دوران بلوغ (مسایل قانونی ،شرعی ،پیشامدهای حاصل از بلوغ ،ناهنجاری های این دوران )

دوران بلوغ (مسایل قانونی ،شرعی ،پیشامدهای حاصل از بلوغ ،ناهنجاری های این دوران )

 

 برای اینکه چگونگی رخداد بلوغ  رامتوجه شوید مطلب زیر را به دقت بخوانید :در آخر دهه اول یا ابتدای دهه دوم حیات ، در دختران و پسران تحولی شروع میشود ، که به تکامل یافتن آنها از نطر جنسی منجر می گردد . غدد جنسی نوزادان ، بخصوص دختران در ساعات اول حیات در اثر هورمونهای محرک جنسی مادر دارای فعالیت بسیار خفیفی است ، اما این فعالیت بزودی از بین میرود و غدد جنسی از نظر وضع ظاهری و بافتی سالها بدون تغییر باقی می مانند . هنگامیکه کودکان بمرحله معینی از رشد بدنی میرسند هیپوفیز آنها شروع به ترشح هورمونهای محرک جنسی میکند تحریک این هورمونها ، غدد جنسی را بکار وامیدارد و در نتیجه ترشح هورمون های جنسی ، و بروز مشخصات ثانویه جنسی در دختران و پسران ، قابلیت بارور شدن و بارور کردن پیدا می شود ، این دوره در حدود چهار سال طول می کشد . درباره چگونگی شروع بلوغ اطلاعات قطعی در دست نیست ، اما بنظر میرسد که هیپوتالاموس در آن عامل موثری باشد . زیرا در اغلب بیمارانی که دچار بلوغ زودرس حقیقی می شوند ، در هیپوتالاموس یا بافت اطراف آن اختلالاتی دیده می شود و از طرف دیگر دلائل بی شماری برای ارتباط هیپوتالاموس و هیپوفیز وجود دارد . تغییر در اندازه و اندامهای بدن و بروز صفات اولیه و ثانویه جنسی از علائم بلوغ هستند . دوران نوجوانی و بلوغ یکی از مهمترین دوران زندگی فرد است و باید به آن توجه لازم شود زیرا : بخش قابل ملاحظه ای از جمعیت کشورهای در حال توسعه را نوجوانان تشکیل میدهند . بلوغ یکی از مراحل رشد و نمو است که ویژگیهای خاص خود را دارد و اگر این خصوصیات شناخته نشوند و رفتار و برخورد مناسبی با آنها نداشته باشیم مشکلات فراوانی به بار می آورند .بلوغ در واقع یعنی بلوغ جنسی . رفتار جنسی اگر در مسیر هدایت شده و درست قرار نگیرد آسیب پذیری و مخاطرات فراوانی را به وجود می آورد . باید با آموزش صحیح وبیان روشن نوجوانان را برای یک زندگی سالم و با نشاط همراه با مسؤولیت پذیری خانوادگی آماده کنیم .

علل بلوغ

هورمونها باعث بروز بلوغ می شوند از حدود ? سال قبل از بلوغ جنسی ، میزان کمی از هورمونهای جنسی تولید و ترشح می شوند ، که این میزان به تدریج در دوران بلوغ افزایش می یابد و سبب تکامل ساختمانی دستگاه تناسیلی و عمل غدد جنسی می شود . این هورمونها از غده ای به نام هیپوفیز که در قاعده مغز قرار دارد و نیز از غدد جنسی ( بیضه ها در پسران و تخمدانها در دختران ) ترشح می شوند و با تأثیرگذاری بر سایر غدد و اثر متقابل بر یکدیگر سبب رشد و تکامل بیضه و سایر اعضاء تناسلی و بروز صفات ثانویه جنسی می شوند . این اثرات متقابل در تمام طول حیات باروری افراد ادامه دارد و بتدریج کاهش می یابد . بنابراین پیدایش بلوغ بر اثر ترشح هورمونهای جنسی است و فعالیت های هورمونی سبب بروز تظاهرات بلوغ می شود که صفات اولیه و ثانویه جنسی نامیده می شوند . صفات اولیه جنسی مربوط به مقاربت جنسی و تولید مثل است که در ارتباط با اعضای دستگاه تناسلی است و صفات ثانویه جنسی شامل رویش موی صورت و ناحیه تناسلی و بم شدن و تغییر آهنگ صدا در پسران و رویش موی ناحیه تناسلی و تغییرات اندامها در دختران است . در زمان بلوغ هورمونهای جنسی به تدریج افزایش می یابند و تغییرات بدنی را سبب می شوند . بنظر می رسد در سن ?? تا ?? سالگی سطح هورمون مردانه ( تستوسترون ) در خون خیلی زیاد می شود و سپس به آهستگی کاهش می یابد تا در افراد بزرگسال به میزان ثابتی برسد .

