دانشمندان ایرانی دوران باستان
دانشمندان ایرانی دوران باستان
شامل ایرانیان مهندس ، ستاره شناس ، شیمیدان ، ریاضیدان ، فیزیکدان ، صنعتگر ، پزشک ، جغرافیدان ، فیلسوف ، طبیعی دان ، مخترع ، مکتشف و نظریه پرداز
قبل از حمله اعراب و دوره اسلامی :
اسکیلاس- دوره هخامنشی (زمان حکومت داریوش از سال 486- 521 ق.م.) دریا نورد و مکتشف و مهندس سازنده قناتستاسپ- دوره هخامنشی ( زمان حکومت خشایار شاه 2466-486 ق.م.) دریا نورد و مکتشفبوبراندا-دوره هخامنشی (زمان خشایار شاه) مهندسآرتاخه-دوره هخامنشی (زمان خشایار شاه) مهندس و سازنده کانال آتوساستانس- دوره هخامنشی شیمیدان و استاد دموکریتوسبرازه- دوره ساسانی (زمان فرمانروائی اردشیر( 241-226 م) مهندس و احیا کننده شهر فیروز آبادبرانوش- دوره ساسانی- سازنده شادروان شوشترفرغان- دوره ساسانی- سازنده تاق کسراجهن برزین- دوره ساسانی - سازنده تخت (تاقدیس)شیده- دوره ساسانی - سازنده کاخ خورنق
ابولؤلؤ(فیروز) - قاتل عمربن خطاب (خلیفه اعراب و متجاوز به ایران) - هنرمند ، صنعت کار و سازنده آسیاهای بادی
روزبه- دوره خلافت عمربن خطاب - طراح شهرهای بصره و کوفهیعغوب بن طارق- (مرگ در 796 م / 180 ه )احتمالا از نژاد ایرانی ستاره شناسنوبخت - ( مرگ 770776 م / 171-170 ه) ستاره شناس و مهندس ایرانی که تحت سر پرستی خالد بن برمک که وی نیز ایرانی بود طرح بغداد را انجام دادماشاءالله (مناسه) - ( مرگ در 815 یا 820 م ) یهودی ایرانی الاصلی که در پروژه شهر بغداد با نوبخت همکاری میکرد ابوسهل فضل بن نوبخت - ( مرگ در 816-815 م / 201-200 ه)از خاندان نوبختی ستاره شناس و کتابدار هارون الرشید ابو موسی جابرین حیان - در 160 هجری قمری در کوفه بر آمد - اهل توس ، شیمیدان و کانی شناس و ستاره شناس بنو موسی ( محمد ، احمد و حسن ) - سده سوم هجری - خراسانی الاصل ، مهندس مکانیک ، هندسه دان ، و ریاضی دان ابو سعید ضریر جرجانی (گرگانی ) مرگ در ( 846-945 م /232-231 ه) ستاره شناس و ریاضی دانسهل طبری - در اوایل سده نهم میلادی ( سده سوم هجری ) بر آمد - اهل طبرستان ( تبرستان ) ستاره شناس وپزشک احمدبن محمد نهاوندی ( مرگ در 835 تا 845 م / 221 تا 231 ه) - در جندی شاپور بر آمد - ستاره شناس م مؤلف زیجیحیی بن ابی منصور ( مرگ در 831 م / 216 ه ) از نژاد ایرانی که در بغداد بر آمد ستاره شناس و مؤلف زیج، نوه اش هارون بن علی هم ستاره شناس و مؤلف زیج بود خالد بن عبدالملک مرورودی - اهل مرورود در خراسان بزرگ - در زمان مامون خلیفه عباسی بر آمد - ستاره شناس بود و پسرش محمد و نوه اش عمر هم منجم بودند ابوالعباس احمد بن محمد بن کثیر فرغانی - اهل فرغانه در ماوراء النهر (ورا رود ).در زمان مامون برآمد - ستاره شناس و نظریه پرداز نجومی عمربن فرخان طبری - ( مرگ در 815 م / 200 ه) از مردم طبرستان - ستاره شناس و معمارمحمد بن عمربن فرخان طبری - پسر شخص بالا درآغاز سده نهم میلادی ( سده سوم هجری ) بر آمد . ستاره شناس و مؤلف نجومابو معشر جعفر بن محمد بن عمر بلخی - ( 272 - 172 ه ) ( 886- 786 م ) اهل بلخ در خراسان بزرگ - ستاره شناس و نظریه پرداز در نجوم .