ و به سرکاری رضا قلی خان (ملقب به سراج الملک‌) در زمینی به وسعت حدود ۴هزار مترمربع و مرکب از بیرونی (دیوان خانه‌) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است‌.

آنچه امروز تحت عنوان باغ عمارت مسعودیه در خیابان اکباتان مشرف به میدان بهارستان‌ باقی مانده و بیش از ۷۵ سال در تملک وزارت آموزش و پرورش (فرهنگ سابق‌) بود در واقع مشتمل بر نیمه غربی مجموعه‌، یعنی زمینی بیش از۵ هکتار مساحت است‌.

این محل از سالهای ۱۲۹۰ قمری به بعد، که باغ عمارت نظامیه توسط مسعود میرزا خریداری و در آن عمارات مفصلی ساخته شد، به مسعودیه شهرت یافت‌. تمام کتیبه‌هایی که بر بناهای امروز مسعودیه به چشم می‌خورد، تاریخ ۱۲۹۵قمری را دارد و سال ۱۲۹۰ قمری‌، که مسعودمیرزا از آن به نام سال ایجاد بنا یا بناهای باشکوهش یاد می‌کند، قابل رؤیت نیست‌.

هر چند می‌توان تصور کرد که بناهای موجود که تاریخ ۱۲۹۵ قمری را بر خود دارند، تنها بخشی از عمارتی هستند که ظل السلطان طی سال های توانمندی خود از ۱۲۹۰ قمری به بعد در این محل (نظامیه و بعداً مسعودیه‌) بر پا کرده است‌.

تنها تاریخی که در بناهای سردر اصلی‌، دیوان خانه‌، و احتمالاً دیوان شرقی عمارت مشیریه که هر سه نام ظل السلطان را بر خود دارند، وجود دارد ۱۲۹۵ قمری است‌.

جمع تعداد بناهای مسعودیه ۴۰ باب بوده است‌. با این تفصیل‌، هنوز مشخص نیست که محدوده مسعودیه فضای باغ نظامیه را نیز شامل می‌شده است یا خیر، یا این که آنچه به باغ عمارت ظل السلطان مشخص معروف بوده است بخشی از باغ نظامیه بوده که ظل السلطان از نظام الملک خریداری کرده است‌؟

ظل السلطان در ۱۳۲۷ قمری به پسر خود وکالت داد که خانه‌اش (عمارت مسعودیه‌) را به هر کس که مایل باشد بفروشد. همدم السلطنه‌، همسر جلال الدوله‌، دختر میرزا یوسف مستوفی الممالک صدر اعظم‌، در ۱۳۲۸ عمارت مسعودیه را به ازای ۵۰ هزار تومان خریداری کرده، که در این معامله وکیل همدم‌السلطنه شخص مستوفی الممالک یعنی صدراعظم وقت بوده است.

مدت کوتاهی در اوایل دهه سی خورشیدی از این عمارت به عنوان دانشکده افسری استفاده شده است اما وزارت آموزش و پرورش از ۱۳۰۲ تا ۱۳۷۷ در این مجموعه قرار داشته است‌. از سال ۱۳۷۶ به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش حق استفاده از عرصه و اعیان ساختمان به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار و یک سال بعد در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.