خانه ها و عمارت های معروف تهران - باغ نگارستان؛ مقتل قایم مقام فراهانی
خانه ها و عمارت های معروف تهران - باغ نگارستان؛ مقتل قایم مقام فراهانی
باغ نگارستان از باغ های قدیمی تهران است که در ۱۲۲۲ قمری به دستور فتحعلی شاه به شکل هشت گوش با شاه نشین‌هایی به سبک دوره زندیه ساخته شده است.
این باغ از غرب تا خیابان صفی علیشاه و از شرق تا دروازه دولت امتداد داشت و در بزرگ آن به میدان بهارستان فعلی باز می‌شد. در این باغ دو عمارت با نام های قلمدان و دل گشا به دستور فتحعلی شاه ساخته شده بود. نگارستان دارای ۶۴ اتاق، چهار تالار، کتابخانه با چهار سالن و ۶۰۰ متر زیربنا است. تالارها با آینه کاری، نقوش طلایی، فرش‌های نفیس و چلچراغ‌های با ارزش مزین شده است.
در ۱۳۰۷خورشیدی دکتر عیسی صدیق، وزیر معارف وقت، با تعدادی از فارغ التحصیلان آن زمان که در فرانسه تحصیل کرده بودند، تصمیم گرفتند تا یک دانشسرای عالی همچون مدارس فرانسه تأسیس کنند. برای تبدیل عمارت به دانشسرا، از معمار و مهندس مهاجر روس، الکسی مارکف، کمک گرفته شد. سپس با رعایت اصول معماری ایرانی، نقشه تبدیل عمارت به دانشسرا تهیه شد.
باغ نگارستان نیز به دست سید علی اکبر باغبان طراحی شد. این باغ در واقع اولین مرکز آکادمیک ایران است که در آن "دارالمعلمین عالی" برای پسران و "دارالمعلمات" برای دختران تأسیس شد.
در حال حاضر خانقاه صفی علیشاه از سه بخش تشکیل شده است. دو تالار برای مجالس آقایان و خانم‌ها در طرفین و مقبره، که از تالارها در مجالس مذهبی و ترحیم استفاده می‌شود و مقبره نیز زیارتگاه مریدان است |
در زمان سلطنت مظفرالدین شاه مدرسه فلاحت (کشاورزی) و در ۱۳۲۹، مدرسه صنایع مستظرفه (هنرهای زیبا) به ریاست محمد غفاری ملقب به کمال الملک در عمارت جنوبی و همچنین، مدرسه علمیه در عمارت شمالی به وجود آمد.
سپس دو آپارتمان در شمال نگارستان برای سکونت معلمان فرانسوی و در قسمتی دیگر، یک ساختمان سه طبقه برای شاگردان تأسیس کردند. در ۱۳۱۵ خورشیدی، کتابخانه باغ ساخته شد که معاونت آن را "پروین اعتصامی" به عهده داشت. در ۱۳۳۵ کلاس‌های زبان‌های خارجی، جغرافیا و کلاس‌های عمومی دانشکده ادبیات دایر شد و در ۱۳۳۷ نیز مؤسسه تحقیقات اجتماعی در این محل آغاز به کار کرد.
از ۱۳۴۱ تا ۱۳۷۰ دانشکده علوم اجتماعی در این محل دایر بود و پس از انتقال آن، زمانی که در ۱۳۷۱ قصد واگذاری و تخریب آن را داشتند، دکتر روح الامینی مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات نوشت و به واگذاری و تخریب آن اعتراض کرد. این محل نزدیک به دو سال مخروبه بود تا این که در آبان ۱۳۷۴ حسن حبیبی، معاون اول رئیس‌جمهور وقت، ضمن بازدید از این مکان، یکی از کارشناسان میراث فرهنگی به نام مهندس دانشور را برای تهیه نقشه و بازسازی باغ معرفی کرد. او نیز با هماهنگی دانشگاه، نقشه اولیه را به دست آورد و تغییرات انجام شده را اصلاح کرد.
از جمله افراد شاخصی که در دارالمعلمین تحصیل کرده اند می‌توان به پروین اعتصامی شاعر معروف و پروفسور محمود حسابی اشاره کرد. نقل است که دکتر محمود حسابی بعدها برای تدریس درس فیزیک به دانشجویان، اولین دستگاه هواشناسی در ایران را در این محل نصب کرد. همچنین، دکتر محمد حسن گنجی، بنیان گذار هواشناسی و جغرافیا، محمود روح الامینی، کاظم عصار، بدیع‌الزمان فروزان فر، محمد معین، محمد قریب نیز دانش آموختگان و مدرسان این مؤسسه بوده‌اند.
در مقابل درب ورودی ساختمان مرکزی، از شمال، مجسمه شاعر حماسه‌سرای ایران، فردوسی، مشاهده می‌شود که در ۱۳۱۵توسط دانشجویان ایرانی که در اروپا تحصیل می‌کردند ساخته و به این مکان منتقل شده است. این مکان از قدیم به گل گشت فردوسی نیز معروف بوده است.باغ نگارستان از یک جنبه دیگر هم مشهور است و آن اینکه این باغ در روزگار رونق، مقتل میرزا ابوالقاسم قایم مقام فراهانی صدر اعظم مشهور محمد شاه شد.