سهل بن بشر ( یا سهل بن حبیب بن هانی ) - در نیمه اول سده نهم میلادی ( سده سوم هجری ) در خراسان بر آمد . ستاره شناس و منجم علی بن سهل بن طبری- ( سده نهم میلادی / سده سوم هجری ) مؤلف فردوس الحکمه در طب و هوا شناسی ، نجوممحمد بن عیسی ماهانی ( مرگ در 874 تا 884 میلادی / 261 تا 271 ه ) اهل ماهان کرمان ، ریاضی دان و ستاره شناس و مهندس .معادله درجه سوم موسوم به معادله ماهانی از اوستفضل بن حاتم نیریزی -( مرگ در 922 م / 310 ه ) ریاضی دان ، هندسه دان و ستاره شناسابوبکر حسن بن خصیب - در اواخر سده نهم میلادی ( سوم هجری ) بر آمد . ستاره شناس از نژاد ایرانی بودابوبکر زکریای رازی - ( مرگ در 924- 923 م / 312 - 311 ه ) فیزیک دان ، شیمی دان و پزشک و مهندس و فیلسوف - کاشف الکلاحمد بن داوود دینوری ( 210 / 200 تا 282 ه 825 - 815 تا 895 م ) در دینور اصفهان بر آمد . ستاره شناس ، مورخ ، ریاضی دان ، گیاه شناس و لغت نویسابو نصر محمد فارابی .(340/339- 258/257 ه51/950-71/870 م) زاده فاراب ترکستان -فیزیکدان،موسیقی شناس،فیلسوف ایرانیاحمدبن سهل بلخی(934م/323ه) زاده شاستیان بلخ ،ریاضیدان وجغرافی دانمطهر بن طاهرمقدسی-(356ه 966م) دربست سیستان برآمد- دایره المعارف نویس وبازگوکننده اعداد بزرگ هندییقبوب بن محمد رازی-که ابن ندیم وی رااز مهندسان و محاسبان دانسته استاستخری(اصطخری)- وی را نیزابن ندیم از محاسبان ومهندسان بشمار آورده استمحمد بن لره- اهل اصفهان بوده ودر فهرست ابن ندیم در زمره مهندسان و محاسبان بشمار آورده شده استمحمد بن احمد کاتب خوارزمی- از دایره المعارف نویسان سده چهارم هجری است.کاتب مفاتیح العلوم وی شامل مباحثی در حساب،هندسه،نجوم،موسیقی،مکانیک و شیمیاخوان الصفا- گروه از مهندسان و دانشمندان و فیلسوفان که در سده دهم میلادی( سده چهارم هجری) بر آمدند. بعضی از اعضای این گروه مخفی مثل ابو سلیمان محمد بن بشیر بستی مقدسی، ابو الحسین علی بن هارون زنجانی و محمد بن احمد نهرجوری ایرانی بوده اند آنان دایره المعارفی شامل کلیه شعب معرفت پدید آوردندابو جعفر خازن-زاده خراسان( مرگ در 350/360/ه961/ 971 م) ریاضی دان و ستاره شناسابو الفتح اصفهانی- ریاضیدان سده چهارم هجریابو سهل ویجی بن رستم کوهی-(سده چهارم هجری) اهل طبرستان ، ریاضی دان،مهندس، ستاره شناس. وی رهبر ستاره شناسان در رصد خانه ای بود که شرف الدوله دیلمی ساخته بودابو سعید احمد سنجری- (415-340ه)(1024-951م) ریاضی دانعبدالرحمن بن عمر صوفی رازی،زاده ری(376-291ه)(986-903م) ستاره شناسابو نصر محمد بن عبدالله(کلو اذانی)- از دودمان اردشیر بابک کلواذانی(تولدش پیش از سال سیصد هجری) از جمله ریاضی دانانابو حامد احمد بن محمد صاغانی-(مرگ در 380ه 990 م) از مردم صاغان مرو ، ریاضیدان- ستاره شناس، مخترع و سازنده