بلوغ"، قانون یا حقیقتى متغیر،

زمانى پدران و مادران ما ، " بلوغ " را سنى مشخص براى تمامى دختران و پسران از هر خانواده ، منطقه ، چه شهرى یا روستایى ، با هر فرهنگ و آداب و رسومى در نظر مىگرفتند ولى با پیشرفت علوم مختلف و توجه به فلسفه تعیین سن " بلوغ " ، دیدگاه یک بعدى براى تعیین این سن ، متحول شد. علومى همچون پزشکى قانونى یا حقوق نیز از یک دهه گذشته به دنبال پیدا کردن یک سن ثابت براى "بلوغ " هستند تا آن را ملاک مسوولیت کیفرى بدانند اما پزشکان دراین خصوص نیز نظرات متفاوتى دارند و رشد جسمانى کودک را از زمان جنینى تا پایان دوره بلوغ ، ادامه دار مىدانند. روانشناسان ، بلوغ را یک پدیده اجبارى و جبر زندگى سالم مىدانند و اعتقاد دارند که افراد باید بلوغ را شناخته و با آن کنار بیایند. امروزه لزوم شناخت ابعاد گوناگون بلوغ و برنامه ریزى براى آموزش و تغذیه نوجوانانى که در آستانه این دوره قرار دارند و همچنین برگزارى کارگاههایى در ارتباط بااین شرایط حساس و شیوه برخورد صحیح با آن به منظور ایجاد کمترین آسیب به نوجوان ، مورد توجه متخصصان سراسر دنیااست . حقوقدانان و صاحبنظران معتقدند که با عنایت به قوانین کیفرى و عرفى در جوامع گوناگون و آگاهى نسبت به پذیرش مسوولیت ، لزوم تشخیص سن بلوغ با توجه به وضعیت آب و هوایى و عوامل موثر دیگر ضرورى است . باتوجه به اهمیت موضوع " سن رشد و بلوغ " بخصوص در کشورهاى اسلامى ، این موضوع به عنوان یکى از مباحث مهم در نخستین کنگره پزشکى قانونى کشورهاى اسلامى مطرح شد. پژوهشگران معتقدند که سن بلوغ درمیان دختران و پسران در مناطق مختلف با نژادهاى متفاوت ، گوناگون است و پروسه وسیعى را شامل مىشود بطورى که بلوغ دختران معمولا از سنین ?? تا?? سالگى شروع و تا حدود?? سالگى با عادت ماهانه دختران ، خاتمه مىیابد، اگر چه که رشد جسمانى تا سه یاچهار سال بعد از این دوره نیز ادامه دارد. همچنین تعدادى از آنان سن شروع بلوغ در پسران را مابین سنین ?? تا?? سالگى عنوان کرده و معتقدند که بلوغ عقلى را نمیتوان از طریق علم پزشکى تشخیص داد بلکه با استفاده از آثار بلوغ جسمى این گونه برداشت مىشود که مسلما تا کودک بالغ نشده از نظر فکرى هم مثل یک بزرگسال نیست . تعدادى از آنان معتقدند که باید در کنار قراردادن مورد کیفرى به هنگام بلوغ ، نظام جزایى متفاوتى براى این افراد در نظر گرفته شود چون هرگاه دوره بلوغ به پایان رسید ، فرد، بالغ و بزرگسال محسوب مىشود و آغاز این دوره ملاک نخواهد بود. دراین خصوص مطالعات دانشمندان خارجى نتایج گوناگونى داشته است چنانچه مطالعات "رینود" و "وایتنر" سن ? / ?? سالگى و مطالعات "هانلى" و "نیکولسن "سن ? / ?? سالگى و "مارسال" و "ترنر" سن ? / ?? را سن بلوغ اعلام کرده اند. این در حالى است که "هرمن گیلن " در آمریکا ضمن مطالعه بر روى?? هزار نفر، سن ?? / ? سالگى را سن بلوغ تعیین کرده است . در همین راستا دکتر" محمدعلى انصارى پور" ، یکى از حقوقدانان شرکت کننده در کنگره پزشکى قانونى کشورهاى