نمایشگاهی از میراث غرق شده اسکندریه

نمایشگاهی از میراث غرق شده اسکندریه

تا هزار سال پیش در دهانه دلتای نیل در شمال مصر تمدنی شکوفا وجود داشت که بخش اعظم آن بر اثر برخوردهای جنگی یا سوانح طبیعی نابود شده است. حدود ۲۱۰۰ سال پیش در کرانه دلتای نیل نیم میلیون نفر زندگی می کردند.

در آن روزگار اسکندریه تنها مرکز تمدن مدیترانه نبود بلکه کلان شهر بزرگ دوران باستان و گره گاه شهرها به شمار می رفت. این شهر میدان تبادل کالا و دانش و فرهنگ و دین بود.

این شهر را اسکندر مقدونی در جریان فتوحاتش در سال ۳۳۱ پیش از میلاد پایه گذاشت. شهر طی تنها صد سال به اولین کلان شهر جهان بدل شد. اسکندریه با برج دریایی رفیعی به بلندی ۱۳۰ متر بزرگترین بندر جهان بود که هزار کشتی در اسکله وسیع آن لنگر می انداختند.

در کناره دلتای نیل سه قاره اروپا و افریقا و آسیا بستر مشترکی می ساختند که در آن فرهنگی رنگین و پرمایه روان بود. اروپا از جنوب به بیابان لیبی در شمال آفریقا و از شرق تا ایران و هند امتداد می یافت.

کتابخانه بزرگ اسکندریه ۷۰۰ هزار طومار کتاب را در بر می گرفت که تمام اندوخته های علمی و فنی دوران باستان در آن گرد آمده بود. این بزرگترین کتابخانه جهان باستان حدود ۵۰ سال قبل از مسیح در جنگهای روم و مصر در آتش سوخت.

تمدن درخشان دلتای نیل که آمیزه ای از دستاوردهای فرهنگی مصر و روم و ایران بود، به آرامی غروب کرد.

حدود هزار سال پیش بیشتر منطقه به کام دریا فرو رفت و آثار آن زیر گل و لای دلتای نیل ناپدید شد و دو شهر مهم تونیس هراکلیون و کانوپوس از صفحه جغرافیا حذف شدند.

اسکندریه نیز از دستبرد روزگار در امان نماند: بخش قدیمی شهر در جریان سیلابها و زلزله های پیاپی در ژرفنای دلتای نیل فرو رفت و شهر اهمیت و اعتبار خود را از دست داد.

در جستجوی تمدن های از دست رفته

بازیابی تمدن غرق شده دلتای نیل از آرزوهای دیرین باستان شناسان بوده است. در دهه های گذشته تکه هایی معدود و پراکنده از آثار این تمدن به دشواری از زیر آب بیرون کشیده شده بود.

اما تنها در سال های اخیر است که باستان شناسان به موفقیتی چشمگیر دست یافتند و توانستند میراث گرانقدر این تمدن را در موزه ها به نمایش بگذارند.

از حدود بیست سال پیش فرانک گودیو، باستان شناس فرانسوی، به همراه گروه بزرگی از کارشناسان و دستیاران، در باستان شناسی دریایی تحولی بزرگ ایجاد کرده است.

آقای گودیو و همکارانش در موسسه نوبنیاد "انستیتوی اروپایی باستان شناسی زیردریایی" و بخش باستان شناسی دانشگاه آکسفورد بریتانیا در دو دهه گذشته موفق شده اند دهها کشتی تاریخی و آثار غرق شده را از زیر دریا بالا بکشند و به موزه های جهان بسپارند.

به همت این گروه بخش بزرگی از آثار مغروق اسکندریه نجات یافته و نقشه شهرهای تونیس هراکلیون و کانوپوس که از کنار مرداب ابوقیر ناپدید شده بودند تا حد زیادی بازآفرینی شده است.

نمایشگاه "میراث غرق شده مصر" مقطع تاریخی مهمی از جهان متمدن دیروز را به تماشا می گذارد. این مقطع از ۷۰۰ پیش از میلاد تا ۸۰۰ پس از میلاد مسیح امتداد می یابد.

در نمایشگاه حدود ۵۰۰ اثر از یافته های اعماق دریا به نمایش در آمده است، از زینت آلات ظریف تا پیکره های بزرگ سنگی. آثار به دوره ای ۱۵۰۰ ساله بر می گردند: از حکومت آخرین فراعنه تا جانشینان اسکندر کبیر.

از آثار مهم نمایشگاه لوحی است که قدیمی ترین تقویم نجومی شناخته شده به شمار می رود. همچنین دروازه شهر باستانی هراکلیون که تقریبا سالم از اعماق دریا بیرون آمده است.

تکنیک ها و شگردهای باستان شناسی مدرن

این نخستین نمایشگاه تاریخی است که تمام آثار عرضه شده در آن از زیر دریا "صید" شده است.

نمایشگاه نه تنها تمدنی گم شده را به تماشا می گذارد بلکه بازدیدکننده را با رشته نسبتا تازه باستان شناسی دریایی آشنا می کند، از دانش و آموزه های این رشته تا ابزارها و تکنیک های تازه ای که به کار می رود.

کار مقدماتی پژوهشی با عکس برداری کامپیوتری از پستی و بلندی های کف دریا شروع می شود، به گونه ای که لایه ها و برش های گوناگون برای اندازه گیری آماده شود.

برای محاسبه دقیق، از کف دریا با فاصله های منظم و در مسیرهای معینی نمونه می گیرند.سپس با ثبت انعکاس های صوتی و مطابقه تصاویر دیجیتال، داده ها را پیوسته دقیق تر می کنند.

کاوشگران می توانند با تحلیل محاسبات جغرافیایی و مطالعه حوزه های مغناطیسی دریابند چه مواضعی در کف دریا و با چه عمقی باید حفاری شود.

پس از فراهم آمدن الگوهای راهنما اکیپ های مجهز غواصی برای کشف آثار به کف دریا روانه می شوند.

نمایشگاه "میراث غرق شده مصر" تا ۲۷ ژانویه سال آینده در "بوندس کونست هاله" شهر بن ادامه دارد.

این نمایشگاه پس از بن به شهرهای مهم دیگر اروپا مانند پاریس و لندن خواهد رفت.