تعطیلات اسلامی در تقویم ایرانی

پس از ظهور اسلام در جزیره العرب و بعثت رسول اکرم (ص) دیری نپایید که این پیام الهی به سایر همسایگان مرزی عربستان نیز منتقل گردید. چه ایرانیانی که دل درگرو نور تعالیم آسمانی اسلام نهادند و چه مسلمانانی از اعراب که از رهگذر مراودات خود با دیار فارس نظاره گر و متأثر از آداب و رسوم ایرانی گردیدند. نقطه اوج این تعاملات تاریخی را می توان در شکست یزدگرد سوم و ورود لشکر مسلمانان به ایران دانست.

به همین جهت از همان زمان حیات پیامبر اسلام (ص)، مسلمانان ناآشنا به رسوم ایرانی تمایل داشتند دیدگاه اسلام را در باب این آداب بدانند و تازه مسلمانان ایرانی نیز در پی محک اسلامی برای تداوم یا کنار نهادن آیین های کهن خود بودند و بدین ترتیب چه آیین هایی که اسلام بر آنان خط قرمز کشید –از رفتار خدایگانی حاکمان با رعیت تا تصور قدسی از آتش تا بلند کردن مشارب و..- و چه آداب و رسومی که به جهت تطابق نتایج آنها با فطرت انسانی و اخلاقیات از مکتب الهی اسلام مهر تأیید گرفت.

حکایت اعیاد ایرانی و رسوم متعلقه آن نیز از این قاعده مسثتنی نیست. اسلام معیار عید را توفیق پرهیز از عصیان پروردگار قرار داد و بنا بر همین اصل در هنگامه اعیاد اسلامی همواره به توجه ویژه به الهیات –با نماز و روزه و ادعیه و زیارات و...- تأکید نموده و از لهو و لعب که غایتی غافلانه دارد، نهی فرمود. نگاهی به اعمال وارده در باب اعیاد بزرگ اسلامی نظیر فطر، قربان، غدیر، جمعه و ولادات ائمه معصومین مصدق این معناست.

اما رویکرد اسلام به اعیاد ایرانی؛ اعیاد ایرانی از سویی به رفتارهای انسانی مانند صله رحم آراسته بودند و از سوی دیگر با برخی خرافه گرایی و سرگرمی های بیهوده آمیخته. لذا اسلام در برخورد با این معجون رفتاری مطلقاً تأییدی یا تکذیبی بروز نداد بلکه ضمن توجه به این نکته که یک مسلمان در درجه اول واجد هویتی اسلامی است و در نگاه بعد، عرب با عجم است، جایگاه اعیاد اسلامی را آسمانی و ورای اختراعات بشری ترسیم کرده  و به موازات آن اعیاد ایرانی باستانی نظیر نوروز را جهت و صبغه ای الهی بخشید. با این فرض، ایرانی مسلمان درآغاز این عید –که در رتبه پایین تری نسبت به اعیاد اسلامی قرار دارد- متذکر اوامر الهی و دوری جستن از نواهی اوست.

عید نوروز در تقویم ایرانی مقارن با اول فروردین ماه شمسی است. علیرغم 4 روز تعطیلی رسمی در نظر گرفته شده برای آن، تعطیلات نوروزی در این 4 روز خلاصه نشده و تعطیلی 13 روزه مدارس که با مقدمه و مؤخره آن گاه به مرز 20 روز نیز می رسد، عملاً امورات کشور را در اولین ماه سال با رکودی چشمگیر مواجه می سازد. دامنه کسالت رهآورد این تعطیلات طولانی به روزهای کاری پس از آن نیز کشیده شده و با در نظر گرفتن زمان لازم برای مهیا نمودن ملزومات این تعطیلات –از اسفند ماه- تا آمادگی روحی و فیزیولوژیکی پایدار برای آغاز کار تا اواخر فروردین ماه، 2 ماه از سال شکلی بی انگیزه و کم تحرک از نظر کاری به خود می گیرد. تعطیلات آغاز سال در کشورهای دیگر نیز از چنین خصوصیتی –تعطیلات طولانی در معتدلترین ایام سال- برخوردار نبوده و به عنوان نمونه تعطیلات کریسمس تعطیلاتی یک هفته ای در سردترین روزهای سال میلادی است.