اسلامى گفت : دلایل علمى درباره تاثیر مناطق مختلف آب وهوایى بر بلوغ زودرس یا دیررس وجود ندارد. وى افزود : بحث هاى مطرح شده دراین ارتباط بیشتر به سن بلوغ دختران برمیگردد که البته این سن توسط فقه ? سال تعیین شده است و عده اى مىگویند این سن براى دختر پایین است و قانون مدنى باید آن را تغییر دهد، حال آنکه ایراد آنها مبناى علمى ندارد. دکتر انصارى پور اظهارداشت : با توجه به جهانى بودن اسلام نمیتوان گفت که سن بلوغ در مناطق مختلف باید تفاوت داشته باشد، بلکه باید یک مبناى مشخص در همه جا پیدا کنند. وى افزود : مدارک علمى موجود نشان مىدهد سن متوسط بلوغ در منطقه سرد انگلستان حدود? / ? سال است ، در عین حال با توجه به تحولات امروز جوامع ، سن بلوغ هر?? سال ، سه ماه جلوتر مىرود، پس چنین برداشت هایى درباره اختلاف سن بلوغ ، صحیح نیست . وى تاکید کرد : ایراداتى که راجع به سن مسوولیت کیفرى طرح مىشود مبناىعلمى ندارند ، به عنوان مثال براى رد آنها مىتوان گفت که در انگلیس سن قانونى?? سال است اما مسوولیت کیفرى در همین کشور سن ?? سال تعیین شده است پس نمىتوان ادعا کرد که در کشورمان سن فعلى پایین است ، هرچند باید مجازات افراد کم سن و نوجوان با بزرگسالان متفاوت باشد. دکتر "مریم رزاقى آذر"استاد دانشگاه علوم پزشکى ایران گفت : سال جارى در خصوص تبیین و تعیین سن بلوغ پژوهشى به انجام رسیده است که جمعیت آمارى آن دو هزار و??? نفر بوده که از این تعداد یک هزار و??? نفر پسر و یک هزار و??? دختر از?? مدرسه تهران در آن مشارکت داشته اند. وى افزود : این پژوهش به صورت خوشه اى به انجام رسیده است و سن دختران شرکت کننده در این نظرسنجى مابین شش تا?? سال و سن پسران از شش تا?? سال بوده است . این متخصص غدد و متابولیسم افزود : آغاز آشکارشدن علائم بلوغ در دختران در سن ?? / ? به وقوع مىپیوندد و سن قاعدگى در دختران که از علائم بارز بلوغ است در سن ? / ?? تخمین زده شده است . وى دراین خصوص ادامه داد : آغاز بروز علائم بلوغ در پسران درسن ?? / ?? سالگى و پایان بروز علائم بلوغ در پسران ?? سالگى است . رزاقى آذر با اشاره به این نکته که از لحاظ علمى تفاوت زیادى مابین بروز علائم بلوغ در پسران و دختران وجود ندارد ، افزود : آغاز سن بلوغ در پسران و دختران کمتر از یکسال است و اتمام علائم بلوغ در آنان با دو سال و نیم اختلاف همراه است . وى در این خصوص تصریح کرد : از لحاظ علمى قابل قبول تر آن است که پایان سن بلوغ در دختران را سن مسوولیت کردار و اعمال او فرض کرد واین ازشرط عقل و قاعده ى علمى به دور است که آغاز علائم بلوغ در دختران و پایان سن بلوغ در پسران را سن مسوولیت کیفرى آنان بدانیم . بگفته این محقق آنچه ضرورى به نظر میرسد تعدیل در سنتهایى است که یافته هاى علمى را نادیده مىگیرد. این فوق تخصص غدد اطفال خاطرنشان کرد : وقتى که دوره ى بلوغ به پایان مى رسد ، با در نظر گرفتن شرایط فیزیولوژیک و جغرافیایى و عوامل دیگر تا حدى یک نوجوان را مىتوان عاقل و مسوول خواند.

دکتر "على محمد ملتى" فوق تخصص غدد مترشحه داخلى در این خصوص تشریح کرد که سن بلوغ روانى با بلوغ جسمانى دو مقوله کاملا جداگانه است و اینامکان وجود دارد که یک نفر در سن چهل سالگى که سن میانسالى است ، قدرت اداره ى زندگى و کنترل اعمال خود را نداشته باشد. این استاد دانشگاه افزود : حتى در خصوص بلوغ جسمانى نیز این احتمال وجود دارد که نوجوان پسرى درسن ?? سالگى و پسر دیگرى در سن ?? سالگى به بلوغ کامل جسمى برسد. وى دراین خصوص ادامه داد : حتى در دانش جدید گاهى اوقات دستیابى به بلوغ جسمى در دختران را تا سن هفت سالگى تقلیل داده اند. وى تصریح کرد : درکنگره اى که اخیرا پزشکى قانونى در خصوص مسئله بلوغ برگزار کرد تعدادى از آیات اعظام اعتقاد داشتند که در هیچ کجاى قران به صراحت در خصوص سن بلوغ دختران اشاره اى نشده است و سن ? سالگى فقط یک سن توافقى توسط علماى شیعه است . این محقق افزود : اظهارنظر در خصوص بلوغ عقلى نیز به عهده ما نیست و در حیطه متخصصان علوم روانشناسى است اما باید بگویم که بلوغ یافتگى چه ازلحاظ جسمى و چه از نظر عقلى به مسائل گوناگونى همچون مشخصات فیزیولوژیک ، وراثت و مشخصه هاى جغرافیایى بستگى دارد.

 

ناهنجاریهای بلوغ

بلوغ دیررس :

تغییرات زیادی در محدوده سنی بلوغ دیررس وجود دارد ، ولی معمولاً اغلب دختران در ?? سالگی وارد مرحله بلوغ شده اند . بلوغ دیررس بسیار نادر است . در صورت عدم ظهور علائم بلوغ تا پایان ?? سالگی باید به پزشک مراجعه کرد . علل مختلفی از قبیل مشکل ژنتیکی و ناهنجاریهای مختلف دستگاه تناسلی ممکن است موجب بروز بلوغ دیررس شوند .

بلوغ زودرس :

گاهی اوقات علامتهای بلوغ و حتی قاعدگی زودتر از ? سالگی شروع می شود که به آن بلوغ زودرس می گویند . بلوغ زودرس در دختران ? برابر شایعتر از پسرها است . در اغلب موارد ، علت آن ناشناخته است ، بعضی بیماریهای تخمدان یا بعضی بیماریهای دیگر و مصرف بعضی از داروها ممکن است موجب بلوغ زودرس شوند که در صورت بروز آن باید به پزشک مراجعه کرد . در کل  به ظاهر شدن علائم بلوغ از جهت فیزیکی و هورمونی در دختران قبل از سن ? سالگی و در پسران قبل از سن ? سالگی بلوغ زودرس اطلاق می گردد . در ابتدا این کودکان بلندتر از همسن های خود هستند . ولی بدلیل بلوغ زودرس استخوانها ، در نهایت قد کوتاهتری در بلوغ خواهند داشت . در دختران با بزرگ شدن پستانها شروع پریود ماهانه ظاهر شده و در پسران با افزایش شهوت که بصورت اختلالات رفتاری تظاهر می کند .

* چرا بلوغ زودرس مهم است ؟

بلوغ زودرس از دو جنبه اهمیت زیادی دارد ، جنبه اول علت ایجاد کننده آن است که پزشک متخصص با انجام آزمایشات لازم و پیگیریهای منظم و دقیق نوجوانان مبتلا ، در طی مدت طولانی بدنبال علت ایجاد آن می گردد و جنبه دوم اثر بلوغ زودرس روی رشد قدی و روانی نوجوان است .

* علل ایجاد کننده علائم بلوغ زودرس کدامند ؟

در اکثر دخترها ،‌علت خاصی برای بلوغ زودرس دیده نمی شود و بیشتر جنبه خانوادگی دارد و در سایر افراد خانواده ( مادر یا خواهران وی ) نیز چنین حالتی دیده می شود . ولی در مواردی بیماریهای مهم دستگاه عصبی مرکزی مثل تومورهای مختلف ، عفونت و التهاب مغز یا ضربه به جمجمه می تواند این حالت را ایجاد کند . گاهی کیست های تخمدانی با تولید هورمون های جنسی زنانه باعث بلوغ زودرس می شوند . در پسرها حالت سرشتی کمتر دیده می شود و بیماریهای زمینه ای مثل تومورهای سیستم عصبی مرکزی بیشتر شایع است . لذا در این کودکان ( پسر یا دختر ) بررسی مغز با MRI حتماً انجام می شود . سونوگرافی از تخمدانها و شکم و بررسی آزمایشگاهی هورمون های مختلف و نیز تعیین سن استخوانی انجام می شود . در صورت طبیعی بودن معاینات و آزمایش ها ، حتماً باید هر ? ماه یک بار توسط پزشک بررسی انجام شود .

عوارض بلوغ زودرس : کودکان در مقابل استرسهای زمان جوانی قرار می گیرند و نمی دانند چه کار باید بکنند . این کودکان از نظر جسمی تظاهرات بلوغ را دارند ولی تجربه کافی را ندارند . دختران با ظاهر شدن علائم پریود ممکن است دچار مشکلات روحی گردند . در هر دو جنس بدلیل افزایش تمایل به شهوت ، رفتارهای ناهنجار مثل خودارضایی شیوع دارد .

علائم و تظاهرات : در دختران علائم ابتدا با بزرگ شدن پستان به شکل یکطرفه یا دوطرفه ظاهر می شود و بعد از آن موهای زهار و زیربغل دیده می شوند و پریود شدن در مرحله انتهایی است ، دور نوک سینه تیره و ضخیم می گردد و نوک سینه به جلو می آید . جوش نیز در صورت این کودکان افزایش می یابد . در پسران اولین علامت بزرگ شدن بیضه و سپس بلوغ دیگر اجزاء اندام تناسلی است .قد ابتدا در این کودکان بزرگتر از همسن های خود می باشد . صدا در این کودکان ضخیم شده و موهای صورت بصورت زوردسی  در صورت ظاهر می گردند .

بررسیهای آزمایشگاهی و عکسبرداری : اندازه گیری میزان هورمونهای بلوغ می تواند کمک کننده باشد . تصویربرداری سر بصورت رادیوگرافی یا ام . آر . آی از نواحی مختلف مغز در تشخیص کمک کننده است .

* آیا درمان بلوغ زودرس لازم است ؟ هنگامیکه بلوغ در سنین پائین شروع شود رشد قدی کودکان بیشتر می شود و به نسبت کودکان هم سن خود قدبلندتری خواهند داشت ولی پس از ?-? سال که بلوغ کامل شد ، رشد قدی متوقف شده و در نهایت بزرگسالان کوتاه قدی خواهند شد . از نظر شکل فیزیکی نیز ممکن است مشکلاتی دیده شود . بعلاوه از نظر روانی نیز این کودکان دچار مشکلات زیادی خواهند شد . رشد سینه ها یا ایجاد قاعدگی در دختران کم سن و یا رویش موهای صورت و کلفتی صدا در پسران کم سن و مقایسه با سایر همسالان خود ، باعث بروز اضطراب شدید در این کودکان و والدین آنها می شود . بخصوص در دختران مبتلا ، احتمال سوء استفاده های جنسی نیز وجود دارد . در صورت استفاده از هورمون های محرک گونادوتروپین با سرکوب تولید هورمون از تخمدانها یا بیضه ها باعث توقف یا پسرفت صفات ثانویه جنسی می گردد . بعلاوه رشد قدی نیز ادامه می یابد . باید دقت شود که درمان باید زود شروع شود . در صورت موفقیت ، درمان را تا رسیدن کودک به سن طبیعی بلوغ ادامه می دهیم و سپس قطع می کنیم تا بلوغ بطور طبیعی در سن طبیعی پیش رود . در واقع آگاهی والدین به نشانه های بلوغ زودرس با مراجعه زود و به موقع ، موفقیت درمان را بدنبال دارد . نکته مهم این است که هوش این کودکان طبیعی و حتی در مواردی بالاتر از کودکان هم سن خود است ولی بدلیل تغییرات ظاهری و نیز تأثیر هورمون ها ممکن است دچار اختلالات رفتاری ، حالتهای تهاجمی و حتی افسردگی شوند . در واقع بلوغ زودرس برای کودک و خانواده او ، مشکل مهمی است و بخصوص در دختران مبتلا احتمال سوء استفاده جنسی و در پسران ، گرایش به پسران بزرگتر و تأثیر پذیری از رفتارهای نامناسب آن وجود دارد . لذا آموزش دقیق به والدین الزامی است . والدین باید با ایجاد یک ارتباط صادقانه و دوستانه با دختر یا پسر مبتلای خود ، برای او توضیح دهند که پیدایش این تغییرات در چه سنی طبیعی است و حالا که در وی به صورت زودرس ایجاد شده ،‌ چه مراقبت ها و درمانهائی ضروری است . ارتباط والدین با معلمان آنها ، در برقراری ارتباط دوستانه این کودکان با هم سن و سالهای خود بسیار حیاتی است . در واقع در محیط مدرسه است که عدم توجه به شرایط جسمی و روحی این کودکان می تواند باعث بروز مشکلات روانی جدی گردد . و لذا معلمان آگاه و دلسوز در برقراری ارتباط طبیعی بین این کودکان و همشاگردیهایشان نقش کلیدی دارند. روشهای جراحی برای درمان توده هایی که در مغز بصورت نابجا هورمون ترشح می کنند استفاده می گردد . پیش آگهی : در صورت درمان مناسب و به موقع علائم و رشد قدی بصورت طبیعی خواهد بود ، درمان قبل از سن استخوانی ?? سال برای دختران و ?? سال برای پسران باید شروع گردد .

  جوش‌های‌ غرور :

  در دوران‌ بلوغ‌ به‌ علت‌ تغییر فعالیت‌ غدد داخلی‌، جوش‌هایی‌ در صورت‌ ظاهر می‌شود که‌ ممکن‌ است‌ برای‌ شما ناخوشایند باشد که‌ با رعایت‌ این‌ نکات‌ می‌توانید ازتشدید آن‌ جلوگیری‌ کنید.

 ـ جوش‌ها را فشار ندهید.

 ـ هر روز چهار الی‌ پنج‌ بار محل‌ جوشها را با آب‌ و صابون‌ بشویید و خشک‌ کنید.

 ـ پس‌ از شستشوی‌ صورت‌ برای‌ ضدعفونی‌ محل‌ جوشها از الکل‌ استفاده‌ کنید.

 ـ از سبزیهای‌ تازه‌، میوه‌ و شیر استفاده‌ کنید.

 ـ از خوردن‌ غذاهای‌ سرخ‌ شده‌ و شیرینی‌های‌ چرب‌ بپرهیزید.

 ـ از نگرانی‌ بپرهیزید و ورزش‌ کنید.

 ـ در صورت‌ بهبود نیافتن‌ با دستورات‌ فوق‌ به‌ پزشک‌ مراجعه‌ کنید.

