انتقاد آمریکا از اعترافات تلویزیونی در ایران

تلویزیون دولتی ایران در دو روز گذشته با پخش پیش آگهی هایی وعده داده است که شامگاه چهارشنبه و پنجشنبه، 18 و 19 ژوئیه، برنامه هایی حاوی سخنان هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش، دو پژوهشگر دارای تابعیت دوگانه ایرانی و آمریکایی، را پخش کند که خبر بازداشت آنان در تهران در ماه مه سال جاری انتشار یافت.

وزارت خارجه آمریکا جمهوری اسلامی را متهم کرده است که این دو نفر را در برابر دوربین های تلویزیونی به نمایش گذاشته و آنان را مجبور کرده است سخنانی را که به آنان دیکته شده است تکرار کنند.

روز سه شنبه، 26 ژوئیه، سایت اینترنتی سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ایران اطلاعیه ای را با آرم وزارت اطلاعات انتشار داد که زمان پخش "اعتراقات هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش" را آگهی می کرد.

در این اطلاعیه آمده است که "هاله اسفندیاری تبعه ایرانی مقیم آمریکا و کیان تاجبخش نماینده سری بنیاد آمریکایی سوروس به اتهام فعالیت تبلیغی و جاسوسی و ضد امنیتی علیه کشور و همکاری با بیگانگان دستگیر شدند و در بازداشت به سر می برند."

در اطلاعیه منتشر شده در سایت رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی آمده است که خانم اسفندیاری در بازجویی های اولیه اعتراف کرده است که بنیاد سوروس در ایران با ایجاد یک شبکه ارتباط غیر رسمی، اهداف براندازی در ایران را دنبال می کرده و وظیفه او در این راستا، شناسایی و استادان دانشگاه های ایرانی بوده است.

بر اساس این اطلاعیه، دستگیری خانم اسفندیاری پس از آن صورت گرفت که وزارت اطلاعات کشف کرد که "برخی از موسسات، بنیادها و سازمان های آمریکایی فعال در ایران تحت عناوینی مانند دموکراسی سازی و حقوق بشر، نقش سرویس های امنیتی و اطلاعاتی را ایفا می کنند و موسسه ودرو ویلسون، که وی مدیریت آن را بر عهده دارد، از جمله این موسسات است."

وزارت اطلاعات ظاهرا در اشاره به تغییر دولت در کشورهایی مانند گرجستان، قرقیزستان و اوکراین از طریق فشار افکار عمومی و برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز، بنیاد سوروس را به داشتن "نقش کلیدی در انقلاب های رنگارنگ سال های اخیر در چند کشور" متهم کرده است.

\'اعتراف\' یا اظهار نظر کارشناسی؟

خانم اسفندیاری پژوهشگر عضو مرکز تحقیقاتی وودرو ویلسون است و آقای کیانبخش با بنیاد جورج سوروس ارتباط تحقیقاتی داشته است.

در این پیش آگهی ها آقای تاجبخش هم دیده می شود که اظهار می دارد ممکن است بنیاد آمریکایی سوروس فعالانه علیه اسلام اقدام کرده باشد.

مقامات آمریکایی این اعترافات تلویزیونی را فاقد اعتبار حقوقی دانسته و پخش چنین برنامه هایی را "منزجر کننده" توصیف کرده اند.

در عین حال، روز سه شنبه، 17 ژوئیه، خبرگزاری دولتی ایران - ایرنا - از قول یک مقام قضایی ایرانی توصیف این برنامه های تلویزیونی به عنوان "اعترافات" را نادرست خواند و گفت که "این فیلم، یک کار تلویزیونی است و اعتراف نیست."

به گزارش ایرنا، این مقام قضایی که نخواست نامش فاش شود، به خبرگزاری فرانسه در تهران گفت که خانم اسفندیاری و آقای کیانبخش در این برنامه ها "به عنوان کارشناس و همچون دیگر کارشناسان در سایر تولیدات تلویزیونی سخن می گویند."

وی افزود که بین محتوای پرونده مربوط به این دو نفر در قوه قضاییه و این برنامه ارتباطی وجود ندارد.

وضعیت حقوقی

پخش اعترافات متهمان سیاسی و امنیتی در جمهوری اسلامی رایج بوده و ظاهرا مقامات این کشور، چنین اعترافاتی را به عنوان مدارکی در اثبات اتهامات بازداشت شدگان محسوب می کنند.

در مقابل، اکثر کارشناسان حقوقی، استناد قضایی به اعترافاتی را که ممکن است تحت فشار کسب شده باشد کاملا مردود می دانند و بسیاری از آنان حتی در مورد استفاده از اعترافات داوطلبانه متهمان بدون همراهی با شواهد دیگر هم وسواس به خرج می دهند.

در اطلاعیه وزارت اطلاعات که در سایت رادیو و تلویزیون ایران انتشار یافته، از خانم اسفندیاری با عنوان "تبعه ایرانی مقیم آمریکا" یاد شده اما در مورد تابعیت آقای کیانبخش اظهار نظری نشده است.

جمهوری اسلامی دارای قوانین سختگیرانه ای درباره تابعیت است و در حالیکه اصل 41 قانون اساسی تصریح می کند که "دولت نمی تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری در آید"، قانون مدنی تابعیت دوگانه (یا چندگانه) را به رسمیت نمی شناسد.

این قانون به دلیل تعهدات شهروندان ایرانی، از جمله انجام خدمت نظام وظیفه، و محدودیت هایی برای شهروندان خارجی، از جمله ممنوعیت از مالکیت اموال غیرمنقول، شرایط سختگیرانه ای را برای تغییر تابعیت مقرر کرده است و از جمله، در ماده 976 تاکید دارد که "تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنان مورد اعتراض دولت ایران نباشد."

ماده 988 قانون مدنی هم پی آمدهای تغییر تابعیت شهروندان ایرانی را بر شمرده است که از جمله، الزام این قبیل افراد به ترک ایران در مدتی معین و انتقال اموال غیرمنقول خود به اتباع ایرانی از طریق فروش یا واگذاری آنهاست.

با اینهمه، در سال های اخیر، ایرانیان دارای تابعیت دوگانه بدون لزوم اعلام وضعیت شهروندی خود به ایران سفر کرده اند.

در حال حاضر، علاوه بر هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش، بازداشت علی شاکری، یک ایرانی دیگر مقیم آمریکا نیز تایید شده و پری ناز عظیما، گزارشگر رادیو فردا که او نیز به ایران سفر کرده بود، اجازه خروج از این کشور را ندارد و بر اساس برخی گزارش ها، پرونده ای هم برای او تشکیل شده است.