کشف ۴۰ گونه مختلف گل رز در ایران
نتایج اولین مطالعه جامع درباره گل رز حاکی از وجود ۴۰ گونه از آن در ایران است. مهمترین نوع استفاده صنعتی از گل رز روغن کشی است که در ایران به گلابگیری معروف استنشریه زیست شناسی گیاهی که در انگلستان به چاپ میرسد در شماره ۸ مارس خود گزارشی از یک تحقیق مشترک میان گیاهشناسان ایرانی و هلندی را به چاپ رسانده که نشان میدهد در مجموع در ۲۸ استان ایران ۴۰ گونه گل رز وجود دارد.
بنابر آنچه منابع گیاهشناسی نشان میدهند ۲۰۰ گونه گل رز در جهان وجود دارد که بنا بر نوع استفاده تجارتی که از آنها میشود به ۱۸ هزار طریقه متفاوت کاشته میشوند.
مهمترین استفاده غیرتزیینی از گل رز روغن کشی از آن است که در ایران به گلابگیری معروف است، گرچه باید از انواع دیگری از روغن کشی به منظور تهیه افزودنیهای غذایی، خوشبو کنندهها و روغنهای بهداشتی نیز نام برد.
یکی از پر استفادهترین گونههای گل رز که در شرایط آب و هوایی مختلف کاشته میشود گونهای از رز به نام رز داماسینا (داماش) است.
این نوع گل رز برای تزئین باغچههای خانگی و به صورت گیاهان پایه کوتاه و بوته ای نیز کاشته میشود.
در سالهای اخیر تحقیقات متعددی درباره خواص ضد میکربی و ضد باکتریایی رز داماسینا به چاپ رسیده که منجر به علاقه مندی بیشتر زارعین به کاشت و روغن کشی از گل رز شده است.
معروفترین گونه رزی که برای مصارف صنعتی کاشته میشود گل رز بلغار است و این در حالیست که بر اساس نتایج تحقیق جدید گل رزی که در استان اصفهان به صورت صنعتی کاشته میشود از جنبه ژنتیکی مشابه گل رز بلغار است.
تحقیق جدید نشان میدهد ۴۰ گونه ژنتیکی گل رز که در ایران شناسایی شدهاند در شرایط آب و هوایی کاملأ متفاوت پرورش پیدا میکنند.
به عنوان مثال ۱۰ گونه ژنتیکی گل رز اصفهان که بیش از همه به مصارف صنعتی می رسند در آب و هوای خشک و سردسیری رشد میکنند در حالی که گونههای ژنتیکی گل رز در خوزستان و سیستان و بلوچستان به کلی در آب و هوای خشک و گرم پرورش پیدا میکنند.
آنگونه که نتایج این تحقیق نشان میدهد ۹ گونه از ۴۰ گونه ژنتیکی شناسایی شده در ایران از بازدهی بهتری نسبت به گونههای صنعتی فعلی برخوردارند در حالی که این گونهها از جنبه صنعتی کمتر شناخته شدهاند و روغن کشی از آنها در کارگاههای کوچک محلی انجام میشود.
تیم پژوهشگران ایرانی که از سه دانشگاه تهران، تربیت مدرس و شیراز و نیز مرکز تحقیقات جنگلها و مراتع ایران به همراه محققان مرکز بینالمللی تحقیقات گیاهی هلند در این تحقیق شرکت داشتهاند معتقدند شناسایی گونههای کمتر شناخته شده رز داماسینای ایرانی منجر به شناسایی ارزشهای صنعتی آنها در مقایسه با گونههای مورد استفادهی فعلی خواهد شد.
استفاده صنعتی از گونههای گل رز در ایران از جنبه تاریخی در منابع مختلف مورد تأئید قرار گرفته است.
در فرهنگنامه گیاهان طبی که در سال ۱۹۹۶ در انگلستان به چاپ رسید شواهدی از گلابگیری از گل رز داماسینا در ایران در قرن هفتم پس از میلاد مسیح آورده شده است.