اسطرلاب و دیگر ابزارهای نجومیابو الرضا عباس بوزجانی- ( 388/387-329ه)(998/997-940م) زاده بوزجان در حوالی نیشابور ، ریاضیدان، هندسه دان، مهندس، ستاره شناس و نظری پرداز در نجومابو منصور موفق-(سده چهارم هجری) شیمی دان و دانشمند و علم موادابو نصر اسمعیل بن حماد جوهری-(مرگ در 393ه 1002م) زاده فاراب و مقیم نیشابور. لغت نویس و مبتکراندیشه های پروازفارابی،ابو نصر(مرگ در 340/339 هجری یا 951/950م) دانشمند و فیلسوف ، در طبقه بندی علوم و در تبیین قوانین صوت و در تعریف دانش ها نقش عمده ای داشتابوریحان محود بن احمد بیرونی- ( 440-363 هجری)(1048-973 م) ایرانی نژاد زاده خوارزم، ریاضیدان،زمین شناس، جغرافی دان،جهانگرد، فیلسوف،و نظریه پرداز در علوم طبیعی ودانشمند علوم تجربیابو علی حسین بن عبدلله بن سینا- (427-370 هجری)(1037-980 م) زاده افشنه در بخارا که در همدان درگذشت. ریاضیدان،زمین شناس،فیزیکدان،پزشک، فیلسوفابوبکر محمدبن حسن حاسب کرجی-( مرگ در 421/420 هجری 1030/1029 م) ریاضیدان ایرانی صاحب کتاب نسوی نامهعمر بن ابراهیم خیامی (عمر خیام)(517/516-440/430هجری)(1124/1123-1048/1038 میلادی) زاده نیشابور ،ریاضیدان،ستاره شناس،شاعر و فیلسوفعبدالرحمن خازنی-فیزیک دان و مخترع برآمده در خراسان بزرگ در ابتدای سده ششم هجریابوبکر علی بن محمد خراسانی - شیمیدان ایرانی که بقول ابن ندیم و بگفته کیمیاگران به کیمیا دست یافتبدیع اسطرلابی(مرگ در بغداد در 1140/1139 م) اهل اصفهان- ستاره شناس و سازنده اسطرلابمحمد بن احمد خرقی-(مرگ در مرو در 1139/1138م) ستاره شناس، جغرافی دان ایرانی که نظریه ای در باب چگونگی حرکت ستارگان نیز ارائه داده استموید الدین طغرانی(مرگ در 1112/1111م) زاده اصفهان - شاعر و شیمیدان ایرانی عبدالملک بن محمد شیرازی- ریاضیدان و ستاره شناسی که در نیمه دوم سده دوازدهم میلادی(ششم هجری) برآمدمحمد بن ابوبکر فارسی-ریاضیدان و ستاره شناس ایرانی نیمه دوم سده سیزدهم میلادی(هفتم هجری)المظفر-(سده ششم هجری) اهل توس ،مخترع گونه ای از اسطرلاب خطینصرالدین طوسی-( 672-598 هجری) اهل توس ، ریاضیدان، ستاره شناس،دانشمند علم موادقطب الدین شیرازی-(1236-1311م)-ریاضیدان،ستاره شناس، نور شناس، پزشک، فیلسوف ایرانیمحمد ابن اشرف شمس قندی- ریاضیدان و ستاره شناس سده سیزدهم میلادی (هفتم هجری)شمس الدین محمد بن ایوب دینسری-(سده هفتم هجری)- دایره المعارف نویس و نگارنده کتاب نوادر التبا در لتحفه البهادر که شامل مباحثی از علوم طبیعی استغیاث الدین جمشید محمد طبیب ( الکاشی) - (790-832 هجری قمری) از مردم کاشان، ریاضیدان و محاسبمحمد حافظ اصفهانی (نتیجه الدوله) سده دهم هجری ، مولف رساله هایی در انواع دستگاههای مکانیکیحسین معمار-معمار بقعه هارون در سال 918هجریبهاالدین عاملی-(1031-953هجری) ریاضیدان، معمار، فیلسوفاحمد معماری لاهوری و برادرش استاد حمید لاهوری- سده یازدهم هجری معماران ایرانی سازنده تاج محل در هندوستان