توجه نگارنده در این سطور فارغ از تأثیرات منفی کلان تعطیلات بلند مدت در حوزه اجرا، اقتصاد و فرهنگ –که در جای خود بسیار مهم و قابل بررسی است- معطوف به اولویت عید اسلامی در نگاه یک مسلمان و لزوم توجه و بها دادن بیشتر به این اعیاد در تقویم کاری ملت مسلمان ایران است.

کسالت و یکنواختی حاصل از تعطیلات طولانی موجب می شود که گاه افراد با تمسک به لهو و لعب و گفتگوهای گناه آلود در پی مفری از این مخمصه باشند که این رفتار بالطبع با فلسفه وجودی یک عید برای یک فرد مسلمان در تضاد است.ساماندهی تعطیلات رسمی و نیمه رسمی کشور با چشم انداز کاستن از پیامدهای منفی تعطیلات طولانی یا بلاموضوع و در مقابل تکریم اعیاد اسلامی –که در ذات خود حامل توجه به خداوند و امور معنوی هستند- باید  در دستور کار دولت قرار گیرد و به موازات آن فرهنگ صله رحم و دید و بازدیدهایی که در بسیاری از خانواده ها به دلیل مشغله کاری فراوان در ایام دیگر سال، به سالی یک بار در نوروز تبدیل شده است به فرهنگ و روالی مستمر تغییر شکل دهد.

دولت در سال جاری در اقدامی پسندیده، حلاوت بهره گیری 4 روزه (3 روز تعطیلی بمناسبت عید سعید فطر+ روز جمعه) از دو عید بزرگ اسلامی را در کام مردم نشانده است تا علاوه بر التفات مضاعف مسلمانان جامعه ایرانی به مقتضیات یک عید اسلامی، امکان جابجایی و ساماندهی تعطیلات را در عمل به مردم نمایانده باشد.

کاستن از تعطیلات بلندمدت و کسالت آور نوروز و بخش نمودن آن در میان سایر اعیاد، در کنار تعظیم شعائر اسلامی، در زدودن شبهه ای که از سوی برخی اعراب و وهابیت مرتجع در مورد کم توجهی ایرانیان به اعیاد اسلامی در میان مسلمانان به آن دامن زده می شود، بسیار مؤثر خواهد بود.

3-2 روزه بودن این تعطیلات باعث خواهد شد که نه تنها این تعطیلات به یکنواختی و زدگی منجر نگردد بلکه در تجدید قوای روحی و جسمی جامعه نقشی ویژه ایفا کند.

شهامت برگرفته از روحیه انقلابی دولت نهم در شکستن تابوها و ساختارهای متصلب نادرستی که برخی دولتهای قبل نیز با وجود میل به عبور از آنها توانایی چنین جنبشی را نداشتند، در یک سال اخیر بارها به صحنه قضاوت مردمی آمده و با کارگشایی و رفع عوامل مزاحم نمره قبولی از اراده جمعی گرفته است.

شهامتی که پیش از این در موارد متعددی از حوزه های اجتماعی، اقتصادی، بین المللی و... همچون عدم تغییر ساعت رسمی کشور، گشودن باب فعال در سیاست خارجی، سهام عدالت و اخیراً تغییر ساختار فرسوده و ناکارآمد سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور خود را نشان داده است. تصمیمات انقلابی و کارشناسی شده و گسستن پیچ و خم های تو در توی چند ساله، حمایت پیگیرانه مردمی را به دنبال خواهد داشت. در باب حمایت پیگیرانه در آینده بیشتر سخن خواهیم گفت