 

  پیشگیری‌ و کنترل‌ کم‌ خونی‌، فقر آهن‌ در دوران‌ بلوغ‌ :

   کم‌ خونی‌ فقر آهن‌ یکی‌ از مشکلات‌ عمده‌ در دوران‌ نوجوانی‌ و بلوغ‌ دختران‌ است‌ که‌ عوارض‌ آن‌ در تکامل‌ جسمی‌، رفتاری‌ و کارایی‌ این‌ گروه‌ تأثیر بسزایی‌ خواهد گذاشت‌.

اگر برای‌ ساختن‌ گلبولهای‌ قرمز خون‌، آهن‌ به‌ مقدار کافی‌ در دسترس‌ نباشد، ابتدا فرد از ذخایرآهن‌ بدن‌ خود استفاده‌ می‌کند، سپس‌ در صورت‌ ادامه‌ کمبود، ذخایر آهن‌ بدن‌ کاهش‌ می‌یابد و کم‌ خونی‌ فقرآهن‌ به‌ وجود می‌آید.

 

 عواملی‌ که‌ موجب‌ ایجاد کمبود آهن‌ و کم‌ خونی‌ فقرآهن‌ می‌شوند عبارتند از:

   افزایش‌ نیاز بدن‌ به‌ آهن‌ در دوران‌ کودکی‌ و نوجوانی‌

 دفع‌ زیاد آهن‌ به‌ دلیل‌ خونریزی‌ شدید در دوران‌ قاعدگی‌ و بیماریهای‌ دستگاه‌ گوارش‌ مثل‌ زخم‌ معده‌ کمبود آهن‌ در رژیم‌ غذایی‌ روزانه‌ و یا پایین‌ بودن‌ جذب‌ آهن‌

   ابتلا به‌ آلودگیهای‌ انگلی‌ خصوصاً در کودکان‌

   شروع‌ نکردن‌ به‌ موقع‌ تغذیه‌ کمکی‌ یا نامناسب‌ بودن‌ آن‌

   کودکانی‌ که‌ با شیر مادر تغذیه‌ نمی‌شوند بیشتر در معرض‌ کم‌ خونی‌ هستند.

   نوجوانان‌، دختران‌ و پسران‌ به‌ علت‌ جهش‌ رشد نوجوانی‌، به‌ آهن‌ بیشتری‌ نیاز دارند. مخصوصاً دختران‌ به‌ علت‌ عادت‌ ماهیانه‌ بیشتر در معرض‌ کم‌ خونی‌ هستند.

  نشانه‌های‌ کم‌ خونی‌:

 ـ پوست‌ کمرنگ‌ یا روشن‌

 ـ پلکهای‌ کمرنگ‌

 ـ لثه‌های‌ کم‌رنگ‌

 ـ ناخن‌های‌ سفید

 ـ ضعف‌ و خستگی‌

 ـ بی‌ اشتهایی‌

 ـ حالت‌ تهوع‌

 ـ در مراحل‌ پیشرفته‌ کم‌ خونی‌ تنگی‌ تنفس‌ همراه‌ با طپش‌ قلب‌ مشاهده‌ می‌شود.

  پیشگیری‌ کم‌ خونی‌ فقر آهن‌ :

 1ـ استفاده‌ از آهن‌ کمکی‌ یا آهن‌ دارویی‌ (قرص‌ آهن‌)

 2ـ تغییرات‌ عادات‌ و رفتار مانند طریقه‌ صحیح‌ طبخ‌ غذا، عادات‌ غذایی‌، تغذیه‌ کودکان‌ بیمار، رعایت‌ بهداشت‌ و اصول‌ فردی‌

 3ـ کنترل‌ عفونتها و جلوگیری‌ از ابتلا به‌ آلودگیهای‌ انگلی‌

 4ـ مصرف‌ مواد غذایی‌ سرشار از آهن‌ مثل‌ گوشت‌ قرمز، ماهی‌، تخم‌مرغ‌،   یجات‌،حبوبات‌، سویا و مرکبات